Radogoszcz (więzienie): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
AusLodz (dyskusja | edycje)
fragment dot. Norkwesta zostanie w krótkim czasie znacząco rozbudowany z odesłaniem do konkretnych źródeł...
AusLodz (dyskusja | edycje)
drobne redakcyjne + uzup. do Norkwesta
Linia 18:
}}
[[Plik:Makieta Radogoszcz Lodz.jpg|thumb|Makieta więzienia radogoskiego na ekspozycji muzealnej obecnego Mauzoleum radogoskiego]]
'''Radogoszcz''' – męskie „Rozszerzone Więzienie Policyjne” (niem. ''Erweitertes Polizeigefängnis, Radegast''), utworzone 1 lipca 1940 roku w fabryce włókienniczej [[Samuel Abbe|Samuela Abbego]], położonej u zbiegu obecnych ulic [[Ulica Zgierska w Łodzi|Zgierskiej]] i gen. J. Sowińskiego w [[Łódź|Łodzi]], na bazie zlokalizowanego w pobliżu [[Radogoszcz (obóz przejściowy)|obozu przejściowego w fabryce Michała Glazera przy obecnej ul. Liściastej]], utworzonego w listopadzie 1939 roku. Miejsce największej niemieckiej zbrodni wojennej w styczniu 1945 r., dokonanej na obszarze Polski pomiędzy Bugiem a Odrą w końcowym okresie działańokupacji frontowychniemieckiej na tym obszarze, poprzez spalenie głównego budynku więziennego wraz z więźniami w liczbieilości co najmniejokoło 1500 osóbmężczyzn głównego budynku więziennego. Obecnie oddział Martyrologii „Radogoszcz” [[Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi]]. {{Osobny artykuł|Mauzoleum i muzeum na Radogoszczu w Łodzi}}
 
== Nazwy więzienia ==
Linia 102:
* 30/31 stycznia 1945: więzienie w [[Słońsk]]u n. Odrą (podówczas Sonnenburg); wymordowanie również wszystkich jego więźniów, w tym wielu obywateli państw zachodnich aresztowanych w ramach akcji „Noc i Mgła” (''[[Nacht und Nebel]]''; Duńczycy, Francuzi, Norwegowie, Belgowie, Luksemburczycy i Holendrzy); dokonał jej oddział [[Waffen-SS|SS]], specjalnie przybyły w tym celu z pobliskiego [[Frankfurt nad Odrą|Frankfurtu n. Odrą]], zginęło 819 więźniów rozstrzelanych w kącie dziedzińca więziennego<ref>Machnikowski Przemysław, Obóz koncentracyjny i więzienie w Sonnenburgu (Słońsk). Warszawa 1982.</ref>.
 
=== Waldemarsprawa NorkwestWaldemara Norkwesta (wachamnwachmana) ===
Jednym z wachmanów biorących udział w masakrze był zamieszkały w pobliżu więzienia [[Waldemar Norkwest]] (łodzianin niemieckiego pochodzenia). Po jej zakończeniu udał się do domu i tu popełnił wraz z żoną samobójstwo, pozostawiając list o treści:
{{CytatD|
[...] '''Für ein Deutschland, das wehrlose Menschen mordet, kämpfe ich nicht mehr. Ich habe ehrlich gekämpft und auch geblutet für Deutschland Sieg. Aber dies Deutschland, das ich heute im Gefängniss gesehen habe kann und darf nicht siegen. W. Norkwest, Hauptwachmeister der Schutzpolizei'''
 
„Dla„''Dla Niemiec, które bezbronnych ludzi mordują, nie walczę dłużej. Walczyłem uczciwie, a również krwawiłem dla zwycięstwa Niemiec, Ale te Niemcy, które dzisiaj w więzieniu widziałem, nie mogą i nie powinny zwyciężyć. W. Norkwest, starszy wachmistrz policji”policji''”<ref>Sprawozdanie Nadzwyczajnej Komisji dla zbadania zbrodni niemieckich w obozie śmierci na Radogoszczu; [w:] „Wolna Łódź”, 26 I 1945, nr 3, s. 1.</ref>}}
 
Wydaje się, że tym listem uczynił Radogoszcz, a przede wszystkim styczniową masakrę, z jednej strony miejscem bólu i pamięci dla Polaków, a z drugiej możliwym miejscem zadumy dla Niemców odwiedzających to miejsce o odpowiedzialności niemieckiego faszyzmu z tę zbrodnię. Zwłaszcza, że rzeczywiście został ranny w Jugosławii i po powrocie do Łodzi oraz rekonwalescencji podjął pracę w łódzkiej policji jako wachman w Rozszerzonym Więzieniu Policyjnym na Radogoszczu.
 
Jego samobójstwo i list zostało umiarkowanie pozytywnie zauważone w Łodzi, ale nie wiadomo gdzie małżonkowie Norkwest zostali pochowani. Zapewne na pobliskim [[Cmentarz św. Rocha na Radogoszczu w Łodzi|cmentarzu (część ewangelicka) p.w. św. Rocha przy ul. Zgierskiej]]; w dokumentacji cmentarnej nie ma informacji na ten temat.
 
Na początku XXI r. kustosz w oddz. "Radogoszcz" Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi - [[Wojciech Źródlak]], zaproponował przekucie w tablicę marmurową tego listu i umieszczenie jej na terenie mauzoleum radogoskiego. Ówczesna łódzka prasa, łącznie ze środowiskiem łódzkiej mniejszości niemieckiej, mylnie interpretując ten zamysł, określiła to jako próbę "upamiętnienie wachmana"<ref>......; w "Gazeta Wyborcza-Łódź, ......, .</ref>. Po latach główni oponenci w rozmowach prywatnych jednak przyznali racje temu zamysłowi, nawet wiążąc to zdarzenie z postawę [[Wilm Hosenfeld|Wilma Hosenfelda]], który ocalił m.in. Żyda - [[Władysław Szpilman|Władysława Szpilmana]].
 
== Procesy „radogoskie” ==