|
'''Autorytaryzm''' – ustrój polityczny w którym władza jest skupiona w rękach przywódcy (dyktatora) i jego najbliższego środowiska. Decyzje podejmowane przez przywódcę autorytarnego zatwierdzane są przez podporządkowany mu parlament. W takim systemie ważną rolę sprawuje [[cenzura]], policja polityczna i wojsko które są narzędziami do tłumienia przejawów działalności opozycyjnej i niezadowolenia społecznego<ref name=wi>{{Cytuj stronę |imię = |nazwisko = |autor = |autor2 = |url = http://portalwiedzy.onet.pl/62615,,,,autorytaryzm,haslo.html |tytuł = Autorytaryzm | praca = Portal Wiedzy |opublikowany = http://portalwiedzy.onet.pl |strony = |strona = |język = pl| cytat=}}</ref>.
{{Dopracować|źródła=2010-03}}
== Autorytaryzm a demokracja i totalitaryzm == ▼'''Autorytaryzm''' – system [[władza|rządów]] ([[reżim polityczny]]) bezpartyjnych, opartych na [[autorytet|autorytecie]] [[charyzma]]tycznego przywódcy, a często także na [[Siły zbrojne|armii]]. Szczególnie rozpowszechniony w [[Europa|Europie]] w pierwszej połowie [[XX wiek]]u, powstawał najczęściej wskutek nieefektywnego funkcjonowania systemów [[demokracja|demokratycznych]] lub ich kompromitacji w oczach społeczeństwa. W przeciwieństwie do systemów [[totalitaryzm|totalitarnych]], nie opiera się na uniwersalnej ideologii ani na masowym terrorze, lecz ogranicza się jedynie do represjonowania tych, którzy otwarcie go krytykują i dążą do jego obalenia.
Autorytaryzm od [[totalitaryzm]]u różni się tym że nie dąży do całkowitej kontroli nad nad życiem społeczeństwa<ref name=wi>{{Cytuj stronę |imię = |nazwisko = |autor = |autor2 = |url = http://portalwiedzy.onet.pl/62615,,,,autorytaryzm,haslo.html |tytuł = Autorytaryzm | praca = Portal Wiedzy |opublikowany = http://portalwiedzy.onet.pl |strony = |strona = |język = pl| cytat=}}</ref>. Totalitaryzm uznawany jest za ekstremalną wersję autorytaryzmu<ref>Sondrol, P. C. (2009). "Totalitarian and Authoritarian Dictators: A Comparison of Fidel Castro and Alfredo Stroessner". Journal of Latin American Studies 23 (3): 599.</ref>.
== Rola partii ==
Geneza słowa autorytaryzm pochodzi od słowa [[autorytet]].
W autorytaryzmie może lecz nie musi występować partia rządząca. W dużej części rządów autorytarnych istnieje jednak jednopartyjny system rządów<ref>Theodore M. Vesta, ''Ethiopia: A Post-Cold War African State''. Greenwood, 1999, s. 17.</ref>.
{{Przypisy}}
Autorytarny system rządów często posiada pewne cechy i instytucje demokracji, jak na przykład wybory, które jednak – podobnie jak w totalitaryzmie – nie mają większego znaczenia prawnego i politycznego. Z drugiej strony brak tu charakterystycznej dla totalitaryzmu ścisłej kontroli państwa nad wszystkimi aspektami życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego obywateli – władza istnieje niejako „obok” społeczeństwa, realizując swoje cele.
▲== Autorytaryzm a demokracja i totalitaryzm ==
Wielu ludzi błędnie utożsamia autorytaryzm z totalitaryzmem (choć ten drugi system zwykle nosi cechy pierwszego). Niektórzy uznają autorytaryzm jako swego rodzaju formę pośrednią między demokracją a totalitaryzmem, jest krytykowany za łatwość, z jaką może przerodzić się w ten ostatni.
Z kolei inni twierdzą, że nie jest on ani formą pośrednią między demokracją a totalitaryzmem, ani „lekkim” totalitaryzmem, a jest swoistą trzecią opcją, posiadającą cechy nie występujące w dwóch poprzednio wymienionych systemach.
Najważniejszym z nich jest osoba przywódcy. Nawet jeżeli nie sprawuje on formalnie urzędu szefa państwa czy szefa rządu, ma decydujący wpływ na sprawy polityki państwa (np. [[Józef Piłsudski]] w okresie pełnienia urzędu Ministra Spraw Wojskowych i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych). Tym różni się od totalitaryzmu, gdzie kult jednostki był niejako przypisany do urzędu przywódcy partii ([[Józef Stalin|Stalin]] w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], [[Hafiz al-Asad]], [[Baszszar al-Asad]] w [[Syria|Syrii]], [[Fidel Castro]] na [[Kuba|Kubie]], Adolf Hitler w Niemczech, [[Mao Zedong]] w [[Chińska Republika Ludowa|Chinach]] czy [[Kim Ir Sen]], [[Kim Dzong Il]] i [[Kim Dzong Un]] w [[Korea Północna|Korei Północnej]]).
Po śmierci przywódcy autorytarnego zazwyczaj cały system zaczyna się chylić ku upadkowi, a wielu aspiruje do miana autorytarnego przywódcy, jak to miało miejsce w II RP po śmierci [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]].
== Cechy charakterystyczne ==
Władza autorytarna koncentruje się w ręku przywódcy i jego najbliższego otoczenia. To oni podejmują decyzje, co ma miejsce z lekceważeniem podstaw prawnych lub ich pomijaniem. Dla pozorów demokracji (demokracja fasadowa) decyzje zatwierdzane są przez bezwolny lub zdominowany stronnictwem prorządowym parlament. Przywódca posiada szereg osobistych [[Prerogatywa|prerogatyw]], które dają mu realny wpływ na politykę państwa. Uwidacznia się to w rządzeniu wykonywanym za pomocą rozkazów, nakazów, sankcji karnych. Podstawą władzy jest często rozbudowany aparat przymusu w postaci armii, policji i służb bezpieczeństwa. Podtrzymują one władzę, co wiąże się z częstym stosowaniem lub grożeniem przymusem państwowym. W przeciwieństwie do totalitaryzmu ta dowolność posługiwania się przymusem ogranicza się tylko do jawnych przeciwników systemu. Jest to '''wybiórcze''' stosowanie przymusu, a nie powszechne i przejawia się w policyjnej inwigilacji czy represjonowaniu tylko aktywniejszych krytyków przywódcy autorytarnego i jego rządów (np. [[proces brzeski]]).
== Zobacz też ==
| 