Muzeum Śląska Cieszyńskiego: Różnice pomiędzy wersjami

Miejski pałac hrabiów Larischów powstał po wielkim pożarze Cieszyna w 1789 roku. [[Larischowie|Jan Józef Antoni hrabia Larisch von Mönnich]] - fundator rezydencji, postanowił wybudować dla siebie siedzibę, która odzwierciedlałby jego status społeczny i majątkowy. W 1796 roku hrabia Jan Larisch kupił mały dom mieszczański, który sąsiadował z domem szlacheckim (przy ówczesnej ulicy Konwiktowej - obecnie przy ul. [[Tadeusz Reger|T. Regera]]) i był w posiadaniu Larischów od XVIII wieku. Połączenie posesji pozwoliło zrealizować planowaną inwestycję i w latach 1790-1796, wznieść reprezentacyjną rezydencję hrabiego Larischa<ref name=":0">{{Cytuj|autor=Mariusz Makowski|tytuł=Szlak Książąt Cieszyńskich. Habsburgowie|data=2007|isbn=978-83-89835-14-7|miejsce=Cieszyn|wydawca=Biuro Promocji i Informacji. Urząd Miejski w Cieszynie|s=64-68}}</ref>.

W 1805 roku [[Franciszek Józef I|cesarz Franciszek I]] podejmował w Cieszynie swych sojuszników - [[Aleksander I Romanow|cara Aleksandra I]], wielkiego [[Konstanty Romanow (1779–1831)|księcia Konstantego]], [[Michaił Kutuzow|marszałka Kutuzowa]] i księcia [[Ernest Jan Biron|Birona Kurlandzkiego]]. W tym czasie Pałac Larischów, a w szczególności jego część - tzw. ''Sala Egipska'' była miejscem, w którym koncertowano i organizowano bale dla gości [[Franciszek Józef I|Franciszka Józefa]]<ref name=":0" />. W roku 1809 pałac stał się siedzibą księcia Alberta[[Albert Sasko-Cieszyński|Alberta Sasko-Cieszyńskiego]], a następnie arcyksięcia [[Karol Ludwik Habsburg|Karola Ludwika Habsburga]]. W roku 1817 w pałacu gościł [[Franciszek I (książę Lotaryngii)|cesarz Franciszek I]] z żoną [[Karolina Augusta Wittelsbach|Karoliną Augustą]] i z całą świtą. W 1831 roku pałac został sprzedany hrabiemu [[Saint Genois d'Anneaucourt|Filipowi Ludwikowi Saint Genois d’Anneaucourt]], który w roku 1839 ufundował budowę trzeciego skrzydła pałacu, zaprojektowanego przez architekta wiedeńskiego [[Joseph Kornhäusel|Józef Kornhäusla.]] W skrzydle tym zaprojektowano kolistą stajnię (obecnie znajduje się w niej kawiarnia), nad którą zlokalizowano salę balową zwaną ''Salą Rzymską''.<ref name=":0" />

W 1840 roku pałac odkupił cieszyński adwokat dr [[Antoni Demel]] (od tego momentu pałac był określany ''kamienicą demlowską''), a następnie przypadł w udziale późniejszymi burmistrzom Cieszyna - [[Johann Demel von Elswehr|Janowi Demel von Elswehr]] (synowi Antoniego) i [[Leonard Demel von Elswehr|Leonardowi Demel von Elswehr]] (wnukowi Antoniego). ''Kamienica demlowska'' została sprzedana miastu w 1918 roku, aby 21 czerwca 1931 roku stać się siedzibą cieszyńskiego Muzeum Miejskiego. Nowa instytucja została utworzona ze zbiorów publicznego muzeum [[Leopold Szersznik|ks. Leopolda Jana Szersznika]] (założonego w 1802 roku), etnograficznego Muzeum Śląskiego (założonego w 1903 roku przez [[Polskie Towarzystwo Ludoznawcze|Polskie Towarzystwo Ludoznawcze w Cieszynie]]), mieszczańskiego Muzeum Miejskiego oraz z prywatnych kolekcji.<ref name=":0" />

Budynek pałacu nosi cechy stylu [[Barok|barokowo]]-[[Klasycyzm|klasycystycznego]]. Dwupiętrowy i trójskrzydłowy obiekt jest murowany z cegły z użyciem kamienia łamanego w piwnicach, potynkowany. Piwnice pałacu są częściowo zamurowane i zostały [[Sklepienie kolebkowe|sklepione kolebkowo]]. Układ wnętrz jest [[Trakt|dwutraktowy]]. Na parterze znajdują się dwie [[Sień|sienie]] przelotowe: pierwsza zwieńczona [[Sklepienie|sklepieniem]] [[Sklepienie krzyżowe|krzyżowo]]-[[Sklepienie kolebkowe|kolebkowym]] i kolebkowym z [[Luneta (architektura)|lunetą]], druga sklepiona kolebkowo z lunetami. Większość pomieszczeń przyziemia jest sklepiona kolebkowo i żaglasto<ref name=":3">{{Cytuj|autor=|redaktor=Izabela Rejduch-Samek, Jan Samek|tytuł=Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Tom VI. Województwo Katowickie. Miasto Cieszyn i powiat cieszyński|data=1974|miejsce=Katowice|wydawca=Instytut Sztuki PAN i Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach|s=29-33}}</ref>.

W skrzydle południowym znajduje się dawna stajnia (obecnie kawiarnia) na planie kolistym, o wysokości dwóch kondygnacji, zwieńczona [[Sklepienie kopulaste|sklepieniem kopulastym]] z lunetami, wspartym na [[Toskańska kolumna|toskańskiej, kamiennej kolumnie]].<ref name=":3" />

Klatki schodowe drugiego piętra są wyposażone w  kute [[Balustrada|balustrady]] z XVIII wieku.<ref name=":3" />

Frontowa [[elewacja]] jest siedmioosiowa. Część parterowa jest [[Boniowanie|boniowana]] i została oddzielona od pięter profilowanym gzymsem.  Przez pierwsze i drugie piętro są rozdzielone pionowymi parami smukłych [[Płycina|płycin]]. Na osi budynku znajduje się kamienny [[portal portal]] z pachołkami, który został zwieńczony trójkątnym [[Przyczółek|przyczółkiem]] z [[Łuk (architektura)|łukiem]] półkolistym. Dwuskrzydłowa, klepkowa brama z drewna, prowadząca na [[dziedziniec]] pochodzi  z  końca XVIII wieku. Prostokątne okna posiadają profilowane obramienia. Okna drugiego piętra w środkowej są wydłużone i zostały zwieńczone [[Łuk koszowy|łukiem koszowym]]. Pomiędzy kolumnami okien zostały umieszczone żłobkowane [[Filunek|filunki]] z motywem łez i [[Rozeta (architektura)|rozet]].<ref name=":3" />

Elewacja boczna  (patrząc od Parku Pokoju) jest dwunastoosiowa. Część parterowa jest [[Skarpowanie|oskarpowana]], oparta została na resztkach murów obronnych i została oddzielona od pięter [[Gzyms|gzymsem]]. Okna drugiego piętra zostały przyozdobione uszatymi, listowymi obramieniami. Pałac został nakryty dwuspadowe, [[Dach mansardowy|mansardowym]] i [[Dach Gontowy|gontowym dachem]] z [[Lukarna|lukarnami]].<ref name=":3" />

Pomieszczenia drugiego piętra miały charakter reprezentacyjny. Część z nich (osiem pokoi frontowych i korytarz drugiego piętra) zostało ozdobionych klasycystyczna [[Polichromia|polichromią]]. Godnymi zapamiętania są: „Gabinet''Gabinet Chiński”Chiński,'' który został przyozdobiony orientalnymi motywami (smoki, rajski ptak), a także ''Sala Egipska'' o charakterze sali balowej. Na malarską dekorację tej drugiej składa się sześć krajobrazów z motywami antycznej architektury egipskiej i scenami rodzajowymi, które zostały ujęte w podziały [[Kolumna|egipskich kolumn]]. W krajobrazy został wpleciony i powtórzony motyw [[Wieża Piastowska w Cieszynie|Wieży Piastowskiej]] i [[Rotunda p.w. św. Mikołaja w Cieszynie|Rotundy św Mikołaja w Cieszynie]]. Jeden z pejzaży posiada [[Polichromia|polichromię]] datowaną na rok 1796, którą umieścił tam jej twórca - „akademicki"akademicki malarz” [[Józef Meyer|Józef Mayer]]. [[Amfilada]] salonów mieszczących się na drugim piętrze Pałacu, została uświetniona zespołem [[Klasycyzm|klasycystycznych]] i [[Eklektyzm (architektura)|eklektycznych]] pieców, mieszczących się w półkolistych niszach.<ref name=":0" /> <ref name=":3" />

* [[archeologia|archeologiia]] ( oraz zabytki średniowieczne odkryte w centrum miasta) - opiera się na kolekcji L.Szersznika, zaliczanej do tzw. starożytności (zabytki archeologiczne); monety rzymskie oraz gliniane naczynia [[Kultura łużycka|kultury łużyckiej]] (1800-1750 lat p.n.e) w tym: urny popielnicowe z prochami zmarłych, malowane naczynia antycznej Grecji i Rymu, zbiory ks. Bergera (zaliczane do kolekcji szersznikowskiej); groty oszczepów, narzędzia i ozdoby pochodzące głównie z terenu Śląska.<ref name=":2">{{Cytuj|tytuł=działy|czasopismo=test.muzeumcieszyn.pl|data dostępu=2016-09-01|opublikowany=test.muzeumcieszyn.pl|url=http://test.muzeumcieszyn.pl/index.php/home/dzialy}}</ref> Zbiory opierają się też na zabytkach gromadzonych przez Muzeum Miejskie w Cieszynie oraz zabytki zbierane przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze (włączone do muzealnych zbiorów w 1930 r.). W roku 1935 do Dział archeologii powstał w 1969 r. za przyczyną Towarzystwa Miłośników Regionu, które powołało w Cieszynie tzw. ''Towarzystwo Kopidołów i Inszej Maści Dziurołazów. Członkowie tego towarzystwa'' przyczynili sie do licznych odkryć archeologicznych na terenie starego miasta.<ref name=":2" /> Pozostałe materiały pochodziły z badań wykopaliskowych na [[Góra Zamkowa w Cieszynie|Górze Zamkowej w Cieszynie]], grodzisk w [[Grodzisko w Międzyświeciu|Międzyświeciu]] i [[Grodzisko w Starym Bielsku|Starym Bielsku]].

* [[fotografia|fotografiia]] - został wydorębniony w roku 1981 z ok 20000 tysięcy eksponatów, na który składają się fotograficzna ikonografia Cieszyna i Śląska Cieszyńskiego, portrety mieszczańskie, cieszyńska fotografia warsztatowa, szklane klisze negatywowe, zdjęcia stereoskopowe, widokówki, oraz sprzęt fotograficzny, ramy fotograficzne i albumy. Zbiory Działu Fotografii Muzeum Śląska Cieszyńskiego ukazują szeroką, ponad stósześćdziesięcioletnią, panoramę dziejów fotografii na Śląsku Cieszyńskim. Ilustrują też krajobraz, kulturę, ludzkie historie oraz przemiany dokonujące się w tej części Europy. Zbiory pochodzą z kolekcji zapoczątkowanej przez Oskara Weismanna, twórcę założonego w 1901 roku Muzeum Miejskiego. Kolejne zbiory pochodziły z darów cieszyńskich mieszczan i kolekcjonerów i obejmowały dagerotypie, ambrotypie, ferrotypie, panotypie oraz zdjęcia wykonywane współcześnie, jako dokumentacja ówczesnych czasów. Do niemniej interesujących zbiorów należy 1500 fotograficznych portretów niemal wszystkich warstw społecznych i zawodowych mieszkańców Cieszyna z lat 1860-1900. Część zbiorów stanowią ilustracje etnograficznej kolekcji Muzeum Śląskiego, pozyskane z Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Cieszynie. Dalszą część zbiorów stanowi ok. 400 fotografii katalogowo-muzealnych dokumentujących rozwój cieszyńskiej ekspozycji muzealnej. W latach międzywojennych do zbiorów Muzeum trafił zespół fotogramów Muzeum Macierzy Szkolnej w Orłowej, który dokumentował polskie szkolnictwo, życie kulturalne i oświatowe oraz kulturę ludową na Śląsku zaolziańskim.<ref name=":4" />

* [[historia|historiia]] - liczy prawie 14 tysięcy eksponatów, powstał na początku XX wieku siedemdziesiątych lat, dotyczył historii Śląska Cieszyńskiego w oparciu o kolekcję założyciela muzeum - księdza Leopolda Jana Szersznika, i kolejne eksponaty z ostatnich dwustu lat. W zbiorach znajdują się m.in.: tłoki i pieczęcie Cieszyna i innych, miast (począwszy od średniowiecznych), odznaki różnych stowarzyszeń, medale i odznaczenia wojskowe, medale pamiątkowe, plakaty i afisze, mundury, kolekcja banknotów, militaria, kolekcja sztandarów historycznych.<ref name=":4" />

* [[kartografia]] - składa się z 3456 pozycji i obejmuje obejmuje mapy i plany powstałe od 2. poł. XVI w. do czasów współczesnych. Powstał na podstawie kolekcji księdza Szersznika oraz zbiorów Towarzystwa Ludoznawczego, Muzeum Miejskiego i cieszyńskiego bibliofila Wincentego Zająca. Do najstarszych obiektów należą miedziorytnicze mapy m.in. nieba, świata, Europy, krajów monarchii austriackiej, Śląska i Polski. Ponadto w zbiorze znajdują się XIX-wieczne mapy katastralne Cieszyna, rękopiśmienne i drukowane mapy poszczególnych części Śląska Cieszyńskiego oraz polskie, austriackie, niemieckie i czeskie mapy i atlasy Polski i Europy.<ref name=":4" />

* [[sztuka|sztukia]] - obejmuje ponad 9 000 eksponatów, na które składa się głównie kolekcja ks. L.J.Szersznika, Muzeum Miejskiego, Brunona Konczakowskiego, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (oraz eksponaty pozyskane i nabyte przez Muzeum) i są to: obrazy, rzeźby, grafiki, rysunki i rzemiosło artystyczne. Z kolekcji ks. Szersznika pochodzi księgozbiór, minerały i przedmioty z dziedziny przyrody, zaliczane do najcenniejszych zbiorów. W okresie międzywojennym Muzeum pozyskało eksponaty sakralne pochodzących z cieszyńskich i okolicznych kościołów: obrazy ołtarzowe i rzeźby z Ogrodzonej, Kisielowa, Puńcowa, Ochab, Lesznej, Stonawy oraz niektórych kościołów cieszyńskich.<ref name=":4" />