|
| quote =
}}
'''ggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggNIEDOWIECIE SIE KURWY UCZYĆ SIE FJRETGHIRJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJWładysław III Laskonogi''' (ur. [[1161]]-[[1166]]/[[1167]], zm. [[3 listopada]] [[1231]]) – [[książęta wielkopolscy|książę wielkopolski]], w latach [[1194]]-[[1202]] w południowej [[Wielkopolska|Wielkopolsce]], w latach [[1202]]-[[1229]] w [[Wielkopolska|Wielkopolsce]], w latach [[1202]]-[[1206]], [[1228]]-[[1229]] [[książęta krakowscy|książę krakowski]], w 1206 oddał [[księstwo kaliskie]] [[Henryk I Brodaty|Henrykowi I Brodatemu]] z [[książęta wrocławscy|linii śląskiej]], [[1206]]-[[1210]] i [[1218]]-[[1225]] w [[Lubusz]]u, [[1216]]-[[1217]] tylko w [[Gniezno|Gnieźnie]], choć według innych prawdopodobniejszych wersji oddał wtedy bratankowi tylko południowo-zachodnią Wielkopolskę.
[[Plik:Władysław Laskonogi.PNG|266px|thumb|right|Władysław Laskonogi, grafika [[Aleksander Lesser|Aleksandra Lessera]]]]
'''Władysław III Laskonogi''' (ur. [[1161]]-[[1166]]/[[1167]], zm. [[3 listopada]] [[1231]]) – [[książęta wielkopolscy|książę wielkopolski]], w latach [[1194]]-[[1202]] w południowej [[Wielkopolska|Wielkopolsce]], w latach [[1202]]-[[1229]] w [[Wielkopolska|Wielkopolsce]], w latach [[1202]]-[[1206]], [[1228]]-[[1229]] [[książęta krakowscy|książę krakowski]], w 1206 oddał [[księstwo kaliskie]] [[Henryk I Brodaty|Henrykowi I Brodatemu]] z [[książęta wrocławscy|linii śląskiej]], [[1206]]-[[1210]] i [[1218]]-[[1225]] w [[Lubusz]]u, [[1216]]-[[1217]] tylko w [[Gniezno|Gnieźnie]], choć według innych prawdopodobniejszych wersji oddał wtedy bratankowi tylko południowo-zachodnią Wielkopolskę.
Właześniejszy – ostatnie miesiące [[1202]]. Z powodu braku źródeł do tego okresu trudno jednak fakty te zweryfikować.
== Genealogia i przydomek ==
Władysław III Laskonogi był trzecim i najmłodszym synem [[Mieszko III Stary|Mieszka III Starego]] i jego drugiej żony [[Eudoksja Izjasławówna|Eudoksji]], księżniczki ruskiej, prawdopodobnej córki wielkiego księcia kijowskiego [[Iziasław II Pantelejmon|Izjasława II]].
== Pla [[Biskupi gnieźnieńscy|m]]<nowiki/>upem ==
Władysław z przydomkiem "Laskonogi" występuje po raz pierwszy w ''[[Kronika wielkopolska|Kronice Wielkopolskiej]]''. Za kronikarzem [[Jan Długosz|Janem Długoszem]] przyjmuje się, że przydomek ten odnosił się do niezwykle długich, cienkich nóg Władysława<ref>M. Przybył, ''Władysław Laskonogi, książę wielkopolski 1202-1231'', Poznań 1998, s. 11-12.</ref>.
Mediacji między zwaśnionymi stronami podjął się Henryk Brodaty, który na Boże Narodzenie [[1208]] zaprosił obu książąt wielkopolskich, arcybiskupa, oraz [[biskupi wrocławscy|biskupów wrocławskiego]], [[Lista biskupów lubuskich|lubuskiego]] i [[biskupi poznańscy|poznańskiego]] na zjazd do [[Głogów|Głogowa]]. Udało się tam załatwić tylko spór Laskonogieg
Urodził się między [[1161]] a [[1166]] rokiem<ref>K. Jasiński, ''Uzupełnienia do genealogii Piastów'', "Studia Źródłoznawcze", t. 3, 1958, s. 202.</ref>.
== We współpracy z ojcem Mieszkiem III Starym ==
W źródłach książę po raz pierwszy pojawia się w [[1168]] na zjeździe w [[Jędrzejów|Jędrzejowie]], gdzie jako kilkuletnie dziecko świadkował na dokumentach wydanych dla miejscowego klasztoru [[cystersi|cystersów]].
W [[1177]] lub [[1179]] razem z ojcem i starszym rodzeństwem został zmuszony na skutek buntu dotychczasowego [[książęta sandomierscy|księcia sandomierskiego]] [[Kazimierz II Sprawiedliwy|Kazimierza Sprawiedliwego]] i najstarszego syna Mieszka III z pierwszego małżeństwa [[Odon Mieszkowic|Odona]] do wyjazdu z kraju. Do Wielkopolski Władysław powrócił razem z rodziną w [[1181]] i mimo osiągnięcia wieku sprawnego nie otrzymał wówczas własnej dzielnicy.
Władysław ożenił się z [[Łucja rugijska|Łucją]], córką [[Jaromar I|Jaromara I]], księcia [[Rugia|rugijskiego]]. Małżeństwo to, mające wzmocnić wpływy Mieszka III na [[Pomorze Zachodnie|Pomorzu Zachodnim]], okazało się bezdzietne.
W [[1194]] zmarł przyrodni brat księcia Odon. Fakt ten umożliwił Władysławowi otrzymanie własnego działu w postaci księstwa położonego w południowo-zachodniej Wielkopolsce (nad rzeką [[Obra (rzeka)|Obrą]]). Formalnie Władysław sprawował tam jednak władzę jako opiekun małoletniego (ur. ok. [[1190]]) bratanka [[Władysław Odonic|Władysława Odonica]].
Śmierć rok później kolejnego brata [[Bolesław Mieszkowic|Bolesława]] uczyniła Laskonogiego jedynym następcą długowiecznego ojca. Książę zaangażował się wtedy w zdobyciu dla Mieszka III Starego tronu [[Kraków|krakowskiego]].
== Władysław Laskonogi księciem wielkopolskim i krakowskim ==
[[13 marca]] [[1202]] zmarł książę wielkopolski Mieszko III Stary. Umożliwiło to odpowiednio już przygotowanemu Władysławowi bez przeszkód objąć rządy w Wielkopolsce. Również w [[Małopolska|Małopolsce]], dzięki poparciu udzielonemu przez [[wojewodowie krakowscy|wojewodę krakowskiego]] [[Mikołaj Gryfita|Mikołaja]] udało się najmłodszemu Mieszkowicowi bez przeszkód objąć tron krakowski. Kontrkandydatem do Krakowa był najstarszy syn Kazimierza Sprawiedliwego [[Leszek Biały]]. Propozycja ta jednak upadła, gdyż książę sandomierski opierał swoje rządy na wojewodzie Goworku, który był zaciętym wrogiem stronnictwa skupionego wokół Mikołaja.
== Utrata tronu w Krakowie ==
Na tronie krakowskim Władysław Laskonogi utrzymał się przez cztery lata, do roku [[1206]], gdy po śmierci czołowego stronnika władcy Wielkopolski, wojewody Mikołaja, do stolicy powrócił Leszek Biały. Przyczyną buntu było twarde egzekwowanie praw książęcych względem możnych i zaangażowanie uwagi księcia na Pomorzu. Część historyków fakt utraty księstwa krakowskiego przez Władysława przesuwa na okres wcześniejszy – ostatnie miesiące [[1202]]. Z powodu braku źródeł do tego okresu trudno jednak fakty te zweryfikować.
== Plany przywrócenia zwierzchnictwa Polski nad Pomorzem. Zamiana Kalisza na Lubusz ==
Zainteresowanie Władysława III sprawami pomorskimi wiąże się z dwoma wydarzeniami. Pierwszym było uroczyste spotkanie księcia wielkopolskiego z [[Władcy Danii|królem duńskim]] [[Waldemar II Zwycięski|Waldemarem II]], podczas którego próbowano rozstrzygnąć sprawy sporne i ustalić strefy wpływów. Drugie wydarzenie to zaskakująca umowa z [[książęta wrocławscy|księciem śląskim]] [[Henryk I Brodaty|Henrykiem I Brodatym]], na mocy której nastąpiła zamiana [[ziemia kaliska|ziemi kaliskiej]] (stanowiącej część ojcowizny Władysława Odonica) na [[ziemia lubuska|ziemię lubuską]], dzięki której łatwiej było prowadzić aktywną politykę nad [[Morze Bałtyckie|Bałtykiem]]. Jednak już w [[1209]] Laskonogi utracił ziemię lubuską na rzecz margrabiego [[Łużyce|Dolnych Łużyc]] [[Konrad II (margrabia Łużyc)|Konrada II]] (szwagra Laskanogiego), który pokonał księcia w [[Bitwa pod Lubuszem (1209)|bitwie pod Lubuszem]]. Zaniepokojiny taką sytuacją Henryk Brodaty podczas kampanii prowadzonej między sierpniem [[1210]] a marcem [[1211]] roku odbił ziemię lubuską z rąk niemieckich, wykorzystując zamieszanie po śmierci margrabiego Konrada II (6 maja 1210) i spory o jego dziedzictwo między pozostałymi członkami rodziny Wettynów. Po zwycięstwie Henryk Brodaty na powrót przekazał ziemię lubuską Władysławowi Laskonogiemu.
== Bunt arcybiskupa Henryka Kietlicza i bratanka Władysława Odonica. Wygnanie ich z kraju ==
Oddanie Kalisza w obce ręce wywołało niezadowolenie Władysława Odonica, który uważał to miasto za część należnej mu ojcowizny. Młodemu Odonicowi (liczył w tym momencie ok. 16 lat) udało się uzyskać poparcie części możnych wielkopolskich i przede wszystkim [[Biskupi gnieźnieńscy|metropolity gnieźnieńskiego]] [[Henryk Kietlicz|Henryka Kietlicza]], którzy pragnęli przy okazji zmusić Laskonogiego do reform, przywilejów dla kościoła i ograniczenia władzy monarszej.
Powstanie, jakie wówczas wybuchło, nie było jednak zbyt dobrze przygotowane i obaj sprzymierzeńcy – Władysław Odonic i Henryk Kietlicz musieli się ratować ucieczką na dwór Henryka Brodatego. Również obłożenie przez arcybiskupa Laskonogiego [[ekskomunika|klątwą kościelną]] niewiele powstańcom pomogło, gdyż swego poparcia synowi Mieszka III udzielił [[biskupi poznańscy|biskup poznański]] [[Arnold II (biskup poznański)|Arnold II]].
== Przyjęcie wygnańców na dworze we Wrocławiu. Odonic księciem kaliskim ==
Pewnym zaskoczeniem była reakcja na te wydarzenia księcia śląskiego Henryka I Brodatego, który nie tylko przyjął wygnańców, ale wyposażył Władysława Odonica w dopiero co nabyte [[księstwo kaliskie]], które ten jednak miał zwrócić w przypadku otrzymania reszty ojcowizny tj. zapewne terenów położonych nad rzeką Obrą. W tym samym czasie metropolita udał się do [[Rzym]]u, gdzie osobiście interweniował u [[Innocenty III|papieża Innocentego III]]. Protest złożony w Stolicy Apostolskiej, skutecznie zablokował próby odwołania klątwy podejmowane przez Władysława Laskonogiego. Papież polecił również pozostałym książętom polskim pomóc arcybiskupowi w powrocie do [[Gniezno|Gniezna]].
== Zjazd w Głogowie. Pogodzenie się Władysława Laskonogiego z arcybiskupem ==
Mediacji między zwaśnionymi stronami podjął się Henryk Brodaty, który na Boże Narodzenie [[1208]] zaprosił obu książąt wielkopolskich, arcybiskupa, oraz [[biskupi wrocławscy|biskupów wrocławskiego]], [[Lista biskupów lubuskich|lubuskiego]] i [[biskupi poznańscy|poznańskiego]] na zjazd do [[Głogów|Głogowa]]. Udało się tam załatwić tylko spór Laskonogiego z hierarchią kościelną – Henryk Kietlicz w zamian za odwołanie ekskomuniki mógł powrócić do Wielkopolski, otrzymując także wynagrodzenie poniesionych strat. Konflikt stryja z bratankiem trwał natomiast nadal.
== Próba reaktywacji statutu Bolesława Krzywoustego. Zjazd w Borzykowej i epizodyczne rządy Mieszka Plątonogiego w Krakowie ==
W [[1210]] Laskonogi wsparł starania [[książęta opolsko-raciborscy|księcia raciborskiego]] [[Mieszko I Plątonogi|Mieszka Plątonogiego]] o restytucję [[Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego|statutu Bolesława Krzywoustego]]. W tym momencie Władysław był zapewne najstarszym po Mieszku [[Piastowie|Piastowiczem]], w związku z czym mógł z pewnością liczyć, że po rychłej śmierci sędziwego [[książęta opolsko-raciborscy|księcia raciborskiego]] otrzyma tytuł księcia seniora, wraz z upragnionym [[Kraków|Krakowem]]. Według niektórych historyków starszy od Władysława był jednak Henryk Brodaty. Jest to o tyle prawdopodobniejsze, że [[Innocenty III|papież Innocenty III]] w wydanej przez siebie [[9 czerwca]] [[1210]] bulli nakazującej przestrzeganie statutu Krzywoustego, powołuje się na starania nie wymienionego z imienia księcia śląskiego, a tylko Henryk I Brodaty używał takiego tytułu. Jakkolwiek by nie było, bulla papieska wywołała w Polsce ogromne zamieszanie.
W lipcu [[1210]] [[książęta krakowscy|książę krakowski]] [[Leszek Biały]], [[książęta śląscy|książę śląski]] [[Henryk I Brodaty|Henryk Brodaty]], [[książęta mazowieccy|mazowiecki]] [[Konrad I mazowiecki|Konrad]] i [[książęta wielkopolscy|kaliski]] [[Władysław Odonic]] spotkali się wraz z duchownymi hierarchami w [[Synod w Borzykowej|Borzykowej]], by wyjaśnić zagadkową sprawę. Mieszko Plątonogi zamiast do Borzykowej wyruszył jednak wraz z wojskiem do Krakowa, gdzie wobec panującego tam zamieszania decyzyjnego udało się mu bez problemu zająć [[Wawel]]. Arcybiskup Kietlicz nie zamierzał jednak pogodzić się z zaistniałą sytuacją i uzyskawszy od młodych książąt słowa poparcia oraz dokumenty potwierdzające szeroki immunitet kościelny, rozpoczął starania w [[Rzym]]ie o cofnięcie feralnej bulli. Zabiegi te odniosły sukces i kiedy w maju [[1211]] Mieszko Plątonogi zmarł, Leszek Biały mógł na powrót zasiąść na tronie krakowskim. Zamierzenia starszego pokolenia zakończyły się niepowodzeniem.
== Wzrost znaczenia arcybiskupa Henryka Kietlicza. Władysław Odonic księciem w południowej Wielkopolsce ==
W [[1215]] pozycja Władysława Laskonogiego uległa dalszemu osłabieniu w wyniku wzrostu potęgi arcybiskupa. Henryk Kietlicz wsparty postanowieniami [[Sobór laterański IV|Soboru Laterańskiego IV]] i kolejnym zjazdem z książętami juniorami odbytym w [[Wolbórz|Wolborzu]], gdzie Leszek Biały, Konrad mazowiecki, Władysław Odonic i [[Kazimierz I opolski]] wydali wielki przywilej immunitetowy dla kościoła, wystosował do księcia wielkopolskiego żądanie wydzielenia dla Władysława Odonica należnej mu ojcowizny. Ostatecznie, w roku [[1216]], Laskonogi nie chcąc ryzykować zbrojnej konfrontacji oddał Odonicowi dzielnicę należącą wcześniej do jego ojca (trwają spory historyków o jakie terytorium chodziło, najprawdopodobniej była to część południowej [[Wielkopolska|Wielkopolski]] leżąca nad Obrą, choć część historyków uważa, że młody Władysław otrzymał wówczas całą dzielnicę [[poznań]]ską i to łącznie ze stołecznym grodem). Porozumienie stryja z bratankiem zostało poparte bullą [[Honoriusz III|papieża Honoriusza III]] z [[9 lutego]] [[1217]]. Nastąpiło również oficjalne pogodzenie księcia z arcybiskupem, który otrzymał od Laskonogiego przywilej wystawiony na związany z nim klasztor [[cystersi|cystersów]] w [[Łekno (województwo wielkopolskie)|Łeknie]].
== Upadek potęgi arcybiskupa. Powstanie trójsojuszu książąt piastowskich – Władysław Laskonogi, Henryk Brodaty i Leszek Biały ==
Zawarty w [[1216]] roku kompromis wytrzymał próbę czasu przez niespełna rok. Ambitny arcybiskup swą dumną postawą skutecznie bowiem zniechęcił do swojej polityki kolejnych książąt piastowskich. Jego znaczenie zmalało zaś dodatkowo po klęsce polityki papieża Honoriusza III.
W [[1217]] doszło do zawarcia przez dotychczasowych antagonistów Leszka Białego i Władysława Laskonogiego znamiennego [[układ o przeżycie|układu o przeżycie]], na mocy którego obaj władcy nie posiadający wówczas męskich potomków zapowiedzieli wzajemne dziedziczenie posiadłości. Umowa ta w oczywisty sposób godziła w księcia kaliskiego Władysława Odonica, najbliższego krewnego Laskonogiego.
== Usunięcie Władysława Odonica z kraju. Kwestia podjęcia przez Laskonogiego współpracy w ramach trójsojuszu ==
W tym samym roku książę wielkopolski zyskując życzliwą neutralność ze strony Henryka Brodatego zdecydował się rozwiązać ostatecznie konflikt z Odonicem i uderzył na dzielnicę bratanka, zmuszając go do ucieczki z kraju. Do formalnego zawiązania układu sojuszniczego Laskonogiego i Brodatego (stanowiącego uzupełnienie podobnego układu z Leszkiem) doszło w końcu [[1217]] lub na początku [[1218]], podczas zjazdu w nadgranicznym [[Sądowel|Sądowlu]], dzięki pośrednictwu [[biskupi poznańscy|biskupa poznańskiego]] [[Paweł II (biskup poznański)|Pawła]] i lubuskiego [[Wawrzyniec II (biskup lubuski)|Wawrzyńca]]. Z nieznanych przyczyn treść zawartego układu korzystna była wyłącznie dla księcia [[Wielkopolska|Wielkopolski]], który nie tylko uzyskał zgodę na zagarnięcie dzielnicy Odonica (do której części tj. [[Kalisz]]a, w myśl układu z [[1206]], mógł zgłosić swoje pretensje książę śląski), ale odzyskiwał również przy okazji (na zasadzie dożywocia) [[Lubusz]], stracony w [[1209]] na rzecz margrabiego [[Łużyce|Łużyc]] Konrada (ziemia lubuska w rękach margrabiego łużyckiego pozostała tylko przez niecały rok, gdyż już [[1210]] zdobył ją dla siebie Henryk Brodaty). Być może księciu śląskiemu chodziło o stworzenie jednego frontu książąt polskich ponad ich partykularnymi interesami. Porozumienie z Sądowla zostało zatwierdzone specjalną bullą papieską z dnia [[9 maja]] [[1218]], co dodatkowo załamało arcybiskupa Kietlicza.
Pierwszym sprawdzianem działania trójsojuszu (tj. książąt Laskonogiego, Brodatego i Leszka Białego) była śmierć w [[1219]] wielkiego przegranego – metropolity Henryka Kietlicza i wspólny wybór na stanowisko arcybiskupa kanclerza [[Wincenty z Niałka|Wincentego z rodu Niałków]], jednego z najbliższych współpracowników księcia wielkopolskiego.
== Usadowienie się Władysława Odonica w północno-wschodniej Wielkopolsce. Wycofanie się władcy Wielkopolski z ogólnopolskich działań ==
Pomimo tylu korzyści Władysław Laskonogi nie wziął udziału w ogólnopolskiej akcji skierowanej przeciwko pogańskim [[Prusowie|Prusom]]. Powodem tego było ponowne uaktywnienie się bratanka księcia, który korzystając z gościny panującego na [[Pomorze Gdańskie|Pomorzu Gdańskim]] [[Świętopełk II Wielki|Świętopełka II]] (był on formalnie namiestnikiem tej prowincji z ramienia Leszka Białego) podjął podjazdową walkę przeciwko władzy stryja. Sytuacja uległa pogorszeniu kiedy w październiku [[1223]] korzystając z zaskoczenia Odonicowi udało się opanować pograniczny gród [[Ujście (miasto)|Ujście nad Notecią]], a wkrótce potem (w [[1225]]) sąsiednie [[Nakło nad Notecią|Nakło]].
Co gorsza, zacięte walki obu Władysławów doprowadziły w [[1225]] do ponownej utraty Lubusza, zagarniętego przez landgrafa [[Turyngia|Turyngii]] Ludwika, który skorzystał z zaabsorbowania Laskonogiego w innej części Wielkopolski i zająć ten ważny nadgraniczny gród.
== Nowy etap walki Laskonogiego z bratankiem. Klęska pod Ujściem ==
Do decydujących starć zbrojnych pomiędzy stryjem a bratankiem doszło w [[1227]], kiedy Odonicowi nie tylko udało się przetrwać oblężenie Ujścia przez wojska Laskonogiego, ale dodatkowo śmiałym wypadem pokonał on [[15 lipca]] oddziały dowodzone przez wojewodę księcia wielkopolskiego Dobrogosta.
{{Osobny artykuł|Bitwa pod Ujściem (1227)}}
W tym momencie wydawało się, że Władysław Odonic jest już panem sytuacji w Wielkopolsce. Do gry włączył się wówczas niespodziewanie [[książęta gdańscy|władca gdański]] Świętopełk II, który złamał dotychczasowy sojusz z młodszym z Władysławów i zajął należący do niego gród w Nakle. Jednocześnie Świętopełk II ogłosił się księciem i wypowiedział posłuszeństwo księciu krakowskiemu Leszkowi Białemu.
== Zjazd w Gąsawie i śmierć Leszka Białego ==
Wytworzenie się nowej sytuacji w Wielkopolsce i na Pomorzu skłoniło Leszka do zwołania na dzień świętego Marcina do malutkiej miejscowości [[Gąsawa|Gąsawy]] zjazdu książąt i możnych, gdzie miano przedyskutować problem i przedsięwziąć dalsze kroki. Na zjazd oprócz inicjatora Leszka Białego przybyli: jego brat [[Konrad I mazowiecki|Konrad mazowiecki]], książę śląski Henryk Brodaty, Władysław Odonic (jego obecność nie jest pewna), cały ówczesny episkopat Polski i liczni przedstawiciele rodów możnowładczych. Z nieznanych przyczyn w Gąsawie nie pojawił się Władysław Laskonogi, choć możemy przypuszczać, że jego interesów doglądali tam arcybiskup Wincenty Niałek i biskup poznański Paweł. Nikt nie spodziewał się tragedii, do której doszło rankiem z [[23 listopada|23]] na [[24 listopada]], gdy na odpoczywających książąt napadli Pomorzanie Świętopełka i zamordowali w pobliskim Marcinkowie uciekającego Leszka, oraz ciężko ranili Henryka Brodatego. Źródła i historiografia winnym morderstwa jednoznacznie uznały Świętopełka Pomorskiego. Część historyków widzi jednak współwinnym także Władysława Odonica, który miał przekazywać ze zjazdu informacje dotyczące planów rozmawiających książąt (uniewinnia go w swojej najnowszej pracy Tomasz Jurek). Zastanawiająca jest w tym wypadku wynikła nagle w [[1227]] wrogość pomiędzy księciem pomorskim a Odonicem, w związku z zagarnięciem przez Świętopełka grodu w Nakle. Według zwolenników tezy o współudziale Władysława Odonica w zbrodni, sprawa Nakła miała zadanie zmylić wiecujących książąt co do prawdziwych intencji syna Odona i Świętopełka. Możliwe są również inne wersje wydarzeń, a z powodu szczupłości i niejednoznaczności źródeł wśród ewentualnych oskarżonych jest również Władysław Laskonogi, który ze śmierci Leszka Białego odniósł, nie licząc Świętopełka, największe korzyści. W tym kontekście fakt że nie wziął on udziału w rozmowach jest niezwykle interesujący (o szczegółach dotyczących zjazdu i odbytych tam wydarzeń zobacz: [[zbrodnia gąsawska]]).
== Władysław Laskonogi ponownie księciem krakowskim. Dalszy etap zmagań z bratankiem ==
Jak by nie było, tragedia gąsawska pozwoliła Władysławowi Laskonogiemu przejść do ofensywy. Na początku następnego roku książę wielkopolski w nieznanej historykom bitwie pokonał bratanka biorąc go do niewoli. Następnie Laskonogi udał się do Małopolski, gdzie upomniał się o tron krakowski należny mu zgodnie z zawartą w [[1217]] umową o przeżycie z Leszkiem Białym. Wprawdzie książę krakowski zostawił rocznego syna [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesława]], ale wiadomo było, że do czasu osiągnięcia przez niego pełnoletności tron obejmie ktoś inny. Jednocześnie z Władysławem Laskonogim pretensje do [[Małopolska|Małopolski]] zgłosił także rodzony brat Leszka Konrad mazowiecki. Formalnej elekcji nowego panującego dokonano na wiecu w [[Wiślica|Wiślicy]] [[5 maja]] [[1228]], gdzie większość możnowładców zgromadzona wokół [[biskupi krakowscy|biskupa krakowskiego]] [[Iwo Odrowąż]]a, [[wojewodowie krakowscy|wojewody krakowskiego]] [[Marek z Brzeźnicy|Marka Gryfity]] i wojewody sandomierskiego Pakosława Starego Awdańca opowiedziała się za kandydaturą Władysława odrzucając propozycje Konrada.
== Zjazd w Cieni. Laskonogi formalnie pierwszym władcą elekcyjnym ==
Nie był to jednak wybór bezwarunkowy, gdyż Władysław Laskonogi musiał następnie [[Przywilej z Cieni|wydać podczas zjazdu w Cieni]] dwa istotne dokumenty. W pierwszym książę wielkopolski zapewniał nienaruszalność immunitetów kościelnych i częściowo nawet je rozszerzał. W drugim adoptował syna Leszka Białego Bolesława, nad którym przejmował formalną opiekę, czyniąc go przy okazji sukcesorem we wszystkich swoich posiadłościach. Jednocześnie zobowiązał się nie wprowadzać żadnych nowych praw bez zgody małopolskich świeckich i duchownych możnowładców. W ten sposób władza monarsza w Polsce, po raz pierwszy została poddana ograniczeniom na rzecz społeczeństwa. Bezpośrednie rządy Laskonogi objął tylko w ziemi krakowskiej, nad Sandomierszczyzną władzę przejęła [[Regent|regencja]] kierowana faktycznie przez matkę Bolesława Grzymisławę, choć formalnie i tej krainy księciem zwierzchnim pozostał Władysław.
== Oddanie Małopolski Henrykowi Brodatemu jako namiestnikowi ==
Niestety, wkrótce sytuacja geopolityczna Władysława uległa znacznemu pogorszeniu. Z więzienia wydostał się i na nowo podjął walkę ze stryjem Władysław Odonic, co sprawiło, że książę wielkopolski nie mógł przygotować się do spodziewanej inwazji Konrada mazowieckiego na Małopolskę. Z tego też względu zdecydował się za zgodą panów krakowskich (głównie za takim rozwiązaniem byli [[Odrowążowie|Odrowąże]] i [[Gryfici (Świebodzice)|Gryfici]]) przekazać rządy w Krakowie księciu śląskiemu Henrykowi Brodatemu. Nie miały to być jednak rządy suwerenne, Brodaty obejmował bowiem w Małopolsce władzę tylko jako namiestnik. Ustępstwem ze strony Laskonogiego była zapewne obietnica dziedziczenia całości spadku po sobie książętom śląskim, co było zresztą złamaniem postanowień zawartych w Cieni, gdzie książę czynił następcą syna Leszka Białego Bolesława V.
== Wojna na dwa fronty z Konradem mazowieckim i Władysławem Odonicem ==
Atak wojsk Konrada na Małopolskę nastąpił latem [[1229]]. Wyprawa nie przyniosła jednak sukcesu, gdyż książę mazowiecki dał się zaskoczyć synowi Henryka Brodatego [[Henryk II Pobożny|Henrykowi Pobożnemu]] i doznał porażki pod Skałą. Konrad jednak nie rezygnował i w roku następnym ponownie podjął działania zbrojne. Tym razem z lepszym skutkiem, zwłaszcza że na wiecu w [[Spytkowice (powiat wadowicki)|Spytkowicach]] udało się podstępnie pochwycić i uwieść do [[Płock]]a Henryka Brodatego, co na tyle skutecznie sparaliżowało przeciwników brata Leszka Białego, że Konrad zdołał opanować większość Małopolski (wprawdzie Henryk dzięki wstawiennictwu żony księcia [[Jadwiga Śląska|św. Jadwigi]] wyszedł wkrótce na wolność, lecz początkowo po jej odzyskaniu nie przejawiał dawnej energii). Nie bez znaczenia był też fakt przejścia na stronę księcia Mazowsza wojewody sandomierskiego Pakosława Awdańca i kasztelana wiślickiego Mściwoja Lisa (poparcie to jednak wkrótce stracił usuwając z Sandomierszczyzny rządy regencyjne Grzymisławy i bratanka Bolesława). Wkrótce potem Konrad sprzymierzył się z walczącym ze stryjem w Wielkopolsce Odonicem i korzystając z pomocy ruskiej usiłował zdobyć należący do Laskonogiego [[Kalisz]]. Książę wielkopolski zajęty walkami na północy z Odonicem, nie mógł przyjść grodowi z pomocą, na szczęście potężne mury wytrzymały i Konrad mazowiecki musiał się wycofać.
== Klęska Laskonogiego w Wielkopolsce. Ucieczka na Śląsk. Przekazanie prawa do spadku w Wielkopolsce i Małopolsce Henrykowi Brodatemu ==
Tymczasem walki w Wielkopolsce przyjęły dla Władysława Laskonogiego bardzo zły obrót. W bliżej nie znanych okolicznościach został on pokonany przez Odonica i zmuszony do ucieczki na [[Śląsk]]. Książę schronił się na dworze [[Kazimierz I opolski|Kazimierza opolskiego]] w [[Racibórz|Raciborzu]]. Na dwór Henryków Śląskich wyjechał prawdopodobnie dopiero po śmierci [[książęta opolsko-raciborscy|księcia opolsko-raciborskiego]], zapewne ponownie przekazując im prawa do spadku po sobie.
== Ostatnia próba powrotu do Wielkopolski ==
Na wiosnę [[1231]] Henryk Brodaty podjął jeszcze jedną i, jak się wkrótce miało okazać, ostatnią wyprawę w interesie Laskonogiego przeciwko Władysławowi Odonicowi. Wyprawa Ślązaków i Władysława Laskonogiego, mimo początkowych sukcesów i pozyskania biskupa poznańskiego Pawła oraz wielkopolskich rodów Nałęczów, Łabędziów i Niałków, skończyła się niepowodzeniem pod murami nie zdobytego [[Gniezno|Gniezna]].
== Zagadkowa śmierć i następstwo ==
Był to już ostatni akt działalności politycznej nieodrodnego syna Mieszka Starego. Według interesujących, aczkolwiek nie potwierdzonych przez inne źródła informacji, odejście księcia wielkopolskiego z tego świata miało zgoła skandaliczne okoliczności. Według relacji [[cystersi|cysterskiego]] zakonnika z [[Francja|Francji]], Trois-Fontaines, liczący blisko siedemdziesiąt lat Władysław miał zginąć zamordowany w [[Środa Śląska|Środzie Śląskiej]] przez niemiecką dziewczynę, którą usiłował zgwałcić. Skądinąd mamy jednak informacje o niegodnym księcia prowadzeniu się władcy Wielkopolski, skoro [[Jan Długosz]] pod [[1229]] rokiem zapisał, że jego poddani pogardzali nim z powodu "rozpusty i wszeteczeństw".
Śmierć Władysława Laskonogiego dosięgła [[3 listopada]] [[1231]] (inna propozycja występująca tylko u Jana Długosza [[18 sierpnia]], jako nie potwierdzona, jest przez historyków odrzucana). Nie wiadomo gdzie został pochowany.
Część badaczy, opierając się na informacji, że książę zmarł na wygnaniu, sądzi, że Władysław Laskonogi został pochowany na Śląsku, być może w Raciborzu<ref>Zob. M. Przybył, ''Władysław Laskonogi'', s. 160, 162.</ref>. Inni, opierający się na późnej tradycji, przyjmuje, że zwłoki Władysława złożono w klasztorze benedyktynów w [[Lubiń (powiat kościański)|Lubiniu]]<ref>Zob. M. Przybył, ''Władysław Laskonogi'', s. 160.</ref>.
Całość swojego dziedzictwa Władysław Laskonogi zostawił Henrykowi Brodatemu, co już wkrótce umożliwiło księciu śląskiemu opanowanie Małopolski i połowy Wielkopolski.
== Genealogia ==
<!-- to drzewo genealogiczne zostało wygenerowane skryptem, jeżeli potrzebujesz podobne, skontaktuj się z wikipedystą WarX lub Wiktoryn--><!-- Przodkowie -->
{| width="100%" style="text-align:center; vertical-align:middle;" cellspacing="0" cellpadding="0"
|-
| colspan="2" | <small>[[Bolesław III Krzywousty]]<br />ur. 20 VIII 1086<br /> zm. 28 X 1138
| colspan="2" |
| colspan="2" | <small>[[Salomea z Bergu]]<br />ur. zap. 1099<br /> zm. 27 VII 1144
| colspan="2" |
| colspan="2" | <small>[[Iziasław II Pantelejmon|Izasław II]]<br />ur. 1096<br /> zm. 13 XI 1154
| colspan="2" |
| colspan="2" | <small>NN<br />ur. ?<br />zm. ?
|-
| style="border-right:1px black solid;" |
| colspan="4" style="border-bottom:1px black solid; border-right:1px black solid;" |
| colspan="4" style="" |
| colspan="4" style="border-bottom:1px black solid; border-left:1px black solid;" |
| style="border-left:1px black solid;" |
|-
| colspan="3" |
| colspan="8" style="border-left:1px black solid; border-right:1px black solid;" |
| colspan="3" |
|-
| colspan="2" |
| colspan="2" | <small>[[Mieszko III Stary]]<br />ur. w okr. 1122–1125<br /> zm. 13 lub 14 III 1202
| colspan="6" |
| colspan="2" | <small>[[Eudoksja Izjasławówna|Eudoksja]]<br />ur. ok. 1140<br />zm. po 1181
| colspan="2" |
|-
| colspan="3" style="border-right:1px black solid;" |
| colspan="8" style="border-bottom:1px black solid;" |
| colspan="3" style="border-left:1px black solid;" |
|-
| colspan="7" style="border-right:1px black solid;" |
| colspan="7" |
|-
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
|-
|}
<!-- Żony i dzieci -->
{| style="width:100%; text-align:center; vertical-align:top;" cellspacing="0" cellpadding="0"
|- style="vertical-align:top;"
== Zobacz też ==
* [[Piastowie wielkopolscy]] jebac was kurwy{{Władcy Polski}}
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* [[Oswald Balzer|Balzer O.]], [http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=2334&from=latest ''Walka o tron krakowski w latach 1202 i 1210/11'', 1894]
{{Książęta wielkopolscy}}
{{Władcy Polski}}
{{Kontrola autorytatywna}}
| 