Tymczasowy Rząd Narodowy: Różnice pomiędzy wersjami

'''Tymczasowy Rząd Narodowy''' właściwie '''Komitet Centralny Narodowy jako Tymczasowy Rząd Narodowy''' – centralny organ władz [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]] od [[19 stycznia]] do [[13 marca]] [[1863]] i od [[21 marca]] do [[23 maja]] [[1863]].

 

Kontrolowany przez [[stronnictwo czerwonych]] [[Komitet Centralny Narodowy]] już od [[1862]] przygotowywał wybuch powstania w [[zabór rosyjski|zaborze rosyjskim]]. Zaplanowane na wiosnę [[1863]] przygotowania powstańcze pokrzyżowała [[branka]] przeprowadzona w [[Warszawa|Warszawie]] przez margrabiego [[Aleksander Wielopolski|Aleksandra Wielopolskiego]] w nocy z [[14 stycznia|14]] na [[15 stycznia]]. Istniała realna groźba rozbicia organizacji spiskowych w całym kraju.

 

W zaistniałej sytuacji KCN postanowił o przyspieszeniu wybuchu powstania i przekształcił się 19 stycznia w Tymczasowy Rząd Narodowy. TRN wydał [[manifest 22 stycznia]], w którym określając się jako jedyny rząd legalny wzywał do walki orężnej o wolność, równość i niepodległość. Opublikował też dwa dekrety o [[uwłaszczenie chłopów|uwłaszczeniu chłopów]]. [[Zygmunt Padlewski|Zygmuntowi Padlewskiemu]] powierzono zadanie opanowania [[Płock]]a, gdzie miał on proklamować Rząd Narodowy. Członkowie rządu oczekiwali na ten moment w [[Kutno|Kutnie]]. Rząd tymczasowy mianował naczelników wojskowych w każdym województwie, powierzając im zadanie opanowania poszczególnych celów.

 

Próba zajęcia Płocka zakończyła się niepowodzeniem, a pozostający poza Warszawą rząd tymczasowy nie mógł się bezpiecznie ujawnić. W tym czasie rzeczywistą władzę nad powstaniem przejęła kierowana przez rezydującego w Warszawie [[Stefan Bobrowski|Stefana Bobrowskiego]] [[Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego]].

 

[[30 stycznia]] wysłannicy TRN w [[Paryż]]u skłonili [[Ludwik Mierosławski|Ludwika Mierosławskiego]] do objęcia dyktatury nad powstaniem. Ten [[17 lutego]] przybył w granice [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Polskiego]], jednak na skutek klęsk militarnych już [[23 lutego]] zmuszony był je opuścić.

TRN wezwał go do stawienia się na pole walki przed upływem [[8 marca]].

 

[[12 marca]] wykorzystało tę sytuację [[stronnictwo białych]], którego przedstawiciele udając emisariuszy TRN, przekonali niezorientowanego w sprawach politycznych [[Marian Langiewicz|Mariana Langiewicza]] do objęcia dyktatury. Ten powołał nowy [[Rząd Narodowy Cywilny]], sprawujący w jego imieniu władzę.

Dotychczasowi członkowie TRN uznali, że rząd ''dotychczasową swoją władzę składa w jego ręce i wzywa cały naród do posłuszeństwa dyktatorowi''. Jednak zastrzegli sobie, że ''w części kraju zajętej przez nieprzyjaciela z upoważnienia dyktatora rozporządzenia wydawać będzie Komisja Wykonawcza''<ref>[[Andrzej Zahorski]], [[Stefan Kieniewicz]], [[Władysław Zajewski]], ''Trzy powstania narodowe'', [[Warszawa]] [[1992]], s. 364</ref>. Utworzono tym samym [[Komisja Wykonawcza Dyktatora w Warszawie|Komisję Wykonawczą Dyktatora w Warszawie]].

 

[[19 marca]] Langiewicz przekroczył granicę [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]], gdzie został aresztowany przez [[Austriacy|Austriaków]].

Do [[Kraków|Krakowa]] przybył prezes TRN [[Stefan Bobrowski]], który [[21 marca]] ogłosił tam przywrócenie najwyższej władzy Tymczasowego Rządu Narodowego. Powołał rząd koalicyjny z udziałem przedstawicieli białych i czerwonych. Po śmierci Bobrowskiego w pojedynku [[12 kwietnia]], we władzach powstańczych górę zaczęły brać tendencje umiarkowane. [[10 maja]] Komitet Centralny jako Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił się [[Rząd Narodowy Agatona Gillera|Rządem Narodowym]] pod przewodnictwem [[Agaton Giller|Agatona Gillera]].

 

Poszczególni członkowie TRN nadzorowali poszczególne agendy rządowe za pośrednictwem dyrektorów komisji (od maja wydziałów) obsadzanych przez referentów. Tylko najważniejsze kwestie podnoszono na kolegium TRN.

 

* [[Oskar Awejde]]

* [[Stefan Bobrowski]]

* [[Karol Ruprecht]] od marca [[1863]]

 

* [[Stefan Bobrowski]] – przewodniczący do [[12 kwietnia]] [[1863]]

* [[Agaton Giller]] – przewodniczący od [[12 kwietnia]] [[1863]], od kwietnia szef Komisji Stosunków Zagranicznych

{{Przypisy}}

 

* [[Andrzej Biernat (historyk)|Andrzej Biernat]], [[Ireneusz Ihnatowicz]], ''Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku'', [[Warszawa]] [[2003]]

* [[Stefan Kieniewicz]], [[Andrzej Zahorski]], [[Władysław Zajewski]], ''Trzy powstania narodowe'', [[Warszawa]] [[1992]]