Pomorze Gdańskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy |
m infobox, drobne merytoryczne, ilustracja |
||
Linia 1:
{{Kraina historyczna infobox
|nazwa_oryginalna =Pomorze Gdańskie
|nazwa_polska =
|nazwa_dopełniacz =
|flaga_obraz =
|herb_obraz =
|lokalizacja_obraz =
|państwa ={{państwo|POL}}
|stolica =[[Gdańsk]]
|ważniejsze miasta =[[Gdynia]], [[Tczew]], [[Starogard Gdański]]
|commons =
}}
'''Pomorze Gdańskie, Pomorze Wschodnie<ref>J. Szaflarski: [http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=637&from=pubstats Pomorze Wschodnie – Mapa fizyczno-administracyjna 1: 500 000]. Wydawnictwo Instytutu Bałtyckiego, 1945.</ref>, Pomerelia'''<ref>Przykład zastosowania nazwy Pomerelia w tekście polskojęzycznym: [http://nepomuki.pl/travel/Kaszuby/index.html nepomuki.pl]</ref> ([[język kaszubski|kasz.]] ''Pòrénkòwô Pòmòrskô'', [[język niemiecki|niem.]] ''Westpreußen, Pommerellen'') – zachodnia część Pomorza Nadwiślańskiego, historyczna dzielnica [[Polska|Polski]]<ref>Hasło [http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3960216 "Pomorze Gdańskie"] w internetowej ''Encyklopedii PWN'' [dostęp 7 kwietnia 2010]</ref> nad dolną [[Wisła|Wisłą]] nad [[Morze Bałtyckie|Morzem Bałtyckim]] w przybliżeniu obejmująca swym obszarem szeroki pas na zachód od dolnej Wisły, tj. zachodnią część [[województwo pomorskie|województwa pomorskiego]] oraz północno-zachodnią część [[województwo kujawsko-pomorskie|województwa kujawsko-pomorskiego]]<ref>Według ''Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN'', t. 9, Warszawa 1967, str. 267, Pomorze Gdańskie to obszar "na zachód od Wisły"</ref>. {{fakt|Historycznie Pomorze Gdańskie obejmowało także od zachodu Ziemię Sławieńską, która sąsiadowała z [[Pomorze Zachodnie|Pomorzem Zachodnim]]|data=2014-08}}, zaś od Wschodu Pomorze Gdańskie sąsiadowało z [[Pomezania|Pomezanią]] i [[Prusy (kraina historyczna)|Prusami]].
== Zarys historyczny ==
[[Plik:Pommerellen Slavische Völker bis 1125.jpg|mały|Pomorze i Prusy do 1125 r.]]
Na początku II wieku n.e. obszar Pomorza Gdańskiego zajęli przybyli ze [[Skandynawia|Skandynawii]] [[Gepidowie|Gepidzi]] i [[Goci]], których ślady określane przez archeologów są jako [[kultura wielbarska]]. Plemiona [[Germanie|germańskie]] wywędrowały na południe i po V wieku osiedlili się tu [[Słowianie]]<ref>''Dzieje Polski. Atlas ilustrowany''. Demart 2007, str. 22-23</ref>. Istnieją również teorie autochtoniczne mówiące o słowiańskim charakterze np. [[Kultura łużycka|kultury łużyckiej]]<ref>Na stronie [http://www.archeologia.pl/index.php?n=5&m=1 Muzeum Archeologicznego w Gdańsku] pisze, że w III lub IV w. p.n.e. uformowała się lokalna grupa kultury łużyckiej, nazywana inaczej grupą kaszubską.</ref>.
Linia 18 ⟶ 30:
W 1343 w wyniku układu pokojowego krzyżacko-polskiego ([[Pokój kaliski 1343|pokój kaliski]]) król Polski [[Kazimierz III Wielki]] zrzekł się faktycznej władzy nad Pomorzem Gdańskim, zachowując jednakże tytuł jego "Pana i Dziedzica". W tym samym roku Gdańsk ponownie otrzymał prawa miejskie (w dwa lata później działanie prawa lubeckiego całkowicie zastąpiono [[prawo chełmińskie|prawem chełmińskim]]).
[[Plik:POL województwo pomorskie COA.svg|thumb|150x150px|Herb współczesnego [[Herb województwa pomorskiego|województwa pomorskiego]]]]
W 1454 r. zostało utworzone [[województwo pomorskie (I Rzeczpospolita)|województwo pomorskie]], które ostatecznie ukształtowało się po [[pokój toruński 1466|II pokoju toruńskim]] w 1466 r. Było zwyczajowo zaliczane do obszaru [[Prusy Królewskie|Prus Królewskich]].
Przez następne stulecia będący formalnie pod wpływami Polski Gdańsk, jak również inne miasta Prus Królewskich – tzw. ''trzy wielkie miasta pruskie'' (Gdańsk, [[Toruń]] i [[Elbląg]])<ref>Te miasta razem wzięte liczyły ok. 36,5% ludności miejskiej Rzeczypospolitej, stanowiły także większą część ludności Prus Królewskich.</ref>, posiadały znaczną samodzielność i przywileje.
Linia 29 ⟶ 40:
== Miasta ==
[[Plik:635489 Gdańsk Brama Mariacka 07.JPG|mały|[[Gdańsk]]]]
[[Plik:Gdynia - Skwer Kosciuszki 001.JPG|mały|[[Gdynia]]]]
[[Plik:Tczew 008.jpg|mały|[[Tczew]]]]
[[Plik:Wejherowo plac Wejhera kamienice.jpg|mały|[[Wejherowo]]]]
Największe miasta Pomorza Gdańskiego:
{|class=standard style=" max-width 70%;"
!
!miasto
!populacja (2017)
!województwo
|-
|1.
|[[Gdańsk]]
|style="text-align:right"|464 293
|style="text-align:center"|[[Województwo pomorskie|pomorskie]]
|-
|2.
|[[Gdynia]]
|style="text-align:right"|246 643
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|3.
|[[Tczew]]
|style="text-align:right"|60 285
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|4.
|[[Wejherowo]]
|style="text-align:right"|50 016
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|5.
|[[Rumia]]
|style="text-align:right"|48 317
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|6.
|[[Starogard Gdański]]
|style="text-align:right"|48 144
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|7.
|[[Chojnice]]
|style="text-align:right"|39 950
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|8.
|[[Sopot]]
|style="text-align:right"|36 701
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|9.
|[[Lębork]]<ref group=uwaga name=lb>Niekiedy traktowany także jako część Pomorza Zachodniego.</ref>
|style="text-align:right"|35 351
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|10.
|[[Pruszcz Gdański]]
|style="text-align:right"|30 287
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|11.
|[[Świecie]]
|style="text-align:right"|25 949
|[[Województwo kujawsko-pomorskie|kujawsko-pomorskie]]
|-
|12.
|[[Reda (miasto)|Reda]]
|style="text-align:right"|24 888
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|13.
|[[Kościerzyna]]
|style="text-align:right"|23 858
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|14.
|[[Bytów]]{{u|lb}}
|style="text-align:right"|17 033
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|15.
|[[Kartuzy]]
|style="text-align:right"|14 663
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|16.
|[[Człuchów]]
|style="text-align:right"|13 888
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|17.
|[[Tuchola]]
|style="text-align:right"|13 820
|kujawsko-pomorskie
|-
|18.
|[[Puck]]
|style="text-align:right"|11 302
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|19.
|[[Władysławowo]]
|style="text-align:right"|10 021
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|20.
|[[Czersk]]
|style="text-align:right"|9 953
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|21.
|[[Pelplin]]
|style="text-align:right"|7 979
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|22.
|[[Skarszewy]]
|style="text-align:right"|7 138
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|23.
|[[Gniew (miasto)|Gniew]]
|style="text-align:right"|6 820
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|24.
|[[Żukowo]]
|style="text-align:right"|6 608
|style="text-align:center"|pomorskie
|-
|25.
|[[Czarne]]
|style="text-align:right"|6 022
|style="text-align:center"|pomorskie
|}
== Zobacz też ==
* [[Władcy Pomorza Gdańskiego]]
* [[Kaszuby]]
== Uwagi ==
{{Uwagi}}
== Przypisy ==
| |||