Utworzenie na terenieterytorium ZSRR polskich, w dużym stopniu niezależnych, struktur wojskowych oraz cywilnych (aparat ambasady kierowanej przez prof. [[Stanisław Kot|St. Kota]]) umożliwiło rozpoczęcie prób samodzielnego wyjaśnienia wymienionej wyżej nieobecności ok. 14 tysięcy oficerów. Na spotkaniu [[3 grudnia]] [[1941]] r. z gen. [[Władysław Sikorski|W. Sikorskim]] i gen. Andersem, Stalin oświadczył, że nie ma już przetrzymywanych oficerów, a zaginieni zapewne uciekli do Mandżurii (!). Sprawą tą jako pełnomocnik zajmował się rotm. [[Józef Czapski]], wcześniej więziony w obozie starobielskim, juchnowskim i griazowieckim. W styczniu 1942 r. był przyjmowany w [[Orenburg|Czkałowie]] ([[Orenburg|Orienburg]]) przez szefa [[Gułag|GUŁAG-u]] (według Czapskiego generała) Nasiedkina i naczelnika NKWD obwodu czkałowskiego kap. bp. Iwana Wasiliewicza Bzyrina. Obaj nie udzielili żadnych informacji i zalecili rozmowy na szczeblu centralnym, z zastępcą Berii, Mierkułowem lub Fiedotowem. W związku z tym gen. Anders wydelegował Czapskiego do Kujbyszewa i Moskwy z osobistym listem do pełnomocnika Państwowego Komitetu Obrony (PKO) komisarza bp. 3 rangi Gieorgija Siergiejewicza Żukowa i prośbą o pomoc w wyjaśnieniu sprawy lub współdziałanie w dotarciu kompetentnych osób. W Moskwie Czapski został pod nieobecność Żukowa przyjęty przez zastępcę szefa kontrwywiadu komisarza bp. 3 rangi (gen.) [[Leonid Rajchman|Leonida Fiodorowicza Rajchmana]] (ówczesną daną część hierarchii [[NKWD]] W. Abarinow podał tak: Bieria-Mierkułow-Krugłow-Fiedotow-Rajchman, Żukow jako pełnomocnik PKO Rajchmanowi nie podlegał, ale kierował w [[NKWD]] wydziałem nadzorowanym przez niego). Również i to spotkanie zakończyło się niczym. W [[1990]] r. z Rajchmanem, krótko przed jego śmiercią, rozmawiał W. Abarinow. Rajchman kategorycznie zaprzeczył faktowi rozmowy szczegółowo opisanej we wspomnieniach Czapskiego, ponadto stwierdził, iż nazwisko Czapski słyszy po raz pierwszy w życiu.
Na spotkaniu [[18 marca]] [[1942]] r. z gen. Andersem i płk. [[Leopold Okulicki|L. Okulickim]], Stalin po raz pierwszy wysunął niejasny pomysł, że zaginieni mogą być w obozach na terenach wówczas okupowanych przez Niemcy.
