Kolumbia: Różnice pomiędzy wersjami

|hymn = [[Plik:United States Navy Band - ¡Oh, gloria inmarcesible!.ogg|centercentruj]][[Hymn Kolumbii|¡Oh Gloria inmarcesible!]]

Bogactwa naturalne: [[ropa naftowa]], [[gaz ziemny]], [[węgiel kamienny]], [[żelazo|rudy żelaza]], [[nikiel|niklu]], [[cynk|cynku]]u, [[miedź|miedzi]], [[złoto]], [[szmaragd]]y (95% światowej produkcji){{r|Atlas Świata}}.

[[Plik:Gran Colombia map 1824.jpg|thumbmały|[[Wielka Kolumbia]], 1824]]

[[Plik:Separacion Panama de Colombia.png|thumbmały|W 1903 roku, wspierana przez Stany Zjednoczone, [[Wojny bananowe|Panama oddziela się od Kolumbii]] i staje się republiką.]]

W końcu lat 60. na kolumbijskiej arenie pojawiły się dwie lewicowe organizacje partyzanckie [[FARC]] i [[Ejército de Liberación Nacional|ELN]], a w roku 1970 dołączył do nich [[Ruch 19 Kwietnia]] (M-19). Partyzanci cieszyli się poparciem głównie wśród ubogiej części społeczeństwa. Często po stronie partyzantów stawali również duchowni. Na korzyść partyzantów wpływała sytuacja ekonomiczno-społeczna kraju, do lat 60. w kraju żyło ponad 400 tys. bezrolnych rodzin, a od 1961 roku ich liczba corocznie wzrastała o 40 tys.<ref>Richard Gott (1970). ''Guerrilla Movements in Latin America''. Nelson. s. 516.</ref><ref>Gary MacEoin (1971). Revolution Next Door: Latin America in the 1970s. Holt, Rinehart & Winston. s. 91.</ref> W tym samym okresie brak podstawowej opieki medycznej i niedożywienie spowodowało wzrost śmiertelności noworodków i częstości występowania chorób<ref>James J. Brittain (2010). ''Revolutionary Social Change in Colombia: The Origin and Direction of the FARC-EP''. Pluto Press. s. 74–76. {{ISBN|978-0-7453-2876-8}}.</ref>. W 1970 roku, 77% gruntów wchodziło do [[latyfundia|latyfundiów]], czyli gospodarstw zajmujących powierzchnię sięgającą ponad 50 hektarów<ref>Raúl A. Fernández (1979). ''„Imperialist capitalism in the Third World: theory and evidence from Colombia”''. Latin American Perspectives 6 (1): 56.</ref>. W 1971 roku 70% gruntów należało do raptem 5,7% obywateli<ref>Ernest Feder (1971). The Rape of the Peasantry: Latin America’s Landholding System. New York: Anchor. s 244.</ref>. W roku 1974 liberalno-konserwatywny sojusz rozpadł się. Przy władzy pozostali liberałowie, ale w roku 1982 przegrali wybory. Cztery lata później odzyskali władzę. Podejmowane w latach 80. próby zakończenia wojny spełzły na niczym (m.in. próby wciągnięcia partyzantów w życie polityczne). 23 czerwca 2016 Prezydent Kolumbii i dowódca lewicowej partyzantki FARC podpisali w [[Hawana|Hawanie]] (stolicy Kuby) porozumienie kończące definitywnie wojnę domową, która w ciągu przeszło 50 lat kosztowała życie ponad 220 tys. ludzi. FARC rozbroi się do końca 2016 roku<ref>[http://fakty.interia.pl/swiat/news-podpisano-porozumienie-konczace-wojne-domowa-w-kolumbii,nId,2224650. Podpisano porozumienie kończące wojnę domową w Kolumbii - fakty.interia.pl<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>.

[[Plik:Revolutionary Armed Forces of Colombia (FARC) insurgents.GIF|thumbmały|Oddziały [[FARC]], 1998]]

W latach 80. pojawiły się bardzo silne i wpływowe gangi [[Narkotyk|narkotykowenarkotyk]]owe (np. kartele z [[Medellín]] i [[Cali]]). W roku 1987 sześć najsilniejszych ugrupowań partyzanckich utworzyło wspólne kierownictwo w celu koordynowania swoich działań. Wojna stawała się coraz bardziej krwawa i zdarzało się, że w ciągu roku ginęło kilka tysięcy ludzi. W marcu 1990 roku Ruch 19 Kwietnia zaprzestał walki i przekształcił się w legalną partię. Jednak najsilniejsze ''guerillas'' FARC i ELN nie podążyły jego śladem. W lipcu 1991 roku weszła w życie nowa konstytucja. W roku 1993 władze Kolumbii wspierane przez USA zdołały rozbić kartel z Medellín. W następnym roku prezydentem kraju został Ernesto Samper Pizano. Mimo że zwalczał handlarzy narkotykami, oskarżono go o branie pieniędzy od kartelu z Cali (oczyszczono go z zarzutu w 1996 roku). Jego administracja była mało efektywna i skorumpowana, ale mimo to zdołała znacznie osłabić kartel w Cali aresztując jego przywódców. W latach 90. do wojny dołączyły prawicowe oddziały paramilitarne – [[Zjednoczone Siły Samoobrony Kolumbii|AUC]], które zajęły się zwalczaniem lewicowej partyzantki. Klęskę karteli wykorzystały w połowie lat 90. partyzantki wszelkich barw, stając się głównymi producentami narkotyków w regionie. Wprowadzone pod koniec lat 90. przez rządzącego od 1998 roku prezydenta [[Andrés Pastrana Arango|Andrésa Pastrana Arango]] zawieszenie broni okazało się niewypałem, a przydzielenie FARC w geście dobrej woli własnej strefy wzmocniło jedynie tę organizację. Negocjacje w latach 2000 i 2001 nie przyniosły żadnych pozytywnych efektów. W 2002 roku władze Kolumbii zaostrzyły walkę z uprawami [[Krasnodrzew pospolity|koki]], korzystając z silnego wsparcia (broń, pieniądze, instruktorzy) USA. Na skutek wojny domowej zginęło co najmniej 32 tysiące ludzi co powoduje że Kolumbia znajduje się w czołówce państw o największej liczbie zabójstw i porwań oraz cały czas pozostaje głównym producentem [[kokaina|kokainy]] na świecie.

[[Plik:George Bush and Alvaro Uribe Velez.jpg|thumbmały|Kolumbijski prezydent [[Álvaro Uribe]] i amerykański [[George W. Bush]], 2008]]

[[Plik:Colombia, administrative divisions - es - colored (+box).svg|thumbmały|300px|Departamenty Kolumbii]]

[[Plik:Colombia-demography.png|thumbmały|250px|Wzrost liczby ludności od 1961 (w tysiącach osób)]]

[[Plik:Colombia-Andes-es.JPG|thumbmały|250px|Liczba ludności głównych miast andyjskich [[Región Andina de Colombia|los Andes Colombianos]]]]

[[Plik:MEDELLÍN .jpg|thumbmały|Medellín]]

[[Plik:Marcha 7 de abril.jpg|thumbmały|Kolumbijczycy]]

[[Plik:La pollera 2005.jpg|thumbmały|Pollera, [[Barranquilla]]]]