Niemiecki obóz przesiedleńczy w Toruniu: Różnice pomiędzy wersjami

Obóz powstał w 1940 roku dla ludności wysiedlonej z [[Toruń|Torunia]] i Prus Zachodnich, jak i tych osób, które odmówiły złożenia wniosku o wpisanie na niemiecką listę narodowościową (niem. Deutsche Volksliste). Mieścił się w 4 budynkach i piwnicach dawnej fabryki smalcu, stąd nazwa "Szmalcówka". W okresie wrzesień 1941–styczeń1941 – styczeń 1942 formalnie był "wychowawczym obozem pracy", po 1 września 1942 roku podlegał administracyjnie obozowi w [[Potulice (województwo kujawsko-pomorskie)|Potulicach]] jako podobóz. Został zlikwidowany w 1943 roku, a pozostałe w nim osoby wywieziono do obozu potulickiego. Obóz posiadał jedną filię w Toruniu, w zabudowaniach drukarni Stefanowskiego na ulicy Bażyńskich (już nieistniejących)<ref name="torun" />.

W okresie od marca 1941 roku do lipca 1943 roku przez obóz przeszło łącznie około 20 tysięcy<ref>Roman Harbar, Zofia Tokarz, Jacek Wilczur, "Czas niewoli, czas śmierci", Interpress, Warszawa 1979</ref> więźniów, w tym kobiet i dzieci. W grudniu 1941 przebywało w nim 2850 osób, w maju 1942 – 3443<ref> red. M. Biskup, Toruń dawny i dzisiejszy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań-Toruń 1983, {{ISBN|83-01-04958-8}}, s.502 </ref>. Byli oni poddawani selekcji i wysyłani na roboty do [[III Rzesza|III Rzeszy]], do [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]], do różnych obozów koncentracyjnych oraz do obozu germanizacyjnego w [[Nowe Miasto Lubawskie|Nowym Mieście Lubawskim]]<ref name="karta"> [http://89.171.110.181/hm/hm_presentations/forgotten_camps/index.php?ver=pl&content=z&id=263 Zapomniane obozy – Toruń-Szmalcówka] </ref>. Wielu z osadzonych zmarło jednak jeszcze przed wywózką z powodu tragicznych warunków sanitarnych, epidemii tyfusu, słabego wyżywienia i brutalności strażników<ref name="karta" /> . Udało się zidentyfikować 515 ofiar obozu, pochowanych na [[Cmentarz Komunalny nr 2 im. Ofiar II wojny światowej w Toruniu|cmentarzu komunalnym nr 2 w Toruniu]], wiadomo jednak, że było ich jeszcze więcej, bo około 1200 osób. Po likwidacji obozu w lipcu 1943 roku więźniowie zostali przewiezieni do [[Niemiecki obóz przesiedleńczy w Potulicach|obozu w Potulicach]].

Od 1976 roku przy wjeździe na dawny teren obozu znajduje się pomnik w formie fragmentu muru z tablicą pamiątkową. Do 2006 roku była to tablica autorstwa Marii Hoffman-Popielewskiej z napisem "Tu zginęło za sprawę niepodległej Polski w latach 1939-1945 z rąk hitlerowskich siepaczy 397 dzieci, 802 kobiet i mężczyzn. Cześć ich pamięci."<ref name="torun2"> [http://www.torun.pl/pl/pamieci-ofiar-szmalcowki Informacja o wystawieniu nowej tablicy na oficjalnej stronie miasta] </ref>, zastąpiona w 2006 roku tablicą przygotowaną przez firmę USKOM z napisem "W tym miejscu w latach 1940-1943 był niemiecki obóz przesiedleńczy dla Polaków z Torunia i okolic Umwandererzenrallager – Thorn zwany „Szmalcówką”. Przez obóz przeszło blisko 12 tys. osób, zmarło ok. 1000 osób, w tym ok. 400 dzieci i niemowląt. Pochowani są na pobliskim cmentarzu przy ul. Grudziądzkiej 141."<ref name="torun2" />.