Nowa Polityka Ekonomiczna: Różnice pomiędzy wersjami

Oficjalnie został przedstawiony przez [[Włodzimierz Lenin|Lenina]] i zatwierdzony na X Zjeździe [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików)]]. 21 marca 1921 roku został podjęty dekret w sprawie zastąpienia ''prodrazwerstki'' przez ''prodnałog'', wydanego przez [[Wszechrosyjski Centralny Komitet Wykonawczy]], który zastąpił obowiązkowe kontyngenty w rolnictwie, podatkiem żywnościowym.

Oficjalnie wprowadzenie NEP-u było wymuszone odbudową gospodarki narodowej oraz małym uprzemysłowieniem [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|Rosji]], gdzie w rolnictwie było zatrudnionych 80% społeczeństwa, co uniemożliwiało budowę socjalizmu. Przyczynami wprowadzenia tej polityki było takżeprzede wszystkim narastające niezadowolenie społeczne z powodu tragicznej sytuacji gospodarczej, nieustające bunty chłopskie i strajki robotnicze, krwawo tłumione przez [[Czeka]] – władza wymykała się z rąk [[bolszewicy|bolszewików]].

Gdy rozpoczęła się I wojna światowa, [[Imperium Rosyjskie|Rosja]] nie była przygotowana do wojny. Jej [[gospodarka]] potrzebowała [[kapitał (ekonomia)|kapitału]], w dużym stopniu pochodzącego z zagranicznych źródeł. [[Przemysł zbrojeniowy]] zaczął się szybko rozwijać, a [[mobilizacja]] wojsk pogarszała sytuację zacofanej gospodarki, szczególnie w rolnictwie, gdzie najbardziej odczuwano brak rąk do pracy. W efekcie spowodowało to wzrost cen i zaostrzenie konfliktów społecznych w i tak już nie najspokojniejszej sytuacji politycznej. Przyniosło to anarchizację gospodarki i coraz częstsze powstania przeciw władzom. DoprowadzonoDoprowadziło to do wybuchu [[rewolucja lutowa 1917|rewolucji lutowej]] i w efekcie powołania pierwszej rosyjskiej republiki z Rządem Tymczasowym na czele. Jednak i nowe władze nie potrafiły poradzić sobie z ciągle pogarszającą się sytuacją, głównie z powodu niewyprowadzenia Rosji z wojny. Taka sytuacja sprzyjała różnym partiom lewicowym, m.in. [[mienszewicy|mienszewikom]], a na wsi głównie [[Partia Socjalistów-Rewolucjonistów|eserowców]], a wśród robotników i żołnierzy po części również [[bolszewicy|Rosyjskiej Socjal-Demokratycznej Partii Robotniczej (bolszewików)]], która jeszcze przed rozpoczęciem wojny głosiła hasła [[pacyfizm|pacyfistyczne]] i roztaczała przed społeczeństwem wizję państwa nowego typu. W końcu bolszewicy postanowili zbrojnie obalić władzę, co rozpoczęło przewrót – [[rewolucja październikowa|rewolucję październikową]].

Założenia NEP-u były zgodne z tym, co głosił Lenin i realizował w pierwszych miesiącach po rewolucji ([[dekret]] z dnia 8 listopada 1917 o ziemi (nacjonalizacja całej ziemi i bogactw naturalnych), dekret z dnia 27 grudnia 1917 roku o nacjonalizacji banków, dekret z dnia 27 kwietnia 1918 roku o nacjonalizacji handlu zagranicznego, dekret z dnia 2 maja o nacjonalizacji przemysłu cukierniczego, dekret z dnia 28 czerwca o nacjonalizacji dużego przemysłu oraz transportu kolejowego). Jednocześnie dekretem z dnia 15 grudnia 1917 roku powołano do życia Najwyższą Radę Gospodarczą, która odegra kluczową rolę od czerwca 1918 roku, kiedy to zrezygnowano z państwowego kapitalizmu na rzecz [[komunizm wojenny|komunizmu wojennego]]. Autorami tejże koncepcji byli lewicowi komuniści z [[Nikołaj Bucharin|Nikołajem Bucharinem]] i [[Walerian Osinski|Walerianem Osinskim]] na czele postanowili w kwietniu 1918 roku przegłosować Lenina i zmienić [[polityka gospodarcza|politykę gospodarczą]].

Komunizm wojenny okazał się jednak porażką i po niespełna 30 miesiącach jego trwania radziecka [[gospodarka]] uległa zupełnemu załamaniu. W [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|Rosji]] panował [[głód]], nie udało się zapobiec dalszemu spadkowi produkcji przemysłowej i rolnej, wprowadzenie centralnego planowania nie zapobiegło pogłębieniu się chaosu gospodarczemu. Coraz częściejStale dochodziło do buntów chłopskich i strajków robotników, ponad 200% [[inflacja]] ([[hiperinflacja]]) spowodowała odrzucenie [[pieniądz]]a jaka [[środek płatniczy|środka płatniczego]] i zastąpienia go wymianą towarową<ref>Pipes R.: Rewolucja rosyjska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994, s. 541. ISBN 978-83-233-2615-1.</ref>.

W 1921 roku gospodarka była w ruinie. EmigracjaCzerwony terror, emigracja, epidemie i zbrodnie wojenne zdziesiątkowały [[społeczeństwo]], a w czasie działań wojennych szczególnie dotknięty został [[Donieckie Zagłębie Węglowe|Donbas]], region [[Baku]], gdzie wydobywano [[ropa naftowa|ropę naftową]], [[Uralski Okręg Federalny|Ural]], [[Syberia]], gdzie zniszczono wiele kopalń. Ze względu na brak surowców przemysł upadł, nie były modernizowane linie produkcyjne. Całkowita produkcja przemysłowa spadła pięciokrotnie, a wielkość produkcji metali była porównywalna z czasami [[Piotr I Wielki|Piotra I]]. Nie lepiej sytuacja wyglądała w rolnictwie, gdzie spadek produkcji wyniósł 40%, głównie z braku towarów przemysłowych. Wykształceni Rosjanie, o ile nie zostali zamordowani, masowo emigrowaliuciekali z kraju, co spowodowało zmniejszenie potencjału intelektualnego i kadr zdolnych do kierowania scentralizowanym systemem gospodarki.

Chłopi sprzeciwiali się coraz bardziej obowiązkowym [[kontyngent]]om, nie tylko odmawiali ich przekazywania, ale wystąpili do walki zbrojnej na Ukrainie, Kubaniu,w rejonie Wołgi i, [[DonPerm]]u, domagając się nie tylko zmian w polityce rolnej, ale zniesienia dyktatury [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|RPK(b)]]. Na Kubaniu i w rejonie [[Don]]u bolszewicy przystąpili do likwidacji [[Kozacy dońscy|Kozaków]] jako klasy społecznej. Bunty zostały spacyfikowane przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] i Czeka. Niezadowolenie przeniosło się także do armii. 1 marca 1921 roku wybuchło [[powstanie w Kronsztadzie|powstanie garnizonu w Kronsztadzie]], gdzie powołano Tymczasowy Komitet Rewolucyjny, który domagał się „rad bez bolszewików”, uwolnienia z więzień [[Partia Socjalistów-Rewolucjonistów|eserów]] i [[mienszewicy|mienszewików]], przywrócenia wolności słowa, zgromadzeń, zrzeszeń, przywrócenia wolności gospodarczej i zniesienia kontyngentów oraz zezwolenia na posiadanie ziemi przez rolników. Ostatecznie także w [[Kronsztad]]zie sytuację opanowano do 18 marca 1921 roku, zdobywając garnizon szturmem.

Jednocześnie potrzebowano pieniędzy na odbudowę przemysłu, utrzymanie armii i wsparcie rewolucji w innych częściach świata. Środki z podatku żywnościowego (a 80% mieszkańców było zatrudnionych w rolnictwie) nie wystarczały, ponieważ i chłopstwo nie było najbogatsze, progresja też niewiele dawała. Dlatego od połowy lat 20 aktywnie pozyskiwano środki z innych źródeł, czyli kredytów i zaniżania cen produktów rolnych, przy zawyżaniu cen produktów przemysłowych (pochodzących głównie z sektora państwowego), mimo gorszej jakości, co wywołało efekt tzw. [[Nożyce cenowe|nożyc cen]]. Rolnicy mając to na uwadze często nie sprzedawali własnych wyrobów ponad to, co potrzebne było do zapłacenia podatków. Jesienią 1923 roku wywołało to kryzys sprzedaży wyrobów przemysłowych, ponieważ odmówili kupna za zawyżone ceny. Kolejny kryzys przyszedł jesienią 1924-wiosną 1925 roku. Określono go jako kryzys zbioru, ponieważ zebrano około 2/3 zaplanowanej produkcji rolnej. Ostatni kryzys miał miejsce w roku 1927-1928, który okazał się gorszy od tego z lat 1924-1925 -– zbiory okazały się jeszcze mniejsze.

:{{Cytat|Trusty -– państwowych przedsiębiorstw przemysłowych, którym państwo zapewnia autonomię we własnych działaniach ... , które działają na zasadach komercyjnych w celu uzyskania zysków}}

Jednocześnie poczynając od końca 1922 r., wprowadzono do obiegu czerwońce. Były to [[banknot]]y o nominale 10 [[złoto|złotych]], przedrewolucyjnych rubli o [[parytet|parytecie]] złota (1 czerwoniec = 7,74 g. czystego złota). Stopniowo ich udział w obiegu wzrastał. W 1924 r. wymieniono na czerwońce wszystkie dotychczasowe znaki pieniężne w relacji 1 rubel złoty „wzór 1924” = 50 tys. rubli „wzór 1923” = 5 mln rubli „wzór 1922” = 50 mld rubli sprzed roku 1922, przy czym uchwalono także zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez emisję pieniądza. Odtąd [[banknot]] o [[nominał|nominale]] 1 czerwońca stanowił równowartość 10 rubli.

W wyniku masowego terroru wspomaganego [[Wielki Głód na Ukrainie|głodem]] udało się zgromadzić chłopów w [[kołchoz]]ach i [[sowchoz]]ach. Stalin kolektywizację nazwał wielkim przełomem, a w listopadzie tego samego roku Komitet Centralny Partii na posiedzeniu plenarnym zatwierdził nowe, ulepszone i przyśpieszone plany kolektywizacji i industrializacji, co w efekcie oznaczało zakończenie Nowej Ekonomicznej Polityki.