Prawo oporu: Różnice pomiędzy wersjami

Często ustawodawca wydając przywileje, obligując się do ich przestrzegania, nadawał prawo do odmowy posłuszeństwa w razie ich nierespektowania. Brytyjska [[Magna Charta]] formułuje to w artykule 61.<ref>Do [[abdykacja|abdykacji]] zmuszeni zostali [[Edward II]] (1327) i [[Ryszard II]] (1399), za ''dążenie do [[tyran]]ii'' stracony został [[Karol I Stuart]] (1649).</ref> Na kontynencie najstarszym przykładem jest zapewne węgierska [[Złota Bulla Andrzeja II]]. Podobne zasady istniały w ówczesnej Hiszpanii i krajach [[Rzesza|Rzeszy]]<ref>Na prawo to (już nie jako przywilej feudalny) powołują się [[Deklaracja Praw Wirginii]] (art. 3 ''W przypadku uznania jakichkolwiek rządów za nieodpowiedni lub sprzeczny z powyższymi celami, większość społeczności ma niepodważalne, niezbywalne i nieodwołalne prawo dokonania reformy, zmiany lub likwidacji tych rządów w sposób uważany za najbardziej sprzyjający dobru publicznemu''), [[Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych]] (akapit 4 : ''jeżeli kiedykolwiek jakakolwiek forma rządu uniemożliwiałaby osiągnięcie tych celów, to naród ma prawo taki rząd zmienić lub obalić i powołać nowy, którego podwalinami będą takie zasady i taka organizacja władzy, jakie wydadzą się narodowi najbardziej sprzyjające dla ich szczęścia i bezpieczeństwa''), [[Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela]] (art. 2 do praw tych zalicza ''opór przeciw uciskowi''), [[Powszechna Deklaracja Praw Człowieka]] (wstęp ''konieczne jest zawarowanie praw człowieka przepisami prawa, aby nie musiał – doprowadzony do ostateczności – uciekać się do buntu przeciw tyranii i uciskowi'').</ref>. W Polsce prawo to gwarantował [[przywilej mielnicki]], następnie [[artykuły henrykowskie]] w punkcie 21 (ostatnim). W późniejszym czasie prawo do oporu przekształciło się w [[Konfederacja (historia Polski)|konfederację]] zawiązywaną przeciwko królowi. Warunki sprecyzowano w ustawach z lat 1576, 1607 i 1609.<ref>[[Volumina Legum]] tom 2, s. 163 (''Declaratio articuli de obedientia''), 452 (''Konkluzye Seymu''), 462n (''Declaracya artykułu de non praestanda oboedientia'').</ref> Ze skargą mógł wystąpić każdy poseł na [[Sejm walny|sejmie]] lub szlachcic na [[sejmik]]u, król musiał być wpierw upomniany przez prymasa lub senatora, w razie zlekceważenia tego ostrzeżenia przez radę senatu, w ostatecznej instancji przez Sejm. W praktyce nie było to przestrzegane, [[rokosz]]e rozpoczynano bez zachowania tej procedury, natomiast [[Sejm inkwizycyjny]] i sprawa [[Trubeck]]a nie doprowadziły do [[detronizacja|detronizacji]]. [[Prawa kardynalne]] potwierdziły prawo oporu w artykule 21, [[Konstytucja 3 maja]] zastąpiła je odpowiedzialnością ministrów ([[odpowiedzialność konstytucyjna|konstytucyjną]] oraz [[odpowiedzialność parlamentarna|parlamentarną]]).