Franciszkanizm (ruch religijny): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Filozofia i teologia: ort. |
m ortografia przy użyciu AWB |
||
Linia 63:
W wieku XIII w. franciszkanizm zakorzenił się mocno na dwóch wszechnicach: [[Uniwersytet Oksfordzki|Oksfordzie]] i [[Uniwersytet Paryski|Paryżu]], na których Bracia Mniejsi otrzymali oddzielne katedry, gdzie wykładowcą był bł. [[Jan Duns Szkot]]. Na pierwszym franciszkańskie studium zorganizował [[Aleksander z Hales]], na drugim: [[Robert Grosseteste]]. Złotym wiekiem rozwoju tych ośrodków była II poł. XIII i I poł. XIV w. Do wielkich filozofów i teologów tego czasu zaliczają się: [[Matteo d'Acquasparta]], [[Piotr Jan Olivi]], [[William Ockham]], [[Rajmund Llull]]. Największą sławę zdobyli dwaj luminarze:
* [[Święty Bonawentura|Bonawentura z Bagnoreggio]], ''Doctor seraphicus'' (''Doktor seraficki''). Swoją filozofię oparł w dużej mierze na [[Augustianizm|augustynizmie]]. Przez papieża [[Sykstus V|Sykstusa V]] porównany wraz z [[Tomasz z Akwinu|Tomaszem z Akwinu]] do dwóch pochodni oświecających cały Kościół.
* [[Jan Duns Szkot]], ''Doctor subtilis'' (''Doktor subtelny''). W odróżnieniu od Bonawentury swoją filozofię i teologię oparł nie na Platonie i Augustynie, lecz na Arystotelesie, uczynił to jednak w inny sposób, niż w [[tomizm
=== Biblistyka ===
Linia 69:
=== Nauki ścisłe ===
Na polu nauk empirycznych największą postacią franciszkanizmu stał się [[Roger Bacon]], zwany ''Doctor mirabilis'', ojciec metod eksperymentalnych. Zajmował się - prócz filozofii - matematyką, astronomią, geografią, fizyką, chemiką. Przepowiedział dużą liczbę późniejszych odkryć i wynalazków. Jego domeną była też filologia języków potrzebnych w biblistyce i pracy misyjnej: hebrajskiego, greckiego i arabskiego.
Żyjący na przełomie XV i XVI w. Włoch [[Luca Pacioli]], zwany ''ojcem rachunkowości'', opracował [[Reguła podwójnego zapisu|zasady podwójnego zapisu]]. W XX w. najbardziej zasłużył się lekarz, psycholog, autor wielu inicjatyw [[Agostino Gemelli]]; jego imię nosi [[Gemelli|Poliklinika Gemellego]] w Rzymie.
== Wpływ na sztukę ==
Franciszkański sposób widzenia świata poprzez dowartościowanie człowieka i natury przyczynił się do stworzenia nowych kanonów piękna. Dzięki temu Ernest Renan nazywa Franciszka ''ojcem sztuki włoskiej''<ref>cyt. za: L. Iriarte, Historia franciszkanizmu, s. 183</ref>. Z pewnością inspiracje franciszkańskie stały się ważnym czynnikiem przemian poprzedzających [[Renesans]]. Utwory literackie o inspiracji franciszkańskiej cechują się mistyczną niemalże żarliwością wywodu, plastycznością; ich język jest językiem ludu. W malarstwie pojawia się portret jako wynik zainteresowania osobą i jej fizjonomią. Odchodzi się od sztywnych bizantyjskich ikon. Kościoły i klasztory franciszkańskie cechują się elegancką, choć surową prostotą.
=== Literatura ===
Sam Franciszek ułożył kilka tekstów o charakterze poetyckim. Najsłynniejszym pozostaje [[Pieśń słoneczna]] - pieśń chwaląca Boga w pięknie Jego stworzeń. Idąc śladem Założyciela wielu franciszkanów oddawało się pracy twórczej. Należy tu wymienić pierwszego biografa Biedaczyny z Asyżu, [[Tomasz z Celano|Tomasza z Celano]], autora wielu sekwencji liturgicznych (najsłynniejszą jest [[Dies irae]]), Juliana ze Spiry (+1250), Jana z Pecham (+1292), [[Jacopone da Todi]] (+1306), autora sekwencji [[Stabat Mater]]<ref>Jego autorstwo nie jest pewne; niektórzy przypisują ten utwór Janowi z Pecham</ref>, wreszcie [[Dante Alighieri]], franciszkańskiego tercjarza, którego [[Boska
W Polsce [[bernardyni|bernardyn]] [[Władysław z Gielniowa]] (+1505) stał się autorem pieśni religijnych w języku polskim. Przez niektórych badaczy literatury uważany jest za najwybitniejszego polskiego twórcę średniowiecznego znanego z imienia.
| |||