Salvador Allende: Różnice pomiędzy wersjami

Jako prezydent, Allende przyjął lewicowy program gospodarczy obejmujący m.in. nacjonalizację. 11 września 1973 roku doszło do zamachu stanu zorganizowanego przez wojsko przy wsparciu [[CentralCentralna IntelligenceAgencja AgencyWywiadowcza|CIA]]<ref>Perkins J. (2006), ''Economic Hit Man. Wyznania Ekonomisty od Brudnej Roboty, ''Studio Emka, Warszawa.</ref>, w rezultacie którego Allende został obalony, a w Chile powstała junta wojskowa<ref>Pipes, Richard (2003). Communism: A History. The Modern Library. s. 138. ISBN 0-8129-6864-6.</ref><ref>[http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,907929,00.html „Chile: The Bloody End of a Marxist Dream... Allende’s downfall had implications that reached far beyond the borders of Chile. His had been the first democratically elected Marxist government in Latin America...”. Time Magazine].</ref>. Gdy żołnierze otoczyli pałac La Moneda, Allende wygłosił swoje ostatnie przemówienie, w którym zapowiedział, że nie ugnie się przed puczystami. Zginął w trakcie walk o pałac prezydencki.

Po wyborze Allende na prezydenta, CIA opracowała plan ''szkodzenia'' rządowi nowego prezydenta. Jeszcze przed zaprzysiężeniem Allende rząd amerykański zaangażował akcję porwania głównodowodzącego armii generała Scheidera, który w trakcie próby porwania został zastrzelony (22 października 1970)<ref>Rodney Castleden: „Morderstwa polityczne, spiski, tajne zmowy”, s. 264.</ref>. Grupa odpowiedzialna za ten atak była w kontakcie z CIA. Agencja miała dostarczyć na realizacje tego zabójstwa 35 tys. dolarów<ref>[http://foia.state.gov/Reports/HincheyReport.asp Hinchey Report].</ref>. Zaraz po wyborach powszechnych [[CentralCentralna IntelligenceAgencja AgencyWywiadowcza|CIA]] zaangażowała się w tajną operację dyplomatyczno-wywiadowczą, która miała na celu przekonanie odchodzącego prezydenta [[Eduardo Frei (starszy)|Eduardo Freia]] i jego partię (PDC), aby ta zagłosowała w parlamencie, wbrew tradycji, na drugiego w kolejności kandydata, Jorge Alessandri, który przyrzekł podanie się do dymisji zaraz po nominacji i rozpisanie nowych wyborów prezydenckich. Dzięki temu Eduardo Frei mógłby ponownie startować w wyborach i prawdopodobnie pokonać Allende. Konstytucja chilijska obowiązująca w tym czasie zabraniała bowiem urzędującemu prezydentowi startowania w wyborach. Plan ten jednak się nie powiódł i ostatecznie parlament wybrał na prezydenta Salvadora Allende, po podpisaniu przez niego „Aktu Gwarancji Konstytucyjnych”, w którym zobowiązywał się on, że wprowadzane przez niego reformy socjalistyczne nie naruszą żadnego z punktów aktualnie obowiązującej Konstytucji Chile.

Reformy socjalne w powiązaniu z publicznie prezentowaną przyjaźnią z Kubą spowodowały wzrost zaniepokojenia administracji Nixona, która zaczęła intensywnie dążyć do obalenia Allende poprzez tworzenie silnej presji gospodarczej połączonej z oficjalnymi działaniami dyplomatycznymi przez Organizację Państw Amerykańskich i sekretnym destabilizowaniem Chile od wewnątrz poprzez wspieranie opozycji i akcje dywersyjne organizowane przez CIA. W ramach walki propagandowej [[CentralCentralna IntelligenceAgencja AgencyWywiadowcza|CIA]] razem z prawicową i chadecką opozycją rozgłaszały informacje o tym, że służby specjalne Kuby i ZSRR dążą do zradykalizowania rządu Allende i zaprowadzenia w Chile dyktatury proletariatu oraz marionetkowego reżimu „wykorzystując do tych celów świeżo sprowadzonych obcokrajowców, tj. różnej maści komunistów i bolszewików w sile dywizji”. Rozdawano ulotki i wieszano plakaty, na których radzieckie czołgi z kubańskimi emblematami jechały przez centrum Santiago. Straszono ludzi inwazją kubańskich wojsk i terrorem uzbrojonych skrajnie lewicowych bojówek. Sytuację w kraju pogorszyło też powstanie skrajnie prawicowej organizacji terrorystycznej [[Front Narodowy Ojczyzna i Wolność]], która rozpoczęła zamachy i morderstwa ludzi związanych z lewicą lub rządem<ref>Moulian, Tomás, Fracturas: de Pedro Aguirre Cerda a Salvador Allende (1938-1973), Santiago, LOM, 2006, s. 238.</ref>. Według niektórych źródeł reformy agrarne Allende doprowadziły do niedoborów podstawowych produktów spożywczych. Wielkie latyfundia zostały podzielone na małe skrawki ziemi, które przydzielano chłopom nie posiadającym doświadczenia w samodzielnym prowadzeniu gospodarstw rolnych ani pieniędzy na ich urządzenie, co spowodowało zmniejszenie produkcji rolnej. Krytyczni autorzy wykazują jednak olbrzymi stopień manipulacji danymi statystycznymi przez reżim Pinocheta<ref>„Chillean Agriculture under military rule: from reform to reaction, 1973-80”, Lovell Jarvis.</ref>. Dzielenie latyfundiów zaczął chadecki rząd Freia w 1965 r. Podobny proces nastąpił w znacjonalizowanych przedsiębiorstwach, których zarządzanie powierzono samorządom pracowniczym.

Allende jest często przedstawiany jako lewicowy bohater, który poświęcił swoje życie w imię obrony demokracji i idei sprawiedliwości społecznej. Jego twarz była często stylizowana na sposób podobny do [[Che Guevara|Che Guevary]]. Często był też on przedstawiany przez lewicę jako ofiara amerykańskiego imperializmu, który w osobach [[Henry Kissinger]]a i pracowników CIA miał być bezpośrednio zaangażowany w zamach stanu. W 2009 Allende wygrał telewizyjny ranking na „największego Chilijczyka”. W głosowaniu przeprowadzonym w ciągu dziesięciu tygodni za pomocą internetu przez kanał telewizji publicznej, Allende uzyskał 38,81% głosów<ref>[http://lewica.pl/index.php?id=17398 lewica.pl Chile: Salvador Allende „największym Chilijczykiem”].</ref>. Dla zwolenników prawicy Allende jest przykładem „wilka w owczej skórze”, który najpierw mamił wyborców obietnicami bez pokrycia, a następnie próbował przekształcić Chile w kolejne państwo komunistyczne, mające się znaleźć w orbicie wpływów [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] i być zarządzane dyktatorsko na wzór Kuby. Koronnym dowodem na to miała być przyjaźń z Fidelem Castro, jak i zgoda na otwarcie kraju dla uchodźców politycznych z krajów latynoamerykańskich i sympatyków lewicowych ze świata zachodniego, których prawicowa propaganda finansowana przez [[CentralCentralna IntelligenceAgencja AgencyWywiadowcza|CIA]] przedstawiała jako „komunistyczną agenturę w sile dywizji kierowaną przez agentów wywiadu kubańskiego”. W przeszłości Allende był ofiarą wielu fałszywych oskarżeń. Jego przeciwnicy sfałszowali dowody przeciwko niemu oskarżając go o to, że przed II wojną światową, będąc jeszcze ministrem zdrowia, miał wydać pracę na temat genetyki, w której dowodził wyższości rasy białej nad pozostałymi z ras ludzkich, oraz chwalić dokonania nazistowskiej genetyki. Zarzuty te zostały obalone wraz z odtajnieniem oryginalnych prac Allende – jak się okazało, fragmenty którymi posługiwali się jego przeciwnicy zostały wyciągnięte z kontekstu, a w rzeczywistości Allende zacytował jednego z teoretyków faszyzmu włoskiego (i to od niego pochodziły cytaty), z którym wdał się w polemikę i skrytykował jego rasistowskie poglądy<ref>http://titodrago.com/index.php?option=com_content&view=article&id=374:acusar-a-salvador-allende-de-nazi-es-grotesco&Itemid=19Acusar a Salvador Allende de nazi es grotesco.</ref>.