Jawaharlal Nehru: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
EmptyBot (dyskusja | edycje)
m poprawa literówek, replaced: głownie → głównie przy użyciu AWB
Linia 20:
W 1929 roku po przeprowadzeniu przez Indyjski Kongres Narodowy kampanii na rzecz samostanowienia Indii (z udziałem [[Mahatma Gandhi|Mahatmy Gandhiego]]) został przewodniczącym partii. Po wystąpieniu w 1942 roku z deklaracją niepodległości Indii wraz ze swoimi współpracownikami został aresztowany. Po wyjściu z więzienia brał udział w negocjacjach, których owocem było powstanie dwóch niezależnych państw – Indii i [[Pakistan]]u. Polityka Nehru po objęciu stanowiska premiera opierała się na interwencjonizmie gospodarczym i uczestnictwie w ruchu niezaangażowania w okresie zimnej wojny. Jako przywódca Indii wprowadzał w życie zasady niezaangażowania, świeckości, utworzył w kraju wielopartyjną demokrację i ustanowił system republikański. W okresie jego rządów Indie stały się regionalnym hegemonem w rejonie Azji Południowej. Obok [[Josip Broz Tito|Josipa Broz Tity]], [[Sukarno]] i [[Gamal Abdel Naser|Gamala Abdel Nasera]] czołowa postać [[Ruch Państw Niezaangażowanych|Ruchu Państwa Niezaangażowanych]]. Pod przewodnictwem Nehru, Kongres wygrał wybory w 1951, 1957 i 1962 roku. Początkowo szukał możliwości sojuszu z Chinami, polityka ta była jednak stopniowo rewidowana na rzecz lepszych stosunków z Zachodem, a pod koniec jego rządów miejsce miała [[wojna chińsko-indyjska]].
 
Po jego śmierci, jego politykę kontynuowała córka [[Indira Gandhi]].
 
== Biografia ==
Linia 39:
Wziął udział w protestach przeciwko ustawie prowadzącej w Indiach [[cenzura|cenzurę]]. W latach wojny należał do przedstawicieli radykalno-niepodległościowego skrzydła partii które domagało się nadania Indiom autonomii<ref>Moraes 2008, s. 56.</ref>. Radykałowie pozostali w mniejszości a kierunek ruchu kongresowego wyznaczony został przez centrowego [[Gopal Krishna Gokhale|Gopala Krishne Gokhale]]<ref name="moraes50" /> który pisał o tym że „myślenie o niepodległości to szaleństwo”<ref name="ghose25" />. Także ojciec Nehru, Motilal, był sympatykiem skrzydła umiarkowanego. Wpływ frakcji centrystycznej w Kongresie zaczął słabnąć po śmierci jej lidera, Gokhale w roku 1915<ref name="ghose25" />. Po śmierci Gokhale, przedstawiciele skrzydła radykalnego, tj. Annie Beasant i [[Bal Gangadhar Tilak]] zaczęli domagać się aby Kongres Narodowy przyjął postulat przemiany Indii z kolonii w dominium (kongres dotychczas walczył jedynie o poprawę sytuacji Hindusów). Postulat ten został w 1915 roku odrzucony przez umiarkowaną większość kierownictwa partii. Radykałowie w 1916 roku utworzyli Krajowy Ruch dla Autonomii. Organizacja przedstawiała postulat przekształcenia Indii w brytyjskie dominia na zasadzie według której działały m.in. Kanada, Australia czy Nowa Zelandia. Był członkiem zarówno Krajowego Ruchu dla Autonomii i Indyjskiego Kongresu Narodowego<ref name="moraes55">Moraes 2008, s. 55.</ref>. Dużą zmianą i kierunkiem w stronę odejścia od wczesnej polityki IKN było zawarcie paktu w Lucknow co zostało przez Nehru poparte. Do podpisania paktu doszło w czasie corocznego spotkania Kongresu w grudniu 1916 roku. W wyniku porozumienia muzułmanie i hindusi mieli wspólnie działać w ruchu antykolonialnym. Umowa podpisana została przez Kongres i [[Liga Muzułmańska|Ligę Muzułańską]]. Na kongresie w Lucknow, Nehru po raz pierwszy spotkał Gandhiego<ref>Amaresh Datta ''Encyclopaedia of Indian Literature: devraj to jyoti'' s. 1345, 1988.</ref>.
 
W 1916 roku poślubił Kamalę Kaul. Ich jedyna córka, Indira urodziła się w 1917 roku. Kamala w listopadzie 1924 roku urodziła chłopca, jednak zmarł on po tygodniu po urodzeniu<ref>[http://news.google.com/newspapers?id=tzA_AAAAIBAJ&sjid=81AMAAAAIBAJ&pg=4355,5162968&dq=kamala+nehru&hl=en „From years 1916 to 1964...The man and the times”. The Windsor Star.].</ref>. W 1917 roku został prywatnym sekretarzem Annie Besant, lidera Krajowo Ruchu Dla Autonomii<ref name="moraes55" /><ref>[http://www.jnmf.in/chrono.html „Jawaharlal Nehru – a chronological account”].</ref><ref name="moraes55" />. Gdy w czerwcu 1917 roku Besant została aresztowana i internowana, Kongres i inne organizacje indyjskie zagroziły rozpoczęciem protestów jeśli nie zostanie ona uwolniona. Rząd pod presją opinii publicznej szybko uwolnił więzionego działacza<ref>Radha Kumar ''The History of Doing. An Illustrated Account of Movements for Women’s Rights and Feminism in India 1800-1990'' s. 48, 1997.</ref>. Do pierwszego poważniejszego zaangażowania Nehru doszło w roku 1920. Został on wówczas liderem Kongresu w Zjednoczonej Prowincji (teraz Uttar Pradesh). Po incydentach w Chaura Chauri, kiedy doszło do zbrojnych starć między Hindusami a brytyjskimi siłami kolonialnymi, Indyjski Kongres Narodowy zawiesił w praktyce współpracę ruchu na poziomie krajowym. Nehru pozostał wierny poglądom Gandhiego i nie przystąpił do utworzonej przez jego ojca umiarkowanej Partii Swaraj. Wkrótce represje brytyjskie spadły nie tylko na Jawaharlar, lecz również i na jego ojca. Jawaharlar i Motilal zostali aresztowani 6 grudnia 1921 roku<ref>Visalakshi Menon ''Indian Women and Nationalism, the U.P. Story'' s. 67, 2003.</ref><ref>''Students’ Britannica India'' Tomy 1-5, 2000, s. 107.</ref>. Jawaharlal został zwolniony po trzech miesiącach, tj. w marcu 1922 roku gdy Gandhi odwołał już wcześniejsze zawieszenie współpracy z rządem. Decyzja ta była dla Nehru dotkliwym ciosem. W 1922 roku wziął udział w kolejnych wystąpieniach Gandhiego. Tym razem doprowadziło to do dłuższego pobytu w więzieniu, otrzymał półtoraroczny wyrok więzienia. Odsiedział 9 miesięcy w areszcie w Lakhno. Na wolność wyszedł 31 stycznia 1923 roku<ref>Frank Moraes ''Jawaharlal Nehru'', s. 97, 2007.</ref>.
[[Plik:Jawaharlal Nehru and his family in 1918.jpg|thumb|right|200px|Nehru w 1918 z żona Kemalą i córką [[Indira Gandhi|Indirą]]]]
 
Linia 51:
==== „Architekt Indii” ====
[[Plik:Gandhi Nehru 1929.jpg|thumb|250px|Nehru i Gandhi w 1929 roku]]
W 1927 roku przedstawił rezolucję, w której domagał się „pełnej narodowej niepodległości”, tym samym stał się jednym z pierwszych liderów partii kongresowej którzy uważali że Indie powinny zerwać wszystkie więzi z Imperium Brytyjskim. Deklaracja ta została odrzucona przez Kongres, ze względu na sprzeciw ze strony Gandhiego<ref>Rajmohan Gandhi, Patel: A Life, s. 171, ASIN: B0006EYQ0A.</ref>. W 1928 roku, Gandhi zaproponował rezolucję, w której Kongres wezwał rząd brytyjski do przyznania Indiom statusu dominium, status ten miał zostać Indiom nadany w przeciągu dwóch lat. Propozycja nie spodobała się Nehru i Czandrze Bose<ref>Rajmohan Gandhi (2006) ''Gandhi: The Man, His People, and the Empire'' s. 296.</ref>. 29 grudnia 1929 roku na sesji w Lahore oficjalnie przejął kierownictwo w partii. Jako lider przeforsował rezolucję wzywającą Brytyjczyków do nadania Indiom pełnej niezależności. O północny w sylwestra 1929 roku, wywiesił trzy kolorową flagę indyjską na brzegu rzeki Ravi w Lahore<ref>M. G. Agrawal ''Freedom fighters of India'' – Tom 2 – 2008 s. 128.</ref>. Pod kierownictwem Kongresu w 1929 roku opracował politykę Kongresu i przyszłych, niepodległych Indii. Celami Kongresu miały być – wolność wyznania; prawo do stowarzyszenia; wolność słowa i myśli; równość wszystkich wobec wobec prawa – bez względu na kastę, kolor skóry czy religię; ochrona regionalnych języków i kultur; zabezpieczenie interesów pracowniczych; zniesienie nietykalności; [[nacjonalizacja]] przemysłu; socjalizm i budowa świeckich Indii. Uchwała została opracowana przez Nehru na przełomie lat 1929/31 i została ratyfikowana przez Ogólnoindyjski Komitet Kongresu pod przewodnictwem Gandhiego<ref>Moraes 2008, s. 196.</ref>. Po sesji Kongresu w 1929 roku został uznany za najważniejszego lidera indyjskiego ruchu niepodległościowego, Gandhi natomiast cofnął się do roli przewodnika duchowego. W latach dwudziestych nawiązał kontakty z ruchem robotniczym w Indiach, głowniegłównie z [[związek zawodowy|ruchem związkowym]], brał udział w zjeździe Ogólnoindyjskiego Kongresu Związków Zawodowych. W 1929 roku łączył stanowisko sekretarza generalnego Kongresu Narodowego ze stanowiskiem przewodniczącego Kongresu Związków Zawodowych<ref>Sankar Ghose ''Jawaharlal Nehru: A Biography'' 1993 s. 58.</ref>.
 
==== Nowy kierunek Kongresu ====
Linia 64:
 
==== Ponowny wyjazd do Europy ====
Gdy w połowie lat 30., świat zaczął dryfować w stronę kolejnej wojny światowej, w 1936 roku Nehru wyjechał do Szwajcarii, aby na krótko przed śmiercią ciężko chorej żony, zaopiekować się nią w sanatorium<ref>Rajendra Prasad Dube ''Jawaharlal Nehru: A Study in Ideology and Social Change'' 1988 s. 10.</ref>. Mimo napiętej sytuacji międzynarodowej, Nehru podkreślał że w razie wojny, miejsce Indii powinno znaleźć się przy państwach demokratycznych, choć, Indie powinny walczyć po stronie Wielkiej Brytanii i Francji tylko jeśli tylko zostanie im nadana niepodległość. Wizyta w Europie w 1936 roku, stała się przełomem w myśli politycznej i gospodarczej Nehru. Przyszły premier zainteresował się [[marksizm]]em i myślą socjalistyczne. Jego kolejny pobyt w więzieniu pozwolił mu bardziej szczegółowo studiować marksizm. Zainteresowały go pomysły i założenia marksizmu równocześnie odpychały go niektóre tezy zaproponowane przez [[Karol Marks|Karola Marksa]]. Nehru w sferze ekonomii pozostawał marksistą, chciał wprowadzić ekonomiczne postulaty marksizmu na grunt warunków indyjskich. W Europie ściśle współpracował z Czandrą Bose, działacze ci rozstali się jednak pod koniec lat 30. gdy Bose zaczął szukać wsparcia u [[faszyzm|faszystów]], a w tym samym czasie, Nehru poparł hiszpańskich republikanów walczących przeciwko wojskom [[Francisco Franco|generałą Franco]] i był zdecydowanym antynazistą<ref>Shree Govind Mishra ''Democracy in India'' 2000 s. 236.</ref>. Gdy ludzie z wielu krajów zgłaszali się na ochotników, tworząc [[Brygady Międzynarodowe]] do walki z siłami faszystowskimi w Hiszpanii, Nehru wraz ze swoim pomocnikiem V.K. Krishną Menonem udał się do Hiszpanii aby udzielić wsparcia hinduskim ochotnikom<ref>Narahari Kaviraj ''Gandhi-Nehru Through Marxist Eyes'' 1988 s. 84.</ref>. Odmówił spotkania się z włoskim dyktatorem, [[Benito Mussolini]]m gdy ten wyraził chęć spotkania<ref>Pi. Ci Kaṇēcan ''Sura’s Sonia Gandhi: The Unfolding Scenario'' 2002 s. 4.</ref>. Już wtedy Nehru postrzegany był na świecie jako bojownik o demokrację i wolność<ref name="moraes266" /><ref>Moraes 2008, s. 77.</ref><ref name="moraes266" />. Nehru przebywał w [[Genewa|Genewie]], gdy [[Liga Narodów]] omawiała sposób rozwiązania kryzysu czeskiego, a następnie udał się do [[Londyn]]u<ref>Shashi Tharoor ''Nehru: the invention of India'' 2003 s. 113.</ref>.
 
=== II wojna światowa ===
Linia 96:
Indie przejawiały inicjatywę w ważnych problemach azjatyckich. Największym dokonaniem na arenie międzynarodowej lat 50. była zwołana przez Indie konferencja 29 państw Azji i Afryki w [[Bandung]]u. W konferencji uczestniczyli także przedstawiciele prozachodnich krajów tego regionu i w związku z tym istniało duże prawdopodobieństwo starcia między zwolennikami kursu proamerykańskiego a zwolennikami niezaangażowania<ref>Guy Arnold ''The A to Z of the Non-Aligned Movement and Third World'', 2010, s. 39.</ref>, do czego nie dopuściły jednak mediacje Nehru. Konferencję zdominowały sprawy antykolonializmu, pokoju i zwiększenia roli państw Azji i Afryki. Delegaci krajów Afryki i Azji, postanowili zjednoczyć się „w walce z kolonializmem i dyskryminacją rasową”<ref name="woydyllo">Jerzy Woydyłło, ''Tito jakiego nie znamy'', 1992, „Rozdział XVIII: Wielka przebudowa”''.</ref>. W lipcu 1956 roku współorganizował spotkanie na wyspie Vang w archipelagu Brioni. Na spotkaniu omówiono zasady współpracy krajów, które nie należały do bloków militarnych i politycznych. Przez kolejne dwa lata nawiązała się współpraca „Niezależnej Trójki”<ref name="woydyllo" />. Do I Konferencji szefów rządów państw niezaangażowanych doszło we wrześniu 1961 roku w Jugosławii. W konferencji udział wzięło 25 państw oraz 3 w charakterze obserwatorów. W następnych latach grupę zasiliły kolejne kraje, a także grupy narodowowyzwoleńcze<ref name="woydyllo" />.
 
W 1956 roku skrytykował wspólną inwazję Brytyjczyków, Francuzów i Izraelczyków na Kanał Sueski. Jako premier Indii i lider Ruchu Państw Niezaangażowanych starał się doprowadzić do rozejmu i sprawiedliwej oceny obydwóch stron konfliktu. Zyskał w tym sojusznika w postaci prezydenta USA, [[Dwight Eisenhower|Dwighta Eisenhowera]], któremu udało się zahamować wpływy Francji i Wielkiej Brytanii. [[Kryzys sueski]] znacznie zwiększył prestiż Indii w krajach [[Trzeci Świat|Trzeciego Świata]]. W czasie kryzysu, indyjski dyplomata, Menon przekonał [[Egipt|egipskiego]] prezydenta [[Gamal Abdel Naser|Gamala Abdela Nasera]] na kompromis z Zachodem. Indie przyczyniły się do budowy w krajach zachodnich wizerunku Nassera jako człowieka skłonnego do kompromisu<ref>Benjamin Zachariah ''Nehru'', 2004, s. 222.</ref><ref>John Melady ''Pearson’s Prize: Canada and the Suez Crisis'', 2006, s. 100.</ref>. Nawet po kryzysie sueskim, utrzymywał dobre stosunki z Wielką Brytanią. Uczestniczył w arbitrażu Wielkiej Brytanii, [[Bank Światowy|Banku Światowego]] i Pakistanu. W 1960 roku Wielka Brytania, Indie i Bank światowy podpisały traktat z przywódcą Pakistanu, [[Muhammad Ayub Khan|Ayub Khanem]]. Dzięki temu Pakistan dał Indiom dostęp do głównych rzek regionu Pendżab. Po raz kolejny wzrosła rola ministra, Krishny Menona – amerykański magazyn [[Time (tygodnik)|Time]] uznał ministra drugim najpotężniejszym człowiekiem w Indiach<ref>Christopher John Fuller ''The Nayars today'' s. 22, ISBN 9780521290913.</ref>.
 
==== Zajęcie kolonii portugalskich ====