Realizm socjalistyczny: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Drobne redakcyjne - poprawki linków, apostrofów, cudzysłowów...
m →‎Literatura: poprawki ortograficzne
Linia 40:
Formuła realizmu odwoływała się do XIX-wiecznych wzorów prozy realistycznej i poezji społecznej. Standardowe dzieło spełniało postulaty: typowości opisywanych sytuacji, ideologicznej motywacji rozwoju akcji i romantyki rewolucyjnej. Narracja wyrażała przesłanie dydaktyczne. Wyraźnie była zarysowana granica między postaciami pozytywnymi i negatywnymi. Prekursorem prozy socrealistycznej według oficjalnego stanowiska był [[Maksim Gorki]], jako autor powieści ''[[Matka (powieść)|Matka]]''. Innymi sztandarowymi przykładami literatury prasocrealistycznej były ''[[Opowieść o prawdziwym człowieku (powieść)|Opowieść o prawdziwym człowieku]]'' [[Borys Polewoj|Borisa Polewoja]], ''[[Jak hartowała się stal]]'' [[Nikołaj Ostrowski|Nikołaja Ostrowskiego]]. Założenia socjalizmu najpełniej realizowała tak zwana [[produkcyjniak|literatura produkcyjna]], której pierwowzorem była powieść ''Cement'' [[Fiodor Gładkow|Fiodora Gładkowa]].
 
Poezja socrealistyczna cechowała się skrajnie konwencjonalną formą, używaniem wieloosobowego podmiotu lirycznego i patosem, ale główną jej cechą była zgodność z Socjalistycznąsocjalistyczną ideologią.
 
W Polsce socrealizm w literaturze został oficjalnie ogłoszony za obowiązujący w 1949 na zjeździe [[Związek Zawodowy Literatów Polskich|ZZLP]] w [[Szczecin]]ie. Do głównych osiągnięć realizmu socjalistycznego zaliczano utwory takie jak: ''Nr 16 produkuje'' [[Jan Wilczek (pisarz)|Jana Wilczka]], ''Węgiel'' [[Aleksander Ścibor-Rylski|Aleksandra Ścibora-Rylskiego]], ''Obywatele'' [[Kazimierz Brandys|Kazimierza Brandysa]], ''[[Przy budowie]]'' i ''[[Władza (powieść Tadeusza Konwickiego)|Władza]]'' [[Tadeusz Konwicki|Tadeusza Konwickiego]], w poezji ''Poemat o Dzierżyńskim'' i ''Kantata o Bierucie'' [[Leopold Lewin|Leopolda Lewina]], ''Słowo o Stalinie'' [[Władysław Broniewski|Władysława Broniewskiego]], itd.
 
Zagadnienie poddawania się pisarzy dyktatowi socrealizmu jest złożone. Po pierwsze znaczna liczba [[Polacy|Polaków]] (zwłaszcza młodych) w tym także pisarzy, po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] była poglądów Komunistycznych komunistycznych. Po drugie, państwo było praktycznie jedynym pracodawcą i miało całkowity [[monopol]] (gwarantowany groźbą uwięzienia) na publikowanie czegokolwiek, więc wyborem pisarza było być zgodnym z ideologią (częściowo lub całkowicie) lub porzucić pisanie i szukać innej pracy. Nadzieje, że wielu pisarzy będzie „pisać do szuflady” nie spełniły się, gdyż potęga nacisku komunistycznej ideologii nie dawała żadnych nadziei na jej zakończenie w dającej się przewidzieć przyszłości. Pisarzy tworzących Socrealizm można było podzielić na dwie, częściowo przenikające się grupy: Socjalistów i udających Socjalistów. W Ministerstwie Kultury oraz we władzach Związku Literatów Polskich dominowała kategoria Socjalistów, którzy narzucali terror i gnębili niepokornych (np. [[Jerzy Putrament|Putrament]], który groził [[Konstanty Ildefons Gałczyński|Gałczyńskiemu]]: ''Towarzyszu Gałczyński! My tego kanarka wygonimy wam z głowy'' – i poeta umarł w skrajnej nędzy). Dla wielu pisarzy odrobienie okolicznościowej „pańszczyzny” socrealistycznej było ceną, którą opłacali pozostawienie ich w spokoju. Przed każdym świętem państwowym w redakcjach trwało gorączkowe poszukiwanie okolicznościowych „kawałków” i zamawianie ich u zaprzyjaźnionych literatów.
 
Literatura stanowiła wówczas ważny element propagandy dla państwa (nazywało ono pisarzy „inżynierami dusz ludzkich”), zatem działalność pisarzy czy np. twórców „pieśni masowych” nie była wtedy moralnie neutralną. Na przykład działacz polityczno-literacki Damski oficjalnie oznajmił na (przymusowym) zebraniu: ''Państwo hojnie wynagradza pisarzy za pracę, ale nie ma powodu żeby pisarz-leniuch dostawał stawki takie same co przodownik pracy pisarskiej. Proponuję by Władze Państwowe zróżnicowały stawki autorskie, nadając naszym książkom i artykułom prasowym kategorie zgodne z ich wartością społeczną!''