Aktualizm: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Pilot Pirx (dyskusja | edycje)
etymologia
Pilot Pirx (dyskusja | edycje)
mNie podano opisu zmian
Linia 1:
'''Aktualizm''' <ref>Od [[łac.]] ''actualis'' 'czynny; praktyczny' od łac. ''actum'' 'rzecz zrobiona' od ''agere'' 'robić'.</ref> (''aktualizm geologiczny'', zwany również '''uniformitaryzmem''' lub '''uniformitarianizmem''')<ref>Łac. ''uni-'' od ''unus'' 'jeden' i ''facere'' 'czynić', ''forma'' 'kształt, model; wyobrażenie; sposób'.</ref> – zasada [[Geologia|geologiczna]] przyjmująca, że czynniki fizyczne i chemiczne oddziałujące na [[Ziemia|Ziemię]] i na [[Skorupa_ziemska|skorupę ziemską]], a zatem także [[Proces_fizyczny|procesy fizyczne]] i [[Reakcja_chemiczna|chemiczne]], były w przeszłości podobne do dzisiejszych, co pozwala na podstawie współczesnych obserwacji określać przebieg dawnych procesów geologicznych <ref name=":0">{{Cytuj książkę
| imię = Jan
| nazwisko = Flis
Linia 12:
}}</ref>. Metoda ta streszcza się w haśle „''teraźniejszość jest kluczem do przeszłości''”, a na podstawie obserwacji procesów zachodzących współcześnie można wnioskować, co działo się na Ziemi nawet wiele milionów lat temu. Należy jednak uwzględnić, że niektóre czynniki mimo wszystko ulegają zmianie, jak choćby obecność tlenu w atmosferze albo traw na stokach etc<ref name=":0" />.
 
Zasada sformułowana została przez [[James_Hutton|Jamesa Huttona]] (''Theory of the Earth'', [[1795]]), a rozwinięta przez [[Charles_Lyell|Charlesa Lyella]] (''[[Principles of Geology]]'', [[1830]])<ref name=":0" />. Jednym z pierwszych dowodów tej koncepcji były przeprowadzone przez Huttona dokładne badania erozji w dolinach rzek oraz tworzenia się [[Aluwium|osadów]] u ich ujść – ich wyniki wskazywały, że długotrwale działające procesy geologiczne, takie jak [[erozja]], 
[[sedymentacja]], 
[[Dyslokacja_tektonicznaDyslokacja tektoniczna|dyslokacja]] i [[wypiętrzanie]] ([[Orogeneza|fałdowanie]]), mogą być wyjaśnieniem tworzenia się pokładów skalnych zawierających szczątki kopalne.
 
Opublikowana w [[1802]] roku książka [[John_Playfair|Johna Playfaira]] pt. ''[[Illustrations of the Huttonian Theory of the Earth]]'' zawierała dalsze wyjaśnienia i przykłady potwierdzające koncepcję aktualizmu w odniesieniu do procesów geologicznych.