Ulica Juliana Dunajewskiego w Krakowie: Różnice pomiędzy wersjami

| zdjęcie_podpis = Widok ulicy po remoncie od skrzyżowania z [[Ulica św. Tomasza w Krakowie|ul. św. Tomasza]] w kierunku północno-wschodnim. Po prawej stronie [[Planty krakowskieKrakowskie|Planty]].

'''Ulica [[Julian Dunajewski|Juliana Dunajewskiego]]''' – [[ulica]] w centrum [[Kraków|Krakowa]] biegnąca wzdłuż [[Planty krakowskieKrakowskie|Plant]]. Stanowi fragment [[Obwodnice Krakowa|I Obwodnicy]], będąc przedłużeniem [[Ulica Basztowa w Krakowie|ul. Basztowej]] i [[Ulica Podwale w Krakowie|ul. Podwale]]. Ulicą przebiega torowisko tramwajowe.

Dnia 6 listopada [[1923]] r. w rejonie budynku Domu Robotniczego (wówczas Kasa Chorych) doszło do niezwykle krwawych starć między uzbrojonymi w karabiny i rewolwery demonstrantami a wojskiem i policją. W walkach wziął udział szwadron ułanów i samochód pancerny, który został zdobyty przez strajkujących. Do żołnierzy i policjantów strzelano z okien Domu Robotniczego i zza drzew Plant. W Kasie Chorych przetrzymywano jako jeńców rozbrojonych i rannych wojskowych. W starciach zbrojnych poległo wówczas w Krakowie 14 oficerów i żołnierzy, a rany odniosło 101 wojskowych i 38 policjantów. Po stronie demonstrantów padło także 14 osób. Zginęły również 4 przypadkowe osoby cywilne, a kilkadziesiąt było rannych. Ponadto zabito 61 koni, a 70 raniono<ref>Klemens Bąkowski, ''Kronika Krakowa Od 1918 Do 1923'', Gebethner i Wolff, Kraków 1925.</ref><ref>Marek Żukow-Karczewski, ''Strzały w Krakowie'', "Gazeta„Gazeta Krakowska",Krakowska”. 257 (13869) 1993.</ref>.

* '''Pałacyk Marfiewicza''', zwany także "Willą„Willą Marfiewicza"Marfiewicza” ('''nr 7''') – [[neorenesans]]owa rezydencja wzniesiona dla [[Antoni Marfiewicz|Antoniego Marfiewicza]], krakowskiego bankiera i przemysłowca. W miejscu tym stał pierwotnie parterowy dom mieszkalny, który z polecenia Marfiewicza został w 1858 r. nadbudowany o jedną kondygnację, a następnie powiększony o jednopiętrową, dwutaktową [[neogotyk|neogotycką]] oficynę z dwubiegową klatką schodową. Oficyna ta została dobudowana do elewacji zachodniej. Ponadto dostawiono werandę, wprowadzono półkolistą klatkę schodową z wejściem poprzez dobudowany ganek od strony południowej oraz wykonano nowe elewacje. Prace te trwały do końca 1859 r. W latach 1861–1870 nadbudowano nad częścią pałacyku drugie piętro, wystawiono stajnię-wozownię oraz usunięto półkolistą klatkę schodową. W ten sposób budowla otrzymała ostateczny, zachowany do dzisiaj kształt. Autorem założenia był znany krakowski architekt [[Filip Pokutyński]], który nadał rezydencji cechy późnoromantycznej willi podmiejskiej utrzymanej w stylu włoskiego renesansu. Bryła pałacyku składa się z dwóch części: niższej – jednopiętrowej i wyższej – dwupiętrowej. W części wyższej dobudowana jest do elewacji wschodniej jednopiętrowa weranda oraz znajduje się balkon z żeliwną balustradą. Wejście do budynku wiedzie poprzez podcień poprzedzany kilkoma stopniami, ujętymi żeliwną balustradą. Dom posiada także taras, a fasada i elewacje pokryte są delikatnym [[boniowanie]]m. Zwracają uwagę duże okna oraz szeroki gzyms oddzielający pierwsze piętro od parteru. Całość budynku wieńczy bogato zdobiony poziomy element profilowany. Wnętrza reprezentacyjne usytuowane były na pierwszym piętrze, gdzie znajdował się okazały apartament mieszkalny właściciela. Pałacyk otoczony był pierwotnie założeniem ogrodowym, składającym się ze zgeometryzowanych kwater. Całość powiązana została kompozycyjnie z [[Planty krakowskieKrakowskie|Plantami]], co czyniło z rezydencji typowy przykład zespołu pałacowo-ogrodowego. Na skutek częstych zmian właścicieli i sposobu użytkowania, pałacyk Marfiewicza uległ w kolejnych dziesięcioleciach pewnym przemianom, które przyczyniły się do zatracenia wielu elementów początkowego założenia architektonicznego. W pierwszej połowie XX w. obiekt został otoczony wysoką zabudową, co znacznie pogorszyło jego ekspozycję. Zniszczeniu uległ również ogród. W ostatnich latach, po gruntownym remoncie, pałacyk stał się siedzibą Banku Spółdzielczego Rzemiosła w Krakowie<ref>Marek Żukow-Karczewski, ''Pałace Krakowa. Pałac Marfiewicza'', "Echo„Echo Krakowa",Krakowa”. 42 (13103) 1990.</ref>.

* '''Hotel Krakowski''' według projektu Filipa Pokutyńskiego. Właścicielem hotelu, który powstał na miejscu dawnych łazienek, był Antoni Marfiewicz. W latach międzywojennych zamieniony został na bank, a działkę podzielono na 2 odrębne części – nr 7 i nr 8<ref>{{cytuj stronę | url =http://www.dawnotemuwkrakowie.pl/miniatury/23-ul-dunajewskiego-widoczny-nieistniejacy-juz-hotel-krakowski/ | tytuł = Dawno temu w Krakowie | data dostępu = 2015-08-12 | opublikowany = dawnotemuwkrakowie.pl}}</ref>. W latach 20. XX wieku w porze zimowej w wielkim basenie łaźni parowej Hotelu Krakowskiego odbywały się chrzty [[Badacze Pisma Świętego|Badaczy Pisma Świętego]]<ref>{{Cytuj pismo | autor = Stefan Machalewski | tytuł = Nowa sekta. Tajemne zebranie "badaczy„badaczy pisma świętego"świętego”. Gromadny chrzest sekciarzy. | czasopismo = Postęp. Pismo codzienne dla rodzin polskich. | wydawca = Stanisław Strzyżowski | wolumin = XXXII | strony = 2 | data = 31 grudnia 1921}}</ref>. W sali przy ul. Dunajewskiego 5 regularnie wyświetlano ''[[Fotodrama stworzenia|Fotodramę stworzenia]]''<ref>Krzysztof Biliński ''Hiobowie XX wieku'', wyd. II, ss. 80-83, 113, 248-250 Wydawnictwo A Propos, 2012, {{ISBN|978-83-63306-15-1}}</ref>.