Jeżewo (powiat świecki): Różnice pomiędzy wersjami

Dzieje Jeżewa sięgają zapewne XI i XII wieku.Tradycja mówi, ze któryś książę albo król założył parafię, wyłączając ją ze ''świeckiej.'' Prawdopodobnie za panowania na ''Pomorzu Gdańskim'' księcia ''Mszczuja II'' (1271-1294) Jeżewo stało się własnością biskupa ''włocławskiego''. Pierwsza wzmianka historyczna o wsi pochodzi z 1293 r.<ref>Grzegorz M.,1990,Osady Pomorza Gdańskiego w latach 1309-1454, Warszawa, Łódź</ref> i podaje, że ''biskup włocławski Wisław'' może postawić groblę i młyn na strudze płynącej pomiędzy książęcą '''wsią Taszewo''', a biskupią Jeżewo.<ref name="p4p3">Chlebowski B. (red.),1880-1888, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I -XII, Warszawa</ref>

W 1309 r. wieś znalazła się w granicach państwa zakonu krzyżackiego.W okresie wojny polsko-krzyżackiej z lat 1409-1411 Jeżewo uległo zniszczeniu i dewastacji. Zaginął również dokument lokacyjny wsi. W 1412 r. ówczesny ''sołtys Maciej Szkoda'' w obecności biskupa włocławskiego ''Jana zwanego Kropidło'', dokonał odnowienia dokumentu lokacyjnego, według którego wieś miała 41 włók ziemi (ponad 700 ha ), jezioro i część boru.<ref name="p4p3"/> Odnowienie prawa lokacyjnego wiązało się również z tym, iż Jeżewo, być może po 1412 r. na krótko stało się stolicą dekanatu.<ref>Jasiński K. (red),1979, Dzieje Świecia nad Wisłą i jego regionu, t. I, Warszawa, Poznań, Toruń</ref> W miejsce zniszczonego w czasie wojen kościoła w 1427 r. rozpoczęto budowę nowego, z którego mury prezbiterium przetrwały do dnia dzisiejszego.

W XVII wieku wieś podupadła w wyniku wojen polsko - szwedzkich. w 1676 r. biskupi wydzierżawili Jeżewo szlachcicowi Jakubowi Dorpowskiemu.<ref name="p4p3"/> Pod koniec tego stulecia wieś wróciła do biskupów włocławskich, którzy włączyli folwark jeżewski do klucza komorskiego. Na przełomie XVII/XVIII wieku nastąpiła kolejna przebudowa kościoła parafialnego, który wyposażono w ''barokowe ołtarze.''

W związku z rozwojem kolei w drugiej połowie XIX wieku nastąpił rozwój wsi (Jeżewo uzyskało połączenie kolejowe z Laskowicami i Grudziądzem w 1879 r.). Znacznie wzrosła liczba mieszkańców (516 osób - 1871 r., 1287 osób - 1905 r.).<ref name="p9p7">Dąbrowski Z., 2005, "Pod zaborem pruskim", w: Gmina Jeżewo, praca zbiorowa, Jeżewo</ref>

Pod koniec XIX stulecia nasiliły się procesy germanizacyjne. Z inicjatywy miejscowych Niemców pobudowano szkołę ewangelicką, a w 1889 r. zapoczątkowała działalność gmina protestancka (w 1905 r. w Jeżewie żyło 233 luteranów). W 1899 r. założono straż pożarną, w trzy lata później oddano stację kolejową. W 1904 r. ukończono budowę kościoła ewangelickiego, który przetrwał do 1945 r. W odpowiedzi na politykę germanizacyjną na przełomie XIX/XX stulecia zaktywizowała się społeczność polska (ziemiaństwo, między innymi: '''Sas-Jaworscy,''' '''Liszkowscy,''' '''Parczewscy,''' duchowieństwo, '''ksiądz Józef Dembieński''', bogate chłopstwo, między innymi: Chmielewscy, Urbańscy, Kloneccy, Erdmańscy, Boruccy), co doprowadziło do wielorakiej działalności patriotycznej. W 1907 r. we wsi powstał polski bank ludowy. W tym samym roku otwarto polską spółdzielnię, a w roku następnym powołano kółko rolnicze i koło gospodyń wiejskich (1908 r.).<ref name="p9p7"/>

W okresie okupacji hitlerowskiej wieś włączono do Rzeszy Niemieckiej. Najaktywniejszych Polaków dosięgnęły prześladowania okupanta: rozstrzeliwania (Grupa, Mniszek), wywóz do obozów odosobnienia (Dachau, Oranienburg, Buchenwald, Stutthof, Potulice), wywozy w głąb Rzeszy na przymusowe roboty, wywłaszczenia polskich gospodarzy - rolników, przymusowe wcielanie do armii niemieckiej. W wyniku eksterminacji z rąk hitlerowców w latach 1939-1945 z gminy Jeżewo zginęły 73 osoby.<ref name="p10p9">Dąbrowski Z., 2011, "Mieszkańcy gminy Jeżewo zamordowani przez Niemców i Sowietów w czasie drugiej wojny światowej (1939-1945) i po jej zakończeniu (1945-1946) - źródła, geneza, przebieg zbrodni, wykaz imienny", Jeżewo</ref>

17.02.1945 r. do Jeżewa wkroczyli żołnierze 65 Armii Radzieckiej. Tego samego dnia NKWD przy udziale niektórych mieszkańców dokonało aresztowań Polaków, domniemanych wrogów ZSRR oraz osób sprzyjających Niemcom. Następnie pojmanych odprowadzono do Świecia, dalej do Działdowa i Iławy, a później wywieziono w głąb Rosji Sowieckiej. Łącznie w całej gminie Jeżewo aresztowano 196 osób - 64 spośród nich straciło życie<ref name="p10p9"/> (na cmentarzu parafialnym w Jeżewie znajdują się ''"Tablice upamiętniające mieszkańców Gminy Jeżewo - ofiar niemieckiego nazizmu 1939-1945 i ofiar sowieckiego totalitaryzmu, którzy zginęli w wyniku deportacji 1945-1946").''