Komunistyczna Partia Czechosłowacji: Różnice pomiędzy wersjami

O przywódcy komunistów, [[Klement Gottwald|Klemencie Gottwaldzie]], stało się głośno po wygłoszonym w parlamencie przemówieniu: "Jesteśmy„Jesteśmy partią czeskiego [[proletariat]]u, a naszą faktyczną centralą jest [[Moskwa]]. Pojedziemy do Moskwy aby uczyć się, wiecie czego? Pojedziemy uczyć się od [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|rosyjskich]] [[Leninizm|bolszewików]] jak ukręcić wam łeb. I wiecie, że rosyjscy bolszewicy są w tym mistrzami... Nie będziecie się więcej śmiać!"” Słowa te wywołały konsternację wśród parlamentarzystów{{fakt|data=2013-11}}.

Partia była czechosłowacką sekcją [[Międzynarodówka Komunistyczna|Międzynarodówki Komunistycznej]]. W 1928 czechosłowaccy komuniści byli jej drugą, największą sekcją, z szacunkową liczbą 138 000 członków<ref>[http://www.marxists.org/archive/chamberlin-william/1929/soviet-russia/ch11.htm William Henry Chamberlin "Soviet„Soviet Russia: A Living Record and a History"History”] {{lang|en}}</ref>.

]</ref><ref>[http://www.hrad.cz/cs/prezident-cr/prezidenti-v-minulosti/antonin-novotny.shtml Nakl. Libri: "Kdo„Kdo byl kdo v našich dějinách 20. století"století”: Antonín Novotný]</ref>. KPCz kontynuowała swoją działalność w podziemiu. Partia brała udział w antyhitlerowskich protestach z października 1939 roku, przez co podporządkowany Stalinowi Komintern obwinił partię (ze względu na pozostawanie w mocy [[pakt Ribbentrop-Mołotow|paktu Ribbentrop Mołotow]]) o "elementy„elementy szowinistyczne"szowinistyczne”<ref>Cohen, Yohanon, ''Small Nations in Times of Crisis and Confrontation'', SUNY Press, 1989, {{ISBN|0-7914-0018-2}}, s.110</ref>.

Wybuchł spór pomiędzy premierem Klementem Gottwaldem a Sekretarzem Generalnym partii, [[Rudolf Slánský|Rudolfem Slánskim]], dotyczący stopnia dostosowania państwa do modelu radzieckiego. W [[1951]] Slánskiego wraz z kilkoma innymi komunistycznymi prominentami aresztowano pod zarzutem uczestnictwa w "spisku„spisku [[trockizm|trockistowsko]]-[[Josip Broz Tito|titowsko]]-[[syjonizm|syjonistycznym]]"”. W [[1952]] przeprowadzono [[proces pokazowy]] (zob. [[Proces praski]]), w wyniku którego Slánskiego oraz 10 innych oskarżonych [[Kara śmierci|stracono]].

We wczesnych [[lata 60. XX wieku|latach 60.]] Czechosłowacja wpadła w gospodarczą zapaść. W [[1968]] KSČ została opanowana przez frakcję dążącą do zmian - na czele partii stanął [[Alexander Dubček]]. Zapoczątkował on okres względnej [[liberalizacja|liberalizacji]], znanej jako [[Praska wiosna|Praska Wiosna]], i zaczął wprowadzać "„[[socjalizm z ludzką twarzą]]"”. Działania te zaalarmowały [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]] i w związku z tym [[21 sierpnia]] [[1968]], odwołując się do [[Doktryna Breżniewa|Doktryny Breżniewa]] dokonał on inwazji na Czechosłowację.

W kwietniu 1969 Dubček stracił stanowisko Sekretarza Generalnego i w 1970 został wydalony z partii. Zastąpił go [[Gustáv Husák]]. Podczas okresu [[Normalizacja (Czechosłowacja)|Normalizacji]], jaki nastąpił po tych wydarzeniach, Husák skutecznie rządził koalicją złożoną w istocie z frakcji umiarkowanych i "twardogłowych"„twardogłowych”. Opis tych dwóch partii znajduje się poniżej.

Umiarkowani członkowie partii, zwani także Pragmatykami reprezentowani byli przez Gustáva Husáka, który przewodził frakcji neostalinowskiej KSČ. Jako umiarkowany i pragmatyk, był on naciskany przez "„[[ortodoksja|Twardogłowych]]"”, reprezentowanych przez [[Vasil Biľak|Vasila Biľaka]].

Husák, ważny działacz [[Komunistyczna Partia Słowacji|Słowackiej Partii Komunistycznej]] (1943-1950), w [[1951]] w czasie czystki [[stalinizm|stalinowskiej]] został aresztowany i skazany na trzy lata pozbawienia wolności, a później na dożywotnie pozbawienie wolności za "„[[burżuazja|burżuazyjny]] [[nacjonalizm]]"”. Zwolniony z więzienia w [[1960]] i zrehabilitowany w [[1963]] odrzucił możliwość objęcia jakiejkolwiek funkcji w reżimie [[Antonín Novotný|Antonína Novotnego]]. Po upadku Novotnego, w okresie Praskiej Wiosny został wybrany premierem. Z kolei po rezygnacji Dubčeka, w kwietniu 1969 mianowano go I sekretarzem, a później - w lipcu 1975 prezydentem Republiki. Husák był typem ocaleńca, który przystosował się i nauczył żyć pośród otaczających go potężnych sił politycznych, i po 1969 potępił Dubčeka.

==== "Twardogłowi"„Twardogłowi” ====

W opozycji do Umiarkowanych stali tzw. "Twardogłowi"„Twardogłowi”:

* [[Vasil Biľak]] - był przywódcą komunistów prezentujących "twardą„twardą linię"linię”, od 1968 r. członek Prezydium i Prezes partyjnej Komisji Ideologicznej. Z pochodzenia był [[Słowacja|Słowakiem]] z [[Ukraina|ukraińskimi]] korzeniami.

W 1995 kilku byłych członków KSČ założyło nową partię, początkowo pod nazwą "Partia„Partia Czechosłowackich Komunistów"Komunistów” (cz. ''Strana československých komunistů''), przemianowaną później na [[Komunistyczna Partia Czechosłowacji (1995)|Komunistyczną Partię Czechosłowacji]] (cz. ''Komunistická strana Československa''). Jej programem jest przywrócenie porządków panujących w Czechosłowacji w latach 1948-89. Odwołuje się on do [[Leninizm|marksizmu-leninizmu]] oraz [[stalinizm]]u, oprócz tego nawołuje do zaprowadzenia w Czechach [[dyktatura proletariatu|dyktatury proletariatu]]. Liderem partii jest Miroslav Štěpán - były przywódca KSČ w [[Praga|Pradze]]. Partia jest bardzo mała i jak dotąd żaden jej członek nie został wybrany na urząd w wyniku wyborów.

Według teorii [[Leninizm|marksizmu-leninizmu]], partia komunistyczna reprezentuje klasę pracującą - [[rewolucja|rewolucyjny]] [[proletariat]] - broniąc jej interesów przed [[kapitalizm|kapitalistyczną]] [[burżuazja|burżuazją]]. Okres pomiędzy upadkiem burżuazji a osiągnięciem komunizmu jest tematem, na który [[KarolKarl MarksMarx|Marks]] wypowiadał się powściągliwie, opisując jedynie ogólnikowo ustanowienie [[Blok wschodni|demokracji socjalistycznej]], która miała ostatecznie zacząć zanikać (powoli zmieniać się w zwykłą [[demokracja|demokrację]]), aż do przeobrażenia w społeczeństwo komunistyczne. Kilka dekad później, [[Włodzimierz Lenin]], stając w obliczu rewolucji i możliwości przejęcia władzy przez komunistów, odłożył teoretyczne niuanse na bok. Sugerował, że po upadku burżuazji nastąpi okres przejściowy określany jako [[socjalizm]], demokracja radziecka oraz rządy partii komunistycznej - "„[[dyktatura proletariatu]]"”. Jednakże, w praktyce okazało się, że faza ta trwała dużo dłużej niż Lenin przewidywał. Jego sugestia, że "dyktatura„dyktatura proletariatu"proletariatu” powinna trwać w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] do [[1923]] roku, służy jako ogólny komentarz do rozbieżności między teorią a praktyką. Gdy tylko Partia Komunistyczna doszła do władzy, szybko okazało się, że zachowuje się ona bardzo podobnie do innych "okopanych„okopanych [[biurokracja|biurokracji]]"”, a jej rewolucyjny mandat (jak i radzieckiej demokracji) został utracony. Energia rządzących koncentrowała się na utrzymaniu władzy.

* Komitet Centralny, tak jak i partyjny kongres, rzadko działał inaczej niż jako "pieczątka"„pieczątka” decyzji politycznych podejmowanych przez Prezydium Komitetu Centralnego KSČ. Wyjątek od tej zasady stanowi sytuacja z roku 1968, kiedy to Komitet Centralny uznał za kluczowe rozwiązanie konfliktów frakcyjnych w Prezydium pomiędzy [[Alexander Dubček|Alexandrem Dubčekiem]] a I Sekretarzem, [[Antonín Novotný|Antoninem Novotným]], popierając tego pierwszego. Zazwyczaj decyzje nad którymi głosował Komitet Centralny były podejmowane uprzednio, tak więc głosowania przebiegały jednomyślnie. Prezydium, które zarządzało partią pomiędzy posiedzeniami Komitetu, formalnie wybierane było przez Komitet Centralny, ale w rzeczywistości najwyżsi przywódcy partyjni sami wybierali skład swojego gremium. W 1986 r. było 11 członków Prezydium i 6 kandydatów.

* Komisja Centralnego Nadzoru i Audytu pełniła podwójną rolę - przyglądała się partyjnej dyscyplinie oraz finansom, nie kontrolowała jednak wszystkiego. Jako organ stojący na straży partyjnych standardów, Komisja często używała swojej władzy do zawieszania lub wyrzucania "odszczepieńców"„odszczepieńców”. Masowe czystki w partii, kierowane właśnie przez nią, przeprowadzono na początku [[lata 70. XX wieku|lat 70.]] Członkowie Komisji byli wybierani na każdym kongresie, w 1986 liczyła 45 członków. Wybrani członkowie wyłaniali spośród swego grona przewodniczącego, przewodniczących deputowanych oraz małe prezydium. Jednostki podległe Komisji funkcjonowały w strukturze partyjnej na poziomie republiki, regionu i dystryktu.

KSČ miała 10 pododdziałów regionalnych - siedem w Czechach i trzy na Słowacji - odpowiadających podziałowi na "kraje"„kraje”: dziesięciu głównym jednostkom administracji rządowej. Dodatkowo istniały organy municypalne w [[Praga|Pradze]] i [[Bratysława|Bratysławie]], którym nadano status regionalnych ze względu na wielkość. Regionalne zjazdy wybierały komitety regionalne, te z kolei sekretarza przewodniczącego, sekretarzy oraz regionalną Komisję Nadzoru i Audytu.

Na poziomie lokalnym KSČ była zorganizowana według tzw. "reguły„reguły terytorialnej i produkcyjnej"produkcyjnej”. Podstawowe jednostki partyjne organizowano w miejscach pracy oraz tam, gdzie znalazło się przynajmniej pięciu członków KSČ. Przy inicjatywach lub w społecznościach, gdzie członkowie partii byli liczniejsi, mniejsze jednostki funkcjonowały w ramach komitetów miejskich, wiejskich lub zakładowych. W teorii, władzą najwyższego szczebla w lokalnych organizacjach było comiesięczne zebranie, będące jednocześnie podstawowym obowiązkiem każdego członka. Każda grupa wybierała swoje kierownictwo, obejmujące przewodniczącego oraz jednego lub więcej sekretarzy. Nominowało także delegatów na zjazdy jednostek wyższego szczebla, tj. organizacji municypalnych, bądź dystryktu.

Z racji pretendowania do bycia partią robotniczą, pytanie o pochodzenie społeczne członków KSČ wydaje się być szczególnie istotnym. Partia często wstrzymywała się od podawania danych dotyczących swoich członków, a pytanie jak wielu z nich wywodzi się z rewolucyjnego proletariatu, należało do drażliwych. Ukazujące się oficjalne sprawozdania wyolbrzymiały udział robotników w szeregach partyjnych. Niemniej jednak trendy były oczywiste. Najwyższy ich udział partia notowała zaraz po II wojnie światowej, ale jeszcze przed dojściem do władzy w 1948 r. Szacuje się, że wynosił on około 60%. Od tego czasu udział ten konsekwentnie malał, by w 1970 r. stopnieć do ok. 1/4. We wczesnych latach 70. oficjalne media potępiły "poważną„poważną nierównowagę"nierównowagę” odnotowując przy tym, że "obecna„obecna struktura społeczna i klasowa partii nie przystaje do roli partii jako awangardy klasy robotniczej"robotniczej”. Na przykład w wysoko uprzemysłowionych centralnych Czechach do partii należał co piąty urzędnik i tylko co 35 robotnik. W 1976 r. po intensywnych wysiłkach rekrutacyjnych udział robotników wzrósł do około 1/3 członków KSČ, czyli poziomu porównywalnego z rokiem 1962. W latach 80. kierowana potrzebą "zintensyfikowania"„zintensyfikowania” rozwoju gospodarczego partia rozluźniła surowe zasady rekrutacji. W miejsce dotychczasowego priorytetu pozyskiwania na rzecz partii młodych robotników, pozwolono komitetom dystrykcyjnym i regionalnym na bardziej elastyczną politykę, jakkolwiek jednak udział robotników nie mógł maleć.

Jeśli chodzi o przeciętny wiek komunistów, to można zaobserwować tu podobne trendy. W późnych latach 60. mniej niż 30% członków KSČ miało mniej niż 35 lat, blisko 20% powyżej 60, a ponad 50% - 45 lat i więcej. Złośliwy żart z 1971 r. - odnoszący się do 50. rocznicy założenia partii mówił: "Po„Po piećdziesięciu latach - partia 50-latków"latków”. W środku lat 70. podejmowano zdecydowane działania na rzecz zachęcenia do członkostwa osób młodych. Jedna ze strategii zakładała rekrutację wśród dzieci, których rodzice należeli do KSČ. Partia wysyłała listy do szkół oraz zakładów pracy rodziców, w których zachęcała do dokonania akcesu.

W latach 70. i 80. oficjalne media donosiły o braku zaangażowania członków partii w priorytety polityki KSČ i jej cele. Skargi na nich obejmowały m.in.: odmowę wywieszania flag podczas świąt państwowych, nieobecności podczas prac partyjnych brygad robotniczych, nieobecności na spotkaniach oraz niepłacenie składek członkowskich (niewielu pilnowało obowiązku raportowania wysokości swoich zarobków, które były podstawą do naliczania składek). W 1970 po czystce, która dotknęła ok. 1/3 członków partii, na zebrania partyjne uczęszczała co najwyżej połowa z tych, których z niej nie wyrzucono, a co trzeci uporczywie odmawiał w nich udziału. W 1983 jedna z głównych organizacji partyjnych w dystrykcie Praga-Zachodnia była na tyle obojętna na upomnienia, że w końcu uległa rozwiązaniu, a jej członkowie rozproszyli się po innych organizacjach. Częściowo postawa taka była miarą zniechęcenia zupełnym podporządkowaniem Czechosłowacji przez radziecką hegemonię - [[Przygody dobrego wojaka Szwejka|szwejkowską]] reakcją na brak autonomii polityczno-gospodarczej kraju. Był to także efekt refleksji nad czystkami wśród komunistów. Wyrzuceni z partii byli często ideologicznie zmotywowani, ich celem był "„[[socjalizm z ludzką twarzą]]"”. Ci, którzy odznaczali się [[oportunizm]]em, przetrwali okres czystki dużo łatwiej.

* {{lang|en}} H. Gordon Skilling, "The„The Formation of a Communist Party in Czechoslovakia"Czechoslovakia”, American Slavic and East European Review, Vol. 14, No. 3 (Oct., 1955), pp.&nbsp;346–358

* {{lang|en}} H. Gordon Skilling, "The„The Comintern and Czechoslovak Communism: 1921-1929"1929”, American Slavic and East European Review, Vol. 19, No. 2 (Apr., 1960), pp.&nbsp;234–247