Rewolucja libijska w 1969: Różnice pomiędzy wersjami

Niepodzielną władze w Libii sprawował od 1951 roku (a więc daty ogłoszenia niepodległości) król [[Idris I]]. Władca zaprowadził [[monarchia absolutna|monarchię absolutną]], zakazał istnienia [[partia polityczna|partii politycznych]] a jego rządy oparte były na [[izolacjonizm]]ie<ref name="PWN>{{cytuj stronę|url=http:"//encyklopedia.pwn.pl/haslo/Libia-Historia;4574625.html|tytuł =Libia. Historia|opublikowany=encyklopedia.pwn.pl|język=pl}}</ref><ref>Blundy & Lycett 1987, s. 38–39; Kawczynski 2011, s. 7–9, 14; Bruce St. John 2012, s. 108.</ref>. Odkrycie dużych zasobów [[ropa naftowa|ropy naftowej]] w 1959 roku doprowadziło do szybkiego bogacenia się Libii będącej dotychczas jednym z najbiedniejszych państw świata. Z szybkiego wzrostu przychodów korzystał głównie rządzący monarcha co budziło niezadowolenie urzędników państwowych i zwykłych obywateli coraz bardziej skłaniających się do [[naseryzm]]u i innych form [[panarabizm|nacjonalizmów arabskich]]. W zamyśle nacjonalistycznej ideologii rząd królewski postrzegany był przez wielu mieszkańców jako pro[[izrael]]ski. Takie postrzeganie monarchii doprowadziło do nastrojów antykrólewskich i antyzachodnich protestów które nasiliły się po porażce sąsiedniego [[Egipt]]u w [[wojna sześciodniowa|wojnie sześciodniowej]] (pracownicy naftowi rozpoczęli [[strajk]] solidarnościowy z Egiptem a w [[Bengazi]] i [[Trypolis]]ie wybuchły zamieszki). W ostatnich latach dekady lat 60. rząd króla był coraz bardziej niepopularny. Scentralizowany system Libii pogłębiał tradycyjne podziały regionalne i plemienne<ref>Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 52; Kawczynski 2011, s. 15–16.</ref>. Kraj nadto trawiło powszechne zjawisko [[korupcja|korupcji]]<ref>Blundy & Lycett 1987, s. 51; Kawczynski 2011, s. 136.</ref>.

4 sierpnia 1969 Idris [[abdykacja|abdykował]] na rzecz swojego bratanka [[Hasan as-Sanusi|Hasana as-Sanusiego]], który miał przejąć rządy w kraju 2 września 1969. Wolny Ruch Oficerski wykorzystał okres przejściowy i zdecydował o przeprowadzeniu operacji (wojskowi nadali jej kryptonim „Jeruzalem”) zamachu stanu 1 września kiedy ustępujący monarcha miał przebywać za granicą. O działalności wywrotowców wiedziała [[Stany Zjednoczone|amerykańska]] agencja [[Central Intelligence Agency|CIA]] jednak jej funkcjonariusze zbagatelizowali doniesienia o możliwym przewrocie<ref name="BLKB"/>Blundy & Lycett 1987, s. 53;<ref name="Kawczynski 2011, s. 19; Bruce St. John 2012, s. 139–140.</ref><ref18">Kawczynski 2011, s. 18.</ref>.

Przewrót rozpoczął się w [[Bengazi]] i trwał około dwóch godzin. Oddziały wojskowe na terenie całego kraju poparły rewolucjonistów. Wojskowi w ciągu dnia zajęli lotniska, magazyny policyjne, stacje radiowe i biura rządowe w dwóch największych miastach oraz aresztowali księcia [[Hasan as-Sanusi|Hasana as-Sanusi]]. Książę pod przymusem zrezygnował z roszczeń do tronu<ref>Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 57–59; Kawczynski 2011, s. 18.</ref>. Puczyści, nie dokonując przewrotu<ref> name="Kawczynski 2011, s. 18.<"/ref>. Zamach stanu został pierwotnie ogłoszony „białą rewolucję” (ze względu na bezkrwawy przebieg) a później przemianowany na „rewolucję 1 września” (ze względu na dzień w którym pucz miał miejsce)<ref>Bruce St John 2012, s. 134.</ref>.

Wolny Ruch Oficerski wyłonił dwunastoosobowy dyrektoriat, który nazwano Radą Dowódczą Rewolucji. Przewodniczącym Rady, a więc de facto głową państwa został Kaddafi, któremu przyznano stopień [[pułkownik]]a i tytuł dowódcy naczelnego sił zbrojnych<ref>Harris 1986, s. 15; Blundy & Lycett 1987, s. 64; Bruce St John 2012, s. 134.</ref>. Owo ciało ogłosiło Libię republikę i jeszcze 1 września wyznaczyło pierwszy rząd republikański<ref>[https://docs.google.com/fileview?id=0B7-KFQOKhAl1ZjAxNzkwMWItMGJhMS00NTg1LTk4NjgtOTRhZmIzYmQ4ZTI0&hl=en "Pierwszy dekret Rewolucji"] {{lang|ar}}, 1 września 1969, w [http://emerglobal.com/lex EMERglobal Lex]. Dostęp 31 marca 2010.</ref>.