Andrzej Bańkowski: Różnice pomiędzy wersjami

▲Urodził się w Łodzi jako drugie dziecko Kazimierza Wacława Bańkowskiego i Heleny z Frydeckich, w rodzinie o dawnych tradycjach wojskowych. Jego ojciec był kapitanem korpusu intendentów, dziadek Jan oficerem 4. Dywizji Kawalerii, zaś pradziad Ignacy Bańkowski herbu Ostoja, urodzony w Kalwarii Litewskiej, był porucznikiem piechoty i adiutantem Tadeusza Kościuszki.<ref>Adam Królikowski, ''Andrzej Bańkowski (1931-2014)'', Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, t. 70, 2014, s. 15.</ref>

▲Szkołę podstawową i średnią ukończył w Łodzi (matura w 1949). W 1949 wstąpił do zakonu Jezuitów, w 1955 zrezygnował ze stanu kapłańskiego (subdiakonatu), będąc wcześniej wyświęcony na akolitę. W 1951-1954 studiował filozofię na Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie uzyskawszy tytuł kościelnego licencjata filozofii (równoważny magisterium).<ref>Tamże.</ref> W 1956-1961 studiował filologię klasyczną (specjalizacja: hellenistyka) na Uniwersytecie Warszawskim uzyskawszy tytuł magistra na podstawie napisanej po łacinie pracy ''De participiis'' ''Graecis in casu recto absolute usurpatis.''<ref>Streszczenie ''De participiis Graecis...'' zostało opublikowane w „Collectanea Linguistica”, t. 53, 1986, s. 15-20 oraz przedrukowane [w:] Andrzej Bańkowski, ''Opuscula linguistica selecta'', Częstochowa 2011, s. 7-12.</ref> W 1974 uzyskał na Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora na podstawie pracy ''Funkcja polskich partykuł limitatywnych.''<ref>Z rozprawy ''Funkcja polskich partykuł limitatywnych'' pochodzi artykuł ''Opozycja semantyczna partykuł'' ''«dopiero»'' ''i'' ''«już»'' opublikowana w „Pracach Filologicznych”, t. 26, 1976, s. 13-38 oraz przedrukowana w ''Opuscula linguistica'' ''selecta'', op.cit., s. 49-74.</ref> W 1982 otrzymał tytuł doktora habilitowanego na podstawie obronionej na Uniwersytecie Śląskim rozprawy ''Zmiany'' ''morfemiczne w toponimii polskiej.''<ref>Andrzej Bańkowski, ''Zmiany morfemiczne w toponimii polskiej'', Komitet Językoznawstwa PAN – Ossolineum, Wrocław 1982, ss. 186 (seria: ''Prace Onomastyczne'', t. 29). Recenzja: Kwiryna Handke, „Slavia Occidentalis”, t. 41, 1984, s. 139-142.</ref>

▲W 1972-2002 pracował w Wyższej Szkole Pedagogicznej – obecnie Akademia im. Jana Długosza – w Częstochowie, pełniąc m.in. funkcje prodziekana i dziekana Wydziału Filologiczno-Historycznego oraz kierownika Instytutu Filologii Polskiej i Zakładu Języka Polskiego. Zasłużony profesor tej uczelni, twórca i organizator częstochowskiej szkoły lingwistycznej. Od 1971 należał do Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, od 1976 do Komisji Językowej PAN w Katowicach, a w latach 1978-1987 do Komitetu Językoznawczego PAN w Warszawie.<ref>Adam Królikowski, ''Andrzej Bańkowski''..., s. 16.</ref>

▲Główne zainteresowania naukowe Andrzeja Bańkowskiego skupiały się na etymologii i onomastyce polskiej. Jego obszerny ''Etymologiczny słownik języka polskiego''<ref>Andrzej Bańkowski, ''Etymologiczny słownik języka polskiego'', t. 1: A-K, PWN, Warszawa 2000, ss. 873; t. 2: L-P, PWN, Warszawa 2000, ss. 972; t. 3, cz. 1: R, red. Adam Królikowski, Wydawnictwo Linguard, Częstochowa 2014, ss. 280.</ref>, choć niedokończony<ref>Omówienia ''Etymologicznego słownika języka polskiego'' Andrzeja Bańkowskiego: Witold Mańczak, ''Nieregularny rozwój fonetyczny spowodowany frekwencją w słowniku Bańkowskiego'', „Prace Językoznawcze Uniwersytetu Śląskiego”, t. 26, 2001, s. 153-158; Witold Mańczak, ''Nieregularny rozwój fonetyczny spowodowany frekwencją w II tomie słownika Bańkowskiego'', „Slavia Occidentalis”, t. 59, 2002, s. 1-5; Maria Wojtyła-Świerzowska, ''A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego'', „Język Polski”, z. 5, 2002, s. 354-359; Bogdan Walczak, ''Etymologia a leksykografia (doba nowopolska)'', „Prace Filologiczne”, t. 51, 2006, s. 421-437; Agnieszka Ewa Piotrowska, Magdalena Majdak, Mirosław Bańko, ''Andrzej Bańkowski – Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1-2, Warszawa 2000'', „Poradnik Językowy”, z. 6, 2013, s. 88-92, oraz na stronie internetowej <nowiki>http://www.leksykografia.uw.edu.pl/slowniki/20/etymologiczny-slownik-jezyka-polskiego-warszawa-2000</nowiki></ref>, stanowi najpełniejszy i najważniejszy słownik etymologiczny języka polskiego, a zarazem jeden z głównych słowników etymologicznych w obrębie języków słowiańskich. Słownik ten, planowany najpierw jako dwutomowy, rozrósł się następnie do czterech tomów (sama litera „S” obejmuje jeden tom), a w przypadku jego dokończenia posiadałby także tom piąty. Autor, w trakcie prac nad edycją tomu z literą „R”, zmienił przy tym tytuł słownika na „Etymologiczny słownik mowy polskiej” (nie „języka”), zgodnie ze swym założeniem, że słowa objaśniane etymologiczne są jednostkami mowy, nie języka. Język stanowi kod mowy, system znaków kodujących wyrazy, natomiast tym, co wypełnia ten kod żywymi wyrazami, jest mowa. Stąd też autor słownika przykładał dużą wagę, by zawrzeć w nim szeroki zasób słownictwa z mowy potocznej. Słownik ten wyróżnia jednak przede wszystkim włączenie doń jako wyrazów hasłowych także słów niepoświadczonych literacko, a zachowanych jedynie śladowo w toponimach staropolskich, uwzględnianie różnic dialektalnych występujących w języku staropolskim (zwłaszcza akcentowanie cech językowych – różnic i podobieństw – w dialektach dwóch głównych polskich plemion, Lędzan i Polan), oraz praktyczny cel słownika, mającego prostować wszelkie narosłe mity językowe i naukowe nieścisłości.<ref>Adam Królikowski, ''Andrzej Bańkowski''..., s. 17-19.</ref>

▲Jako onomasta Andrzej Bańkowski ceniony jest zwłaszcza za swą nowatorską rozprawę habilitacyjną ''Zmiany morfemiczne w toponimii polskiej'', będącej swego rodzaju „gramatyką” tej dyscypliny, oraz za szereg (ponad pięćdziesiąt) artykułów i recenzji opublikowanych głównie w czasopismach naukowych „Poradnik Językowy”, „Język Polski”, „Onomastica”, „Slavia Occidentalis”, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, oraz w zeszytach naukowych kilku polskich uczelni. Badał nieregularne zjawiska fonetyczne (metatezę, epentezę, kontrakcję) w toponimii oraz niefonetyczne zjawiska rozwojowe, zwłaszcza w ojkonimii polskiej. Zasłynął rekonstruując wiele ważnych apelatywów staropolskich na podstawie nazw geograficznych, oraz omawiając liczne ciekawe relikty leksykalne w nazewnictwie staropolskim. Równolegle dopracował i twórczo rozwinął metodykę prowadzenia tych badań (m.in. ustalanie poprawnej lekcji staropolskich nazw osobowych). Szczegółowo omawiał również nazewnictwo ''Bulli gnieźnieńskiej'', imiona pierwszych Piastów oraz średniowieczne przydomki królów i książąt polskich. W onomastyce polskiej uważany jest za tego, który wywarł największy wpływ na obecną generację polskich badaczy w obrębie tej dyscypliny.<ref>Zbigniew Babik, ''Andrzej Bańkowski (1931-2014) jako onomasta'', „Onomastica”, t. 58, 2014, s. 23-28.</ref>

▲Andrzej Bańkowski posiadał dwie maksymy życiowe, którym był wierny zarówno w pracy naukowej, jak i w swoich poglądach pozanaukowych: ''«Nie ma mnie dla mnie»'' oraz ''«Obsto ergo sum»''. Pierwsza mówi o tym, że nic nie robił on interesownie, a druga, że kierował się w swoim życiu zasadą bycia na przekór wszelkiemu złu – wobec tego także przeciw złu, błędom, zafałszowaniom i ignorancji w nauce. W poglądach religijnych, choć wychowany w tradycji chrześcijańskiej (katolickiej), uważał się za niezależnego teognostę. Jego teognozja – wiedza o tym, czym Bóg jest, a czym na pewno nie jest – zbliżała się z jednej strony do greckiej teologii negatywnej, a z drugiej do teologii hinduizmu przez afirmację Boga jako czystego Absolutu.<ref>Adam Królikowski, ''Andrzej Bańkowski''..., s. 19-20.</ref>

▲===Książki===