Muzeum Śląska Cieszyńskiego: Różnice pomiędzy wersjami

W 1805 roku [[Franciszek II Habsburg|cesarz Franciszek I]] podejmował w Cieszynie swych sojuszników - [[Aleksander I Romanow|cara Aleksandra I]], wielkiego [[Konstanty Romanow (1779–1831)|księcia Konstantego]], [[Michaił Kutuzow|marszałka Kutuzowa]] i księcia [[Ernest Jan Biron|Birona Kurlandzkiego]]. W tym czasie Pałac Larischów, a w szczególności jego część - tzw. ''Sala Egipska'' była miejscem, w którym koncertowano i organizowano bale dla gości<ref name=":0" />. W roku 1809 pałac stał się siedzibą księcia [[Albert Sasko-Cieszyński|Alberta Sasko-Cieszyńskiego]], a następnie arcyksięcia [[Karol Ludwik Habsburg|Karola Ludwika Habsburga]]. W roku 1817 w pałacu gościł [[Franciszek II Habsburg|cesarz Franciszek I]] z żoną [[Karolina Augusta Wittelsbach|Karoliną Augustą]] i z całą świtą. W 1831 roku pałac został sprzedany hrabiemu [[Saint Genois d'Anneaucourt|Filipowi Ludwikowi Saint Genois d’Anneaucourt]], który w roku 1839 ufundował budowę trzeciego skrzydła pałacu, zaprojektowanego przez architekta wiedeńskiego [[Joseph Kornhäusel|Józef Kornhäusla.]] W skrzydle tym zaprojektowano kolistą stajnię (obecnie znajduje się w niej kawiarnia), nad którą zlokalizowano salę balową zwaną ''Salą Rzymską''.<ref name=":0" />.

W 1840 roku pałac odkupił cieszyński adwokat dr [[Antoni Demel]] (od tego momentu pałac był określany ''kamienicą demlowską''), a następnie przypadł w udziale późniejszymi burmistrzom Cieszyna - [[Johann Demel von Elswehr|Janowi Demel von Elswehr]] (synowi Antoniego) i [[Leonard Demel von Elswehr|Leonardowi Demel von Elswehr]] (wnukowi Antoniego). ''Kamienica demlowska'' została sprzedana miastu w 1918 roku, aby 21 czerwca 1931 roku stać się siedzibą cieszyńskiego Muzeum Miejskiego. Nowa instytucja została utworzona ze zbiorów publicznego muzeum [[Leopold Szersznik|ks. Leopolda Jana Szersznika]] (założonego w 1802 roku), etnograficznego Muzeum Śląskiego (założonego w 1903 roku przez [[Polskie Towarzystwo Ludoznawcze|Polskie Towarzystwo Ludoznawcze w Cieszynie]]), mieszczańskiego Muzeum Miejskiego oraz z prywatnych kolekcji.<ref name=":0" />.

W skrzydle południowym znajduje się dawna stajnia (obecnie kawiarnia) na planie kolistym, o wysokości dwóch kondygnacji, zwieńczona [[Sklepienie kopulaste|sklepieniem kopulastym]] z lunetami, wspartym na [[Toskańska kolumna|toskańskiej, kamiennej kolumnie]].<ref name=":3" />.

Pomieszczenia pierwszego piętra, położone w trakcie frontowym skrzydła północnego są sklepione krzyżowo-kolebkowo i kolebkowo z lunetami, z czterema polami sklepień żaglastych w narożnikach. Pomieszczenie w skrzydle wschodnim jest sklepione kolebkowo. Pomieszczenia na drugim piętrze ze skrzydła północnego i południowego są sklepione nieckowo (w ''Sali Egipskiej''), a pozostałe posiadają sufity.<ref name=":3" />.

Klatki schodowe drugiego piętra są wyposażone w  kute [[Balustrada|balustrady]] z XVIII wieku.<ref name=":3" />.

Frontowa [[elewacja]] jest siedmioosiowa. Część parterowa jest [[Boniowanie|boniowana]] i została oddzielona od pięter profilowanym gzymsem.  Przez pierwsze i drugie piętro są rozdzielone pionowymi parami smukłych [[Płycina|płycin]]. Na osi budynku znajduje się kamienny [[portal]] z pachołkami, który został zwieńczony trójkątnym [[Przyczółek|przyczółkiem]] z [[Łuk (architektura)|łukiem]] półkolistym. Dwuskrzydłowa, klepkowa brama z drewna, prowadząca na [[dziedziniec]] pochodzi  z  końca XVIII wieku. Prostokątne okna posiadają profilowane obramienia. Okna drugiego piętra w środkowej są wydłużone i zostały zwieńczone [[Łuk koszowy|łukiem koszowym]]. Pomiędzy kolumnami okien zostały umieszczone żłobkowane [[Filunek|filunki]] z motywem łez i [[Rozeta (architektura)|rozet]].<ref name=":3" />.

Elewacja boczna  (patrząc od Parku Pokoju) jest dwunastoosiowa. Część parterowa jest [[Skarpowanie|oskarpowana]], oparta została na resztkach murów obronnych i została oddzielona od pięter [[gzyms]]em. Okna drugiego piętra zostały przyozdobione uszatymi, listowymi obramieniami. Pałac został nakryty dwuspadowe, [[Dach mansardowy|mansardowym]] i [[Dach Gontowy|gontowym dachem]] z [[lukarna]]mi.<ref name=":3" />.

Pomieszczenia drugiego piętra miały charakter reprezentacyjny. Część z nich (osiem pokoi frontowych i korytarz drugiego piętra) zostało ozdobionych klasycystyczna [[Polichromia|polichromią]]. Godnymi zapamiętania są: ''Gabinet Chiński,'' który został przyozdobiony orientalnymi motywami (smoki, rajski ptak), a także ''Sala Egipska'' o charakterze sali balowej. Na malarską dekorację tej drugiej składa się sześć krajobrazów z motywami antycznej architektury egipskiej i scenami rodzajowymi, które zostały ujęte w podziały [[Kolumna (architektura)|egipskich kolumn]]. W krajobrazy został wpleciony i powtórzony motyw [[Wieża Piastowska w Cieszynie|Wieży Piastowskiej]] i [[Rotunda p.w. św. Mikołaja w Cieszynie|Rotundy św Mikołaja w Cieszynie]]. Jeden z pejzaży posiada [[Polichromia|polichromię]] datowaną na rok 1796, którą umieścił tam jej twórca - "malarz akademicki” [[Józef Meyer|Józef Mayer]]. [[Amfilada]] salonów mieszczących się na drugim piętrze Pałacu, została uświetniona zespołem [[Klasycyzm|klasycystycznych]] i [[Eklektyzm (architektura)|eklektycznych]] pieców, mieszczących się w półkolistych niszach.<ref name=":0" /> <ref name=":3" />.

* [[archeologia]] ( oraz zabytki średniowieczne odkryte w centrum miasta) - opiera się na kolekcji Leopolda Szersznika, zaliczanej do tzw. ''starożytności'' (zabytki archeologiczne); monety rzymskie oraz gliniane naczynia [[Kultura łużycka|kultury łużyckiej]] (1800-1750 lat p.n.e.) w tym: [[Urna popielnicowa|urny popielnicowe]] z prochami zmarłych, malowane naczynia antycznej Grecji i Rymu, zbiory ks. Bergera (zaliczane do kolekcji szersznikowskiej); groty [[Oszczep (broń)|oszczepów]], narzędzia i ozdoby pochodzące głównie z terenu Śląska.<ref name=":2">{{Cytuj|tytuł=działy|data dostępu=2016-09-01|opublikowany=test.muzeumcieszyn.pl|url=http://test.muzeumcieszyn.pl/index.php/home/dzialy}}</ref>. Zbiory opierają się też na zabytkach gromadzonych przez Muzeum Miejskie w Cieszynie oraz zabytki zbierane przez [[Polskie Towarzystwo Ludoznawcze]] (włączone do muzealnych zbiorów w 1930 r.). W roku 1935 do Dział archeologii powstał w 1969 r. za przyczyną Towarzystwa Miłośników Regionu, które powołało w Cieszynie tzw. ''Towarzystwo Kopidołów i Inszej Maści Dziurołazów. Członkowie tego towarzystwa'' przyczynili się do licznych odkryć archeologicznych na terenie starego miasta.<ref name=":2" />. Pozostałe materiały pochodziły z badań wykopaliskowych na [[Góra Zamkowa w Cieszynie|Górze Zamkowej w Cieszynie]], grodzisk w [[Grodzisko w Międzyświeciu|Międzyświeciu]] i [[Grodzisko w Starym Bielsku|Starym Bielsku]].

* [[fotografia]] - został wyodrębniony w roku 1981 z ok. 20000 tysięcy eksponatów, na który składają się fotograficzna [[ikonografia]] Cieszyna i Śląska Cieszyńskiego, portrety mieszczańskie, cieszyńska fotografia warsztatowa, szklane klisze negatywowe, zdjęcia stereoskopowe, widokówki, oraz sprzęt fotograficzny, ramy fotograficzne i albumy. Zbiory Działu Fotografii Muzeum Śląska Cieszyńskiego ukazują szeroką, ponad stósześćdziesięcioletnią, panoramę dziejów fotografii na [[Śląsk Cieszyński|Śląsku Cieszyńskim]]. Ilustrują też krajobraz, kulturę, ludzkie historie oraz przemiany dokonujące się w tej części Europy. Zbiory pochodzą z kolekcji zapoczątkowanej przez Oskara Weismanna, twórcę założonego w 1901 roku Muzeum Miejskiego. Kolejne zbiory pochodziły z darów cieszyńskich mieszczan i kolekcjonerów i obejmowały [[Dagerotypia|dagerotypie]], [[Ambrotypia|ambrotypie]], [[Ferrotypia|ferrotypie]], [[Pannotypia|pannotypie]] oraz zdjęcia wykonywane współcześnie, jako dokumentacja ówczesnych czasów. Do niemniej interesujących zbiorów należy 1500 fotograficznych portretów niemal wszystkich warstw społecznych i zawodowych mieszkańców Cieszyna z lat 1860-1900. Część zbiorów stanowią ilustracje etnograficznej kolekcji Muzeum Śląskiego, pozyskane z Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Cieszynie. Dalszą część zbiorów stanowi ok. 400 fotografii katalogowo-muzealnych dokumentujących rozwój cieszyńskiej ekspozycji muzealnej. W latach międzywojennych do zbiorów Muzeum trafił zespół [[fotogram]]ów Muzeum Macierzy Szkolnej w Orłowej, który dokumentował polskie szkolnictwo, życie kulturalne i oświatowe oraz kulturę ludową na Śląsku zaolziańskim.<ref name=":4" />.

* [[historia]] - liczy prawie 14 tysięcy eksponatów, powstał na początku XX wieku siedemdziesiątych lat, dotyczył historii Śląska Cieszyńskiego w oparciu o kolekcję założyciela muzeum - księdza Leopolda Jana Szersznika, i kolejne eksponaty z ostatnich dwustu lat. W zbiorach znajdują się m.in.: tłoki i pieczęcie Cieszyna i innych, miast (począwszy od średniowiecznych), odznaki różnych stowarzyszeń, medale i odznaczenia wojskowe, medale pamiątkowe, plakaty i afisze, mundury, kolekcja banknotów, militaria, kolekcja sztandarów historycznych.<ref name=":4" />.

* [[kartografia]] - składa się z 3456 pozycji i obejmuje obejmuje mapy i plany powstałe od 2. połowy XVI wieku do czasów współczesnych. Dział powstał na podstawie kolekcji księdza Szersznika oraz zbiorów Towarzystwa Ludoznawczego, Muzeum Miejskiego i cieszyńskiego bibliofila [[Wincenty Zając|Wincentego Zająca]]. Do najstarszych obiektów należą [[miedzioryt]]nicze mapy m.in. nieba, świata, Europy, krajów monarchii austriackiej, Śląska i Polski. Ponadto w zbiorze znajdują się XIX-wieczne [[mapa ewidencyjna|mapy katastralne]] Cieszyna, rękopiśmienne i drukowane mapy poszczególnych części Śląska Cieszyńskiego oraz polskie, austriackie, niemieckie i czeskie mapy i atlasy Polski i Europy.<ref name=":4" />.

* [[sztuka]] - obejmuje ponad 9 000 eksponatów, na które składa się głównie kolekcja ks. L.J.Szersznika, Muzeum Miejskiego, [[Brunon Konczakowski|Brunona Konczakowskiego]], [[Polskie Towarzystwo Ludoznawcze|Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego]] (oraz eksponaty pozyskane i nabyte przez Muzeum) i są to: obrazy, rzeźby, grafiki, rysunki i rzemiosło artystyczne. Z kolekcji ks. Szersznika pochodzi księgozbiór, minerały i przedmioty z dziedziny przyrody, zaliczane do najcenniejszych zbiorów. W okresie międzywojennym Muzeum pozyskało eksponaty sakralne pochodzących z cieszyńskich i okolicznych kościołów: obrazy ołtarzowe i rzeźby z [[Ogrodzona (województwo śląskie)|Ogrodzonej]], [[Kisielów (województwo śląskie)|Kisielowa]], [[Puńców|Puńcowa]], [[Ochaby|Ochab]], [[Leszna Górna (Trzyniec)|Lesznej]], [[Stonawa|Stonawy]] oraz niektórych kościołów cieszyńskich.<ref name=":4" />.

* [[technika]] - liczy ponad 800 eksponatów, takich jak narzędzia kuchenne, instrumenty muzyczne, maszyny do pisania, lampy itd. Do ciekawszych eksponatów jest zaliczany angielski [[bicykl]], wyprodukowany około 1880 roku. Większa część eksponatów pochodzi ze zbiorów ks. L.J. Szersznika, z których część była przez niego używana (instrumenty naukowe i astronomiczne - np. niderlandzki globus nieba, datowany na 1602 rok).<ref name=":4" />.

Do części stałej ekspozycji należy wystawa ''Sztuka gotyku i renesansu'', na którą składają się zabytki malarstwa i rzeźby z okresu od XIV do połowy XVII wieku. Zbiory, z których składa się wystawa stanowiły wcześniej wystrój tutejszych kościołów. Należą do nich m.in.: [[Nastawa ołtarzowa|retabulum]] z [[Puńców|Puńcowa]], [[Ogrodzona (województwo śląskie)|Ogrodzonej]], Kamienicy, obrazy z cieszyńskiego zamku, kościoła w Lesznej, cieszyńskiego [[Kościół św. Trójcy w Cieszynie|kościoła Św. Trójcy]], epitafia rodziny Bludowskich, Reisów czy Jana Żywieckiego, rzeźby kamienne i drewniane. Przeważająca cześć zbiorów nie była dotychczas eksponowana ze względu na wymogi konserwatorskie. Wystawa ta została otwarta 22 maja 2016 roku.<ref name=":5">{{Cytuj|tytuł=Muzeum Śląska Cieszyńskiego - ekspozycja stała|data dostępu=2016-08-31|opublikowany=muzeumcieszyn.pl|url=http://muzeumcieszyn.pl/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=15&Itemid=149}}</ref><ref name=":6" />.

Stała ekspozycja zatytułowana ''Na skrzyżowaniu dziejów i kultur'' mieści się na drugim piętrze Muzeum i zajmuje powierzchnię ponad 1000 m2. Obejmuje ona okres od [[Prehistoria ziem polskich|prehistorii]] do końca [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Ekspozycje otwierają zbiory archeologiczne przedstawiające najstarsze dzieje Cieszyna i [[Śląsk Cieszyński|Śląska Cieszyńskiego]]. Kolejne zbiory są związane z okresem piastowskim, okresem panowania Habsburgów. Część ekspozycji jest związana z kształtowaniem się roli szlachty i mieszczaństwa na przestrzeni wieków oraz znaczeniem cechów rzemieślniczych oraz rozwoju przemysłu w XIX i początkach XX wieku. Pozostałe zbiory wpisujące się w chronologię wystawy dotyczą m.in. powstania Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, wojny polsko-czeskiej, podziału miasta w 1920 r., [[Polsko-czechosłowackie konflikty graniczne|wydarzenia roku 1938]] i okres [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Osobna część wystawy stanowi ekspozycja poświęcona ks. Janowi Leopoldowi Szersznikowi - założycielowi Muzeum oraz militaria, umieszczone w zbrojowni mieszczącej się na pierwszym piętrze.<ref name=":5" /><ref name=":6" />.

Biblioteka Naukowa Muzeum Śląska Cieszyńskiego powstała jako biblioteka muzealna wraz z założeniem w 1901 roku. W 1960 r. z Muzeum przekazano część zbiorów nowo utworzonemu Oddziałowi Zabytkowego Biblioteki Śląskiej (obecnie Książnica Cieszyńska). Do najcenniejszych zbiorów należą [[inkunabuł]]y i stare druki - fragment księgozbioru znanego cieszyńskiego kolekcjonera [[Brunon Konczakowski|Brunona Konczakowskiego]] oraz biblioteka nauczyciela [[Wincenty Zając|Wincentego Zająca]]. Biblioteka muzealna ma charakter księgozbioru podręcznego dla poszczególnych działów Muzeum; archeologii, historii, techniki, historii sztuki, fotografii. zawiera też opracowania dotyczące historii [[Śląsk]]a i [[Śląsk Cieszyński|Śląska Cieszyńskiego]]. Na zasoby biblioteczne składają się: ponad 24 000 ksiąg, 370 starodruków (w tym 21 inkunabułów), oraz kilkaset tytułów czasopism.<ref>{{Cytuj|tytuł=Ochrona i konserwacja cieszyńskiego dziedzictwa piśmienniczego|data dostępu=2016-08-31|opublikowany=eog.kc-cieszyn.pl|url=http://eog.kc-cieszyn.pl/index.php/content,56,,1/}}</ref>.

Muzeum śląska Cieszyńskiego jest głównym organizatorem Cieszyńskiej Nocy Muzeów. Cieszyńska Noc Muzeów odbywa się w maju, tydzień po krakowskiej czy katowickiej edycji.<ref>{{Cytuj|tytuł=Top 10. Polska Noc Muzeów|data dostępu=2016-08-31|url=http://www.rozswietlamykulture.pl/reflektor/2016/05/11/top-ten-polska-noc-muzeow/}}</ref>.

Raz w roku, kustosz Muzeum Śląska Cieszyńskiego - [[Mariusz Makowski]], oprowadza ''[[Szlak Kwitnących Magnolii|Szlakiem Kwitnących Magnolii]]''. Szlak powstał w 2001 roku dzięki inicjatywie kustosza. Spacer odbywa się wiosną (termin jest uzależniony od okresu kwitnienia roślin) i prowadzi trasą długości około 1 kilometra, wzdłuż 11 punktów. Według Mariusza Makowskiego, cieszyńska tradycja spacerów od magnolii do magnolii jest związana z tymi mieszkańcami miasta, którzy wyjechali z niego, ale często wracali, by móc przespacerować się tym szlakiem.<ref>{{Cytuj|autor=Jacek Góralczyk, PS|tytuł=Szlak magnolii zaprasza do Cieszyna [MAPKA]|data dostępu=2016-08-31|url=http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/396488,szlak-magnolii-zaprasza-do-cieszyna-mapka,id,t.html}}</ref>.

Od 2003 roku na dziedzińcu Muzeum Śląska Cieszyńskiego oraz we wnętrzach kawiarni ''Cafe Muzeum'' (mieszczącej się dawnej pałacowej stajni), organizowane są tzw. kiermasze artystyczne. Odbywają się kilka razy w grudniu, przed świętami Bożego Narodzenia.<ref>{{Cytuj|autor=Optimal|tytuł=Kiermasz Świąteczny - Cieszyn.pl - serwis informacyjny|data dostępu=2016-08-31|opublikowany=www.cieszyn.pl|url=http://www.cieszyn.pl/?p=eventsShow&iEvent=20963}}</ref>.

Na terenie dziedzińca Muzeum i Parku Pokoju jest organizowana wrześniowa, cykliczna impreza plenerowa p.n. ''Cieszyński przekładaniec – czyli co z tą tradycją?'' Wydarzenie jest kierowane do dzieci i młodzieży i przybliża niektóre tradycje Śląska Cieszyńskiego.<ref>{{Cytuj|tytuł=Cieszyński przekładaniec 2015 - Silesia Kultura - Informator kulturalny. Śląsk bogaty w wydarzenia, imprezy, wystawy|data dostępu=2016-09-10|opublikowany=www.silesiakultura.pl|url=http://www.silesiakultura.pl/r/miasta/cieszyn/cieszyn/cieszynski-przekladaniec-2015}}</ref>.