Historia Żydów w Cesarstwie Rzymskim: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
ort. |
int. |
||
Linia 2:
'''Historia Żydów w Cesarstwie Rzymskim'''. [[Żydzi]], pochodzący pierwotnie z [[Lewant]]u oraz [[Starożytny Rzym|Rzymianie]], wywodzący się z [[Lacjum]] - to grupy etniczne, które wyodrębniły się w czasach [[starożytność|antycznych]]. Ich kultury zaczęły oddziaływać na siebie na krótko przed początkiem [[chrześcijaństwo|chrześcijaństwa]]. Wielu żydowskich mieszkańców [[galut|diaspory]] emigrowało do [[Rzym]]u z [[Aleksandria|Aleksandrii]], gdzie stanowili znaczną część ludności. Rzymski generał [[Pompejusz]], w trakcie swojej kampanii wschodniej, utworzył prowincję rzymską pod nazwą [[Syria (prowincja rzymska)|Syria]], zaś w 63 p.n.e. podbił [[Jerozolima|Jerozolimę]]. Z kolei [[Gajusz Juliusz Cezar|Juliusz Cezar]] podbił w roku 47 p.n.e. [[Aleksandria|Aleksandrię]], a w 45 p.n.e. [[Wojna domowa Cezara z Pompejuszem|obalił Pompejusza]]. Około 40 p.n.e. [[Herod Wielki]] otrzymał z nadania [[Senat rzymski|Senatu rzymskiego]] tytuł ''króla Żydów'', zaś w roku 30 p.n.e. w Egipcie Rzym ustanowił [[Starożytny Egipt#Okres rzymski .2830 p.n.e..E2.80.93395 n.e..29|własną prowincję]]. Z kolei [[Judea]], [[Samaria (kraina)|Samaria]] i [[Idumea]] zostały przekształcone w [[Judea#Okres panowania rzymskiego|rzymską prowincję Judeę]] w 6 roku n.e. Tarcia żydowsko-rzymskie doprowadziły do [[Wojna żydowska (66-73)|szeregu wojen]], których skutkiem było [[Oblężenie Jerozolimy (70)|zniszczenie Jerozolimy i Świątyni Jerozolimskiej]] i ustanowienie podatku dla Żydów (tzw. ''[[Fiscus Judaicus]]'') w roku 70 n.e. oraz próba cesarza [[Hadrian]]a założenia na ruinach tego miasta [[Kolonia (starożytny Rzym)|rzymskiej kolonii]] pod nazwą [[Aelia Capitolina]] około roku 130 n.e. W tym czasie z [[judaizm]]u biblijnego wyewoluowało [[chrześcijaństwo]].
Około roku 330 [[Konstantyn I Wielki]] przeniósł stolicę Imperium z [[Rzym]]u do [[Konstantynopol]]a (nazywanego też ''Nowym Rzymem''), co niekiedy uważa się za początek [[Cesarstwo Bizantyńskie|Cesarstwa Bizantyńskiego]]. W roku 380 [[Teodozjusz I Wielki]], wydał 380 Edykt kataloński, nakazując wszystkim mieszkańcom cesarstwa wyznawanie chrześcijaństwa, które w ten sposób stało się [[Religia państwowa|religią państwową]] Bizancjum. Nie ma jednomyślności co do daty końca Cesarstwa Rzymskiego. Jedni wiążą ją z upadkiem Cesarstwa Zachodniego w roku 476, zaś inni traktują ''Cesarstwo Bizantyńskie'' za logiczną kontynuację Imperium, zakończoną dopiero [[Upadek Konstantynopola|podbiciem Konstantynopola]] przez [[Imperium Osmańskie|Imperium osmańskie]] w 1453 roku. Reasumując, historia Żydów w Cesarstwie Rzymskim częściowo przekrywa się z historią ich pobytu we Włoszech, [[Historia Żydów w Egipcie|w Egipcie]], w [[Ziemia Izraela|Ziemi Izraela]], Syrii i w Cesarstwie Bizantyjskim i obejmuje okres do II wieku p.n.e. do wieku V lub XV n.e.
== Żydzi w Rzymie i Rzymianie w Jerozolimie ==
Linia 16:
== Wojny żydowsko-rzymskie ==
{{osobny artykuł|Wojny żydowskie}}
[[Plik:Arch of Titus Menorah.png|thumb|[[Relief]] na [[Łuk Tytusa|Łuku Tytusa]] w Rzymie przedstawiający [[menora|menorę]] i inne obiekty złupione w [[Świątynia Jerozolimska|Świątyni Jerozolimskiej]] i niesione podczas [[Triumf|rzymskiego tryumfu]]]]W 66 roku wybuchła [[Wojna żydowska (66-73)|pierwsza wojna Żydów z Rzymem]]. Powstanie zostało stłumione przez przyszłych cesarzy rzymskich, [[Wespazjan]]a i [[Tytus Flawiusz|Tytusa]]. Podczas [[Oblężenie Jerozolimy (70)|Oblężenia Jerozolimy]] wojska rzymskie zniszczyły znaczną część [[Świątynia Jerozolimska|Świątyni Jerozolimskiej]] i, według niektórych źródeł, złupiły z niej takie przedmioty kultu, jak [[Menora#Historia|Menora]]. Pomimo znacznych ofiar w ludziach, nadal wyraźna liczba Żydów żyła w [[Ziemia Izraela|Ziemi Izraela]], również po [[Wojna Kwietusa|wojnie Kwietusa]] w latach 115-117 n.e. Dopiero w latach 132-136 [[Sekstus Juliusz Sewerus|Juliusz Sewerus]], tłumiąc [[Powstanie Bar-Kochby]], dokonał spustoszenia Judei. Wojska rzymskie zniszczyły wówczas 985 miejscowości, a większość ludności Judei środkowej zgładzono, sprzedano w niewolę lub zmuszono do ucieczki<ref>{{cytuj stronę | url=http://jewishencyclopedia.com/articles/2471-bar-kokba-and-bar-kokba-war#anchor6 | tytuł=Bar Kokba and Bar Kokba War: Publius Marcellus | opublikowany=Jewish Encyclopedia | język=en | data dostępu=2013-04-20}} "...and thus about fifty strongholds and 985 undefended towns and villages fell into their hands (Dio Cassius, lxix. 14)."</ref>. Ludność żydowska, wypędzona z Jerozolimy (odtąd nazwana [[Aelia Capitolina]]), przemieściła się bardziej ku [[Jawne#Historia|Jawne]], a następnie [[Galilea|Galilei]]<ref>{{cytuj stronę | url=http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=32&letter=G&search=Galilee | tytuł=Galilee | opublikowany=Jewish Encyclopedia | język=en | data dostępu=2013-04-20}} "After the fall of the Jewish state a new period of prosperity set in for Galilee; and it gradually became the center of Jewish life in Palestine."</ref>.▼
▲W 66 roku wybuchła [[Wojna żydowska (66-73)|pierwsza wojna Żydów z Rzymem]]. Powstanie zostało stłumione przez przyszłych cesarzy rzymskich, [[Wespazjan]]a i [[Tytus Flawiusz|Tytusa]]. Podczas [[Oblężenie Jerozolimy (70)|Oblężenia Jerozolimy]] wojska rzymskie zniszczyły znaczną część [[Świątynia Jerozolimska|Świątyni Jerozolimskiej]] i, według niektórych źródeł, złupiły z niej takie przedmioty kultu, jak [[Menora#Historia|Menora]]. Pomimo znacznych ofiar w ludziach, nadal wyraźna liczba Żydów żyła w [[Ziemia Izraela|Ziemi Izraela]], również po [[Wojna Kwietusa|wojnie Kwietusa]] w latach 115-117 n.e. Dopiero w latach 132-136 [[Sekstus Juliusz Sewerus|Juliusz Sewerus]], tłumiąc [[Powstanie Bar-Kochby]], dokonał spustoszenia Judei. Wojska rzymskie zniszczyły wówczas 985 miejscowości, a większość ludności Judei środkowej zgładzono, sprzedano w niewolę lub zmuszono do ucieczki<ref>{{cytuj stronę | url=http://jewishencyclopedia.com/articles/2471-bar-kokba-and-bar-kokba-war#anchor6 | tytuł=Bar Kokba and Bar Kokba War: Publius Marcellus | opublikowany=Jewish Encyclopedia | język=en | data dostępu=2013-04-20}} "...and thus about fifty strongholds and 985 undefended towns and villages fell into their hands (Dio Cassius, lxix. 14)."</ref>. Ludność żydowska, wypędzona z Jerozolimy (odtąd nazwana [[Aelia Capitolina]]), przemieściła się bardziej ku [[Jawne#Historia|Jawne]], a następnie [[Galilea|Galilei]]<ref>{{cytuj stronę | url=http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=32&letter=G&search=Galilee | tytuł=Galilee | opublikowany=Jewish Encyclopedia | język=en | data dostępu=2013-04-20}} "After the fall of the Jewish state a new period of prosperity set in for Galilee; and it gradually became the center of Jewish life in Palestine."</ref>.
Po pokonaniu Żydów [[Hadrian]], chcąc zatrzeć więź Żydów z Ziemią Izraela, zmienił w 135 n.e. nazwę prowincji z ''Iudea'' na ''Syria Palaestina'' oraz przemianował Jerozolimę na ''Aelia Capitolina''<ref>{{cytuj książkę | autor=H.H. Ben-Sasson | tytuł=A History of the Jewish People | wydawca=Harvard University Press | strony=334 | rok=1976 | isbn=0-674-39731-2 | język=en}}"In an effort to wipe out all memory of the bond between the Jews and the land, Hadrian changed the name of the province from Iudaea to Syria-Palestina, a name that became common in non-Jewish literature."</ref>. Ponadto od roku 70 n.e. Żydom wolno było praktykować judaizm tylko po opłaceniu specjalnego podatku, zwanego ''Fiscus Iudaicus''. Po roku 135 nie wolno było Żydom przebywać w Jerozolimie, z wyjątkiem święta [[Tisza be-Aw]]. Na mocy Edyktu katalońskiego, wydanego 27 lutego 380, religią państwową w Cesarstwie Rzymskim stało się chrześcijaństwo.
| |||