Wikipedia

Historia Paragwaju: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne merytoryczne
Linia 8:
== Wojna Paragwajska ==
{{osobny artykuł|Wojna paragwajska}}
W latach '60. XIX wieku Paragwaj był jednym z lepiej rozwiniętych gospodarczo państw w [[Ameryka Południowa|Ameryce Południowej]]. Stan zmieniła dopiero [[wojna paragwajska]] tocząca się z koalicją Brazylii, Argentyny i [[Urugwaj]]u w latach 1864–1870{{r|ct}}. Urugwaj, wyniszczony przez [[wojna domowa w Urugwaju|wojnę domową]], był narażony ze strony Brazylii. We wrześniu 1864 Brazylijczycy dołączyli do sił strony probrazylijskiej; Francisco Solano López, zbyt wysoko oceniając możliwości militarne swoich wojsk, postanowił zaatakować Brazylię. W listopadzie tego samego roku zlecił przejęcie brazylijskiego parowca i wysłał swoje jednostki do [[Mato Grosso]] (wtedy jeszcze prowincji). Kiedy władze argentyńskie nie wyraziły zgody na tranzyt wojsk paragwajskich do Brazylii przez teren Argentyny, López w marcu 1865 wypowiedział wojnę również temu państwu. w maja 1865 został podpisany traktat o trójprzymierzu{{r|brt}}. Wojska paragwajskie idące na południe zostały rozgromione pod [[Uruguaiana]] (Brazylia) i próba ataku na północno-wschodnią Argentynę zakończyła się zwycięstwem sił trójprzymierza w 1865. Wojna Paragwajska dalej toczyła się głównie w południowo-zachodnim Paragwaju w okolicy [[Humaitá (Paragwaj)|Humaitá]]. W maju 1866 López wysłał swoje wojska w okolice fortu [[Tuyutí]] ([[Bitwa pod Tuyuti]]), starcie także zakończyło się klęską. Dalsze konflikty w latach 1866–1868 wraz z epidemią cholery{{r|brt}} przetrzebiły populację Paragwaju, prowadząc do śmierci blisko 2/3 populacji{{r|ct}}. López poległ w [[bitwa pod Cerro Cora|bitwie pod Cerro Cora]] 1 marca 1870{{r|brt}}.
 
== Sytuacja po Wojnie Paragwajskiej ==
Po konflikcie z siłami trójprzymierza Paragwaj pogrążył się w chaosie politycznym. Argentyna wraz z Brazylią rozpoczęły okupację Paragwaju, która trwała do 1876. Rok później powstała konserwatywna Partia Czerwona{{r|ct}} ([[Asociación Nacional Republicana – Partido Colorado]]) oraz druga Partia Liberalna{{r|brt}}. Partia Czerwona obejmowała rządy do roku 1904, kiedy miał miejsce przewrót liberałów (na czele stał [[Benigno Ferreira]]), dzięki czemu Partia Liberalna doszła do władzy (którą utrzymała do 1940{{r|ct}}). W międzyczasie wyprzedano ziemie państwowe, co doprowadziło do powstania wielkich, prywatnych latyfundiów, i złamano monopol państwowy w handlu zagranicznym, dzięki czemu Paragwaj wyszedł z kryzysu gospodarczego i uzależnił się od obcych kapitałów. Jeszcze w latach 20. XX wieku istniało ryzyko wybuchu wojny domowej (na linii liberaliści–konserwatyści), nasilały się konflikty z [[Boliwia|Boliwią]], które doprowadziły do Wojny o Chaco{{r|ct}}.
 
== Wojna o Chaco ==
Linia 20:
W 1936 miał miejsce zamach stanu; członkowie ruchu [[febreryści|febrerystów]] (''febreristas'') porwali i uwięlili Ayalę i Estigarribię{{r|brt}}. Na krótko przejęli władzę, która upadła w 1937. Liberałowie organizowali program febrerystów, jednak krótko{{r|ct}}. W 1939 Estigarribia został ponownie wybrany na prezydenta. 7 sierpnia 1940 zginął w katastrofie samolotu. Po jego śmierci władzę objął [[Higinio Morínigo]], który przywrócił rządy Partii Czerwonej nie licząc się ze zwolennikami liberalistów{{r|brt}}. Znaczny wpływ na rządy zdobyła armia{{r|ct}}. W Paragwaju w 1947 wybuchła [[wojna domowa w Paragwaju|wojna domowa]] (marzec–sierpień). Rok później zwolennicy Partii Czerwonej usunęli ze stanowiska Morínigiego; przez następne sześć lat wybrano sześciu prezydentów{{r|brt}}. W wyniku wojskowego zamachu stanu w 1954 władzę przejął [[Alfredo Stroessner]]. Wcześniej, w trakcie [[II wojna światowa|II wojny światowej]], Paragwaj opierał się naciskom [[alianci II wojny światowej|aliantów]], by ograniczyć wpływy niemieckie, dopiero w lutym 1945 wypowiedział wojnę państwom [[państwa Osi|Osi]]. Koniunktura wojenna (szczególnie zapotrzebowanie na produkty rolne, będące towarem eksportowym Paragwaju) poprawiła sytuację gospodarczą państwa, na czym skorzystała armia, wzmacniając swoją pozycję{{r|ct}}.
 
W 19631954 przeprowadziłroku reformęw rolnąwyniku (podziałwojskowego ziemizamachu państwowejstanu bezwładzę naruszaniaobjął latyfundiów)[[Alfredo Stroessner]]. RządziłStroessner podpodporządkował pozoremsobie demokracjii rozbudował prawicową Partię Czerwoną, która wraz z wojskiem stała się głównym filarem jego rządów. Członkowie proreżimowej partii cieszyli się ułatwionym dostępem do miejsc pracy i opieki zdrowotnej. Dyktator rządził zmieniając konstytucję tak, by mógł uczestniczyć w kolejnych wyborach i utrzymując stale [[stan wyjątkowy]]. Pod pozorami demokracji brutalnie zwalczał opozycję w kraju i za granicą. W kraju stosowano tortury (tj. rażenie prądem czy wbijanie szpilek w paznokcie ofiar), ofiarami zbrodni padali nawet senatorowie. Nagrania krzyków ofiar tortur reżim wysyłał rodzinom ofiar w celu wymuszenia na rodzinach wykupienie ciała zmarłych dysydentów. Do więzienia trafiały setki tysięcy osób a pozostałe tysiące znikały bez żadnego śladu. Wielu działaczy opozycji na skutek prześladowań znalazło się na [[emigracja|emigracji]] (w trakcie [[Operacja Kondor|Operacji Kondor]] przygotowanej we współpracy z [[CIA]] i innymi reżimami kontynentu)<ref>Simon Sebag Montefiore ''Potwory'' s.271</ref>. Pod jego rządami kraj stał się ''bezpieczną przystanią'' dla obalonych dyktatorów i [[narodowy socjalizm|nazistowskich]] zbrodniarzy (m.in. [[Josef Mengele]])<ref>Simon Sebag Montefiore ''Potwory'' s.271</ref>. Od drugiej połowy lat 50. reżim Stroessnera był zwalczany przez antyrządową [[guerilla|partyzantkę]] a od lat 60. także [[kościół katolicki w Paragwaju|Kościół katolicki]]{{r|ct}}. ▼
Po wojnie i objęciu rządów przez Stroessnera podporządkował on sobie i rozbudował Partię Colorado, która wraz z wojskiem stała się głównym filarem jego rządów. Członkowie proreżimowej partii cieszyli się ułatwionym dostępem do miejsc pracy i opieki zdrowotnej. Udzielił gwarancji (udogodnień) obcym inwestycjom, utrzymywał bliskie stosunki z [[Stany Zjednoczone|USA]], dzięki czemu uzyskał pomoc gospodarczą i kredyty międzynarodowych organizacji finansowych. Na bogaceniu się kraju wbrew propagandzie Stroessnera korzystali niemal wyłącznie posiadacze ziemscy i najbogatsi biznesmeni. Rząd w pewnej mierze utrzymywał się z przemytu, handlu narkotykami i nielegalną bronią<ref>Simon Sebag Montefiore ''Potwory'' s.270</ref>.▼
▲PoW wojniepolityce i objęciu rządów przez Stroessnera podporządkował on sobie i rozbudował Partię Colorado, która wraz zgospodarczej wojskiemrząd stała się głównym filarem jego rządów. Członkowie proreżimowej partii cieszyli się ułatwionym dostępem do miejsc pracy i opieki zdrowotnej. Udzieliłudzielił gwarancji (udogodnień) obcym inwestycjom, utrzymywała bliskiedzięki stosunkibliskim relacjom z z [[Stany Zjednoczone|USA]], dzięki czemu uzyskał pomoc gospodarczą i kredyty międzynarodowych organizacji finansowych. Na bogaceniu się kraju wbrew propagandzie Stroessnera korzystali niemal wyłącznie posiadacze ziemscy i najbogatsi biznesmeni. Rząd w pewnej mierze utrzymywał się z przemytu, handlu [[narkotyki|narkotykami]] i nielegalną bronią<ref>Simon Sebag Montefiore ''Potwory'' s.270</ref>. W 1963 Stronessner przeprowadził reformę rolną (podział ziemi państwowej bez naruszania latyfundiów). W 1983 został wybrany na 7. kadencję. Obalono go 3 lutego 1989 w wyniku wojskowego zamachu stanu [[Andrés Rodríguez (prezydent)|Andrésa Rodrígueza]]{{r|brt}}.
 
== Powrót do demokracji ==▼
▲W 1963 przeprowadził reformę rolną (podział ziemi państwowej bez naruszania latyfundiów). Rządził pod pozorem demokracji, zmieniając konstytucję tak, by mógł uczestniczyć w kolejnych wyborach i utrzymując stale [[stan wyjątkowy]]. Pod pozorami demokracji brutalnie zwalczał opozycję w kraju i za granicą. W kraju stosowano tortury (tj. rażenie prądem czy wbijanie szpilek w paznokcie ofiar), ofiarami zbrodni padali nawet senatorowie. Nagrania krzyków ofiar tortur reżim wysyłał rodzinom ofiar w celu wymuszenia na rodzinach wykupienie ciała zmarłych dysydentów. Do więzienia trafiały setki tysięcy osób a pozostałe tysiące znikały bez żadnego śladu. Wielu działaczy opozycji na skutek prześladowań znalazło się na [[emigracja|emigracji]] (w trakcie [[Operacja Kondor|Operacji Kondor]] przygotowanej we współpracy z [[CIA]] i innymi reżimami kontynentu)<ref>Simon Sebag Montefiore ''Potwory'' s.271</ref>.
1 maja 1989 Rodríguez zwyciężył w wyborach (74% głosów za). Rodríguez był "człowiekiem numer dwa" w reżimie Stroessnera<ref>Axel Gylden, ''Sielskie ostatnie chwile "Najwyższego Stroessnera"'' w: ''Ostatnie dni dyktatorów'', wyd. Znak Horyzont, Kraków 2014, tłum. Anna Maria Nowak, s. 197.</ref>. Uczestniczył on w przemytach i handlu narkotykami w trakcie rządów junty<ref>Axel Gylden, ''Sielskie ostatnie chwile "Najwyższego Stroessnera"'' w: ''Ostatnie dni dyktatorów'', wyd. Znak Horyzont, Kraków 2014, tłum. Anna Maria Nowak, s. 197.</ref>. Niemniej jednak doprowadził on do znacznej demokratyzacji kraju. 20 czerwca 1992 wdrożono nową konstytucję. Nowy prezydent zezwolił na wolność prasy, zniósł zakaz tworzenia partii o danym stronnictwie i część represyjnych przepisów, zatwierdził prawa człowieka ustanowione przez [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]] i [[Organizacja Państw Amerykańskich|OPA]] oraz nakazał uwolnić więźniów politycznych{{r|brt}}.
 
1 maja 1989 Rodríguez zwyciężył w wyborach (74% głosów za). 20 czerwca 1992 wdrożono nową konstytucję. Nowy prezydent zezwolił na wolność prasy, zniósł zakaz tworzenia partii o danym stronnictwie i część represyjnych przepisów, zatwierdził prawa człowieka ustanowione przez [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]] i [[Organizacja Państw Amerykańskich|OPA]] oraz nakazał uwolnić więźniów politycznych{{r|brt}}. W następnych wyborach zwyciężył konserwatywny [[Juan Carlos Wasmosy]]. W czasie jego rządów dochodziło do licznych afer korupcyjnych, udziału wysokiej rangi urzędników i wojskowych w przemycie narkotyków, praniu brudnych pieniędzy i konfliktu z głównodowodzącym siłami zbrojnymi, generałem [[Lino Oviedo]], który w 1996 dokonał nieudanej próby zamachu stanu. W 1998 został kandydatem na prezydenta jako przedstawiciel Partii Czerwonej, jednak tuż przed wyborami sąd wojskowy skazał go na 10 lat więzienia. Zwyciężył inny przedstawiciel ''colorados'' – [[Raúl Cubas Grau]]{{r|ct}}. Trzy dni po objęciu rządów w sierpniu 1998 uwolnił Oviedo. 23 marca zamordowano politycznego oponenta, jakim był [[Luís María Argaña]]. W stolicy Paragwaju rozpoczęły się zamieszki, zwolennicy Oviedo otworzyli ogień do uczestników, którzy uważali generała za zamieszanego w morderstwo; zginęło 8 osób. Prezydent ustąpił i wyjechał do Brazylii, zaś Oviedo do Argentyny{{r|brt}}.▼
Od 2. połowy lat '50 XX w. reżim Stroessnera był zwalczany przez antyrządową partyzantkę, a od lat '60 także [[kościół katolicki w Paragwaju|kościół katolicki]]{{r|ct}}.
 
Pod jego rządami kraj stał się ''bezpieczną przystanią'' dla obalonych dyktatorów i [[narodowy socjalizm|nazistowskich]] zbrodniarzy (m.in. [[Josef Mengele]])<ref>Simon Sebag Montefiore ''Potwory'' s.271</ref>.
 
W 1983 został wybrany na 7. kadencję. Obalono go 3 lutego 1989 w wyniku wojskowego zamachu stanu [[Andrés Rodríguez (prezydent)|Andrésa Rodrígueza]]{{r|brt}}.
 
▲== Powrót do demokracji ==
▲1 maja 1989 Rodríguez zwyciężył w wyborach (74% głosów za). 20 czerwca 1992 wdrożono nową konstytucję. Nowy prezydent zezwolił na wolność prasy, zniósł zakaz tworzenia partii o danym stronnictwie i część represyjnych przepisów, zatwierdził prawa człowieka ustanowione przez [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]] i [[Organizacja Państw Amerykańskich|OPA]] oraz nakazał uwolnić więźniów politycznych{{r|brt}}. W następnych wyborach zwyciężył konserwatywny [[Juan Carlos Wasmosy]]. W czasie jego rządów dochodziło do licznych afer korupcyjnych, udziału wysokiej rangi urzędników i wojskowych w przemycie narkotyków, praniu brudnych pieniędzy i konfliktu z głównodowodzącym siłami zbrojnymi, generałem [[Lino Oviedo]], który w 1996 dokonał nieudanej próby zamachu stanu. W 1998 został kandydatem na prezydenta jako przedstawiciel Partii Czerwonej, jednak tuż przed wyborami sąd wojskowy skazał go na 10 lat więzienia. Zwyciężył inny przedstawiciel ''colorados'' – [[Raúl Cubas Grau]]{{r|ct}}. Trzy dni po objęciu rządów w sierpniu 1998 uwolnił Oviedo. 23 marca zamordowano politycznego oponenta, jakim był [[Luís María Argaña]]. W stolicy Paragwaju rozpoczęły się zamieszki, zwolennicy Oviedo otworzyli ogień do uczestników, którzy uważali generała za zamieszanego w morderstwo; zginęło 8 osób. Prezydent ustąpił i wyjechał do Brazylii, zaś Oviedo do Argentyny{{r|brt}}.
 
We wrześniu 2002 Transparency International uznała Paragwaj za najbardziej skorumpowany kraj [[Ameryka Łacińska|Ameryki Łacińskiej]] i 3. na świecie{{r|ct}}. W kolejnych wyborach, 27 kwietnia 2003, wybrany został [[Nicanor Duarte]] z Partii Czerwonej; w trakcie swoich rządów Duarte usunął z Sądu Najwyższego sześciu sędziów oskarżonych o korupcję. W czerwcu 2004 Oviedo wrócił z Brazylii i został skazany za wykroczenia z 1996 (zwolniono go warunkowo w 2007). Wybory przeprowadzone 20 kwietnia 2008 roku dały zwycięstwo byłemu biskupowi [[Fernando Lugo]] z centralno-lewicowej partii Alianza Patriótica para el Cambio, kończąc 62–letnie rządy Partii Czerwonej. W 2009 okazało się, iż Lugo dochował się syna, podczas gdy był jeszcze biskupem. Zarzekł się, że dokończy swoją 5 letnią kadencję{{r|brt}}. Cztery lata później, 22 czerwca 2012 po procesie [[impeachment]]u parlament usunął z urzędu Fernando Lugo. Zastąpił go dotychczasowy wiceprezydent [[Federico Franco]]{{r|kti}}. W przyspieszonych [[Wybory prezydenckie w Paragwaju w 2013|wyborach prezydenckich]] 21 kwietnia 2013 r. zwyciężył kandydat Partii Colorado [[Horacio Cartes]]{{r|zc}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_Paragwaju”