Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską (1925): Różnice pomiędzy wersjami

Referentem przy pracach nad konkordatem był [[Sekretarz stanu (Polska)|podsekretarz stanu]] w [[Prezydium Rady Ministrów]] [[Władysław Studziński]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.racjonalista.pl/kk.php/t,2896|tytuł=Ratyfikacja Konkordatu - III i IV 1925|opublikowany=racjonalista.pl|data dostępu=28 września 2014}}</ref>, który wraz z nuncjuszem apostolskim w Polsce abpem [[Lorenzo Lauri|Lorenzo Laurim]] pracował nad uzgodnieniem stanowisk<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Marian Banaszak]] | tytuł = Historia Kościoła Katolickiego – tom 4 | wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego | miejsce = Warszawa | data = 1992 | strony = 17 | rozdział = Czasy najnowsze 1914 – 1978 | url = http://www.mbkm.pl/Historia_kosciola/historiakk_t4.pdf}}</ref> i dokonał opracowania dokumentu<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Stanisław Wilk]] | tytuł = Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918-1939 | wydawca = Wydawnictwo Salezjańskie | miejsce = Warszawa | data = 1992 | strony = 61}}</ref>. Konkordat z 1925 został podpisany 10 lutego w [[Rzym]]ie (dokonali tego kardynał [[Pietro Gasparri]] w imieniu papieża [[Pius XI|Piusa XI]] oraz [[Władysław Skrzyński]] i [[Stanisław Grabski]] jako przedstawiciele prezydenta RP [[Stanisław Wojciechowski|Stanisława Wojciechowskiego]]) i [[ratyfikacja|ratyfikowany]] przez stronę polską 27 marca 1925. Ze strony polskiej głównym negocjatorem był [[Stanisław Grabski]]. Stolica Apostolska w czasie II wojny światowej wbrew postanowieniom konkordatu z Polską, lecz zgodnie z postanowieniami konkordatu z III Rzeszą (1935), włączyła w 1939 części [[archidiecezja częstochowska|diecezji częstochowskiej]], [[archidiecezja katowicka|diecezji katowickiej]] i [[archidiecezja krakowska|archidiecezji krakowskiej]], które znalazły się na [[terytorium Rzeczypospolitej Polskiej anektowane przez III Rzeszę|terytorium Rzeczypospolitej Polskiej anektowanym przez III Rzeszę]], do niemieckiej [[archidiecezja wrocławska|archidiecezji wrocławskiej]] oraz ustanowiła niemieckich [[administrator apostolski|administratorów apostolskich]] [[diecezja chełmińska|diecezji chełmińskiej]] i [[Metropolia gnieźnieńska#Lata 1918-1945|archidiecezji gnieźnieńsko-poznańskiej]], co stanowiło jawne pogwałcenie art. 9 konkordatu<ref name="Osmańczyk1982"/>.

Nie było w [[konkordat|konkordacie]] – w odróżnieniu od większości umów [[Stolica Apostolska|Stolicy Apostolskiej]] z innymi państwami – klauzuli stwierdzającej wyraźnie, że uprawnienia Kościoła nie mogą stać w sprzeczności z porządkiem prawnym państwa polskiego. Katolickie duchowieństwo uzyskało całkowitą i niczym nieograniczoną swobodę w komunikowaniu się z kościelnym zwierzchnictwem, w tym również oczywiście ze Stolicą Apostolską. Ten przepis wyłączał kontrolę państwa nie tylko nad korespondencją, ale także nad wszelkimi innymi formami wypowiedzi – listami apostolskimi, orędziami i tym podobnymi dokumentami. Ponadto [[duchowieństwo|kler]] uzyskał specjalne prawa w traktowaniu przed sądami powszechnymi w sprawach karnych.

Artykuł XIII konkordatu wprowadzał obowiązek nauczania religii w [[szkoła powszechna|szkołach powszechnych]] i [[szkoła średnia|średnich]]. [[Biskup]]i uzyskali istotny wpływ na obsadę nauczycieli religii w szkołach, nadzorowali także nauczanie i moralność nauczycieli. Państwo zobowiązywało się do ''bracchium saeculare'', tj. do udzielania pomocy w wykonywaniu dekretów kościelnych. Rezygnowało przy tym z podatków i wszelkich opłat od budynków i urządzeń, służących celom religijnym, i zobowiązywało się do wypłacania duchownym katolickim uposażeń i [[renta|rent]] – do czasu uregulowania spraw majątkowych Kościoła związanych z utratą jego dóbr na rzecz [[Rozbiory Polski|zaborców]].

W konkordacie Watykan ''de facto'' uznał nowe granice Rzeczypospolitej, bowiem zobowiązywał się do dostosowania granic [[diecezja|diecezji]] do polskich granic administracyjnych. Jakkolwiek cały obszar kraju mieścił się w granicach diecezji, których stolice znajdowały się w Polsce, to podlegający do roku 1922 diecezji [[Chełmno|chełmińskiej]] [[Gdańsk]] – jako nienależące do Polski [[Wolne Miasto Gdańsk]] – usankcjonowano w konkordacie z 1925 jako osobną diecezję. Watykan zobowiązał się do nieobsadzania cudzoziemcami stanowisk przełożonych [[zakon]]ów bez zgody polskich urzędników państwowych, a biskupi zostali zobowiązani do składania przysięgi wierności prezydentowi państwa. Uznanie granic polskich z [[Wilno|Wilnem]] włącznie wywołało kryzys w stosunkach pomiędzy Watykanem a Litwą.