Wikipedia

Generalne Gubernatorstwo: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
391 617 edycji
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
391 617 edycji
m Poprawiam linki wewnętrzne i wykonuję drobne zmiany typograficzne i techniczne.
Linia 95:
Pomysł utworzenia Generalnego Gubernatorstwa ma swoje korzenie w idei [[Mitteleuropa|Mitteleuropy]]. Podczas I wojny światowej wykorzystały ją rządzące elity polityczne Niemiec, wytyczając cele wojenne oraz plany nowego porządku europejskiego po ewentualnym zwycięstwie [[Państwa centralne|państw centralnych]]<ref>Imanuel Geiss: „Tzw. polski pas graniczny 1914-1918”. Warszawa 1964.</ref>. Mitteleuropę miały tworzyć [[Rząd marionetkowy|marionetkowe państwa]] (w tym [[Królestwo Polskie (1917–1918)|Królestwo Polskie]]) pod polityczną, gospodarczą i wojskową kontrolą Rzeszy. Region miał być wykorzystywanym gospodarczo zapleczem imperium niemieckiego, a jego zasoby miały służyć udanej rywalizacji z Anglią na arenie światowej w celu uzyskania pozycji wiodącego mocarstwa. Organizacja gospodarcza opierałaby się na dominacji Niemiec, które narzuciłyby szereg korzystnych dla siebie umów gospodarczych z podległymi im satelickimi państwami jak Ukraina i Polska. Liczono również na to, iż nastroje klasy pracującej w Niemczech mogą być uspokojone przy pomocy aneksji terytorialnych, osadnictwa oraz lepszej kondycji gospodarczej Niemiec<ref name="WaP">Hein Erich Goemans: „War and Punishment: The Causes of War Termination and the First World War” Princeton University Press 2000.</ref>. Populacja na podporządkowanych terenach stopniowo byłaby germanizowana, także poprzez [[czystka etniczna|czystki etniczne]] ludności rodzimej i równoległe osadnictwo niemieckie<ref name="Geiss">[[Imanuel Geiss]]: „Tzw. polski pas graniczny 1914-1918”. Warszawa 1964.</ref>. Niemiecki plan Mitteleuropy podczas I wojny światowej przewidywał aneksję znacznej części terytorium Polski i wypędzenie z tych ziem Polaków i [[Żydzi|Żydów]] zastępowanych stopniowo kolonistami niemieckimi<ref name="Geiss" />. Sama Polska miała być stopniowo germanizowana, także poprzez zmniejszenie populacji polskiej na skutek klęsk głodu<ref name="Horne">[http://www.firstworldwar.com/source/poland_walcott.htm ''Source Records of the Great War'', Vol. IV, ed. Charles F. Horne, National Alumni 1923].</ref><ref name="Nat">[http://www.zwoje-scrolls.com/zwoje09/text18p.htm ''DEVASTATED POLAND'' Frederick Walcott National Geographic, May 1917].</ref>. Na miesiąc przed wybuchem II wojny światowej, w dniu 4 sierpnia 1939 roku, mapę pt. „Przyszła mapa Europy” z graficznym przedstawieniem Mitteleuropy z I wojny światowej opublikowała polska gazeta ''[[Ilustrowany Kuryer Codzienny]]''. Mapa autorstwa [[Albert Rymann|Alberta Rymanna]] przedstawiała Niemcy (niem. ''Deutsches Kaiserreich'') z przyległym do nich satelickim państewkiem Królestwem Polskim (niem. ''Koenigreich Polen'') z małym dopiskiem ''deutscher Bundesstaat'', czyli „państwo związkowe Rzeszy Niemieckiej”<ref>„Ilustrowany Kuryer Codzienny” nr 213, 4 sierpnia 1939, s. 2, art. „Przyszła mapa Europy”.</ref>.
 
Identyczną koncepcję utworzenia satelickiego państewka polskiego Niemcy zawarli również w planach II wojny światowej<ref>Stanisław Dąbrowa-Kostka, „Hitlerowskie afisze śmierci”, KAW Warszawa 1983, s. 33-34.</ref>. Koncepcja została zrealizowana w kształcie Generalnego Gubernatorstwa i była ona realizacją drugowojennych celów polityki niemieckiej w [[Europa Wschodnia|Europie Wschodniej]], określonych m.in. w [[Generalny Plan Wschodni|Generalnym Planie Wschodnim]]<ref name="Nowa Encyklopedia Powszechna PWN">{{Cytuj książkę |tytuł=Nowa Encyklopedia Powszechna PWN |wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN |miejsce=Warszawa |rok=2004 |isbn = 83-01-14179-4 |strony= 267| tom=3}}<br />{{Cytuj książkę |tytuł=Nowa Encyklopedia Powszechna PWN |wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN |miejsce=Warszawa |rok=2004 |isbn = 83-01-14179-4 |strony= 149| tom=6}}<br />{{Cytuj książkę |tytuł=Nowa Encyklopedia Powszechna PWN |wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN |miejsce=Warszawa |rok=2004 |isbn = 83-01-14179-4 |strony= 330| tom=4}}</ref> oraz założeniach polityki okupacyjnej III Rzeszy na terytorium Polski. Realizowano je poprzez fizyczną eliminację większości polskiej [[Inteligencja (społeczeństwo)|inteligencji]] oraz tzw. warstw przywódczych w akcji ''„[[Intelligenzaktion]]”''{{r|Wardzynska}}, [[germanizacja|germanizację]]<ref>Zob. [[Instytut Niemieckich Prac na Wschodzie|Institut für Deutsche Ostarbeit]] – IDO. Sektion Rassen – und Volkstumforchung. [[Uniwersytet Jagielloński]]. Kraków. 1940–1943. [...] „Ich rezultatem są setki sprawozdań, raportów i ankiet, które często zawierają bardzo szczegółowe dane genealogiczne. Są wśród nich także niezidentyfikowane slajdy przedstawiające górali z Zakopanego, Kościeliska, negatywy z Szaflar i innych miejscowości podhalańskich (w tym fotografie szkół). Wśród uporządkowanych negatywów są 525 z Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem (sprzed rozgrabienia jego zbiorów), zdjęcia absolwentów tamtejszej szkoły stolarskiej itd. Materiały zdjęciowe z miejscowości [[Stary Sącz]], Borowa, [[Hańczowa]], [[Szaflary]], [[Wawrzyńczyce]], [[Witów (powiat tatrzański)|Witów]], [[Komańcza]], [[Nowotaniec]], [[Tarnów]], [[Zakopane]], [[Gałkowice]], [[Stadła (województwo małopolskie)|Stadło]], Dzianisz, [[Jurgów]], [[Miedzyczerwienne]], [[Murzasiehle]], [[Poronin]], [[Głowienka (województwo podkarpackie)|Głowienka]], [[Hańczowa]], [[Kraków]], [[Krynica-Zdrój|Krynica]], [[Leszczyny (powiat tatrzańskiSierockie)|Leszczyny]], [[Nowy Sącz]], [[Sanok]] i inne [https://archive.is/20120707231328/www.nmnh.si.edu/naa/fa/ido-srv.pdf].</ref>, przesiedlenia i [[ludobójstwo|eksterminację]] ludności (w celu przygotowania tego obszaru do kolonizacji [[Germanie|germańskiej]]<ref name="Encyklopedia Białych Plam">{{cytuj książkę |tytuł=Encyklopedia Białych Plam |wydawca=Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne |miejsce=Radom |rok=2001 |isbn= 83-912068-0-7 |strony= 282, 286, 288}}</ref>) oraz maksymalną eksploatację gospodarczą na potrzeby wojenne III Rzeszy. W okresie do 1944 okupacyjne władze niemieckie traktowały Generalne Gubernatorstwo praktycznie jak [[Kolonia (geografia polityczna)|kolonię]], która dostarczała niewolniczej i nisko kwalifikowanej siły roboczej<ref name="Nowa Encyklopedia Powszechna PWN" />, surowców naturalnych dla przemysłu oraz żywności. W latach 1939–1940 planowano także utworzenie polskiego państwa szczątkowego ([[język niemiecki|niem.]] ''Reststaat'') zależnego od Rzeszy<ref>Czesław Madajczyk ''„Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia”'' Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961, s. 9–37.</ref>, koncepcja ta jednak została porzucona wobec kilku istotnych czynników. Niemcy, mimo iż niektóre postacie ówczesnego życia politycznego w Polsce wyrażały gotowość do pewnych negocjacji, ostatecznie nie mogli znaleźć polskiego odpowiednika [[Emil Hácha|Hachy]] lub [[Vidkun Quisling|Quislinga]]<ref>„Zamiar Hitlera [niemieckiej koncepcji buforowego państewka polskiego] udaremniony został przez niemożność znalezienia polskiego przywódcy, który by chciał odegrać rolę Hachy lub Quislinga (...) I wreszcie brak było w Polsce potencjalnego Quislinga (...) inicjatywy tworzenia rządu z polskiej strony nie było”: Czesław Madajczyk ''„Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia”'' Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961, s. 26.</ref> i elit chętnych do [[kolaboracja|kolaboracji]]. Decydującym czynnikiem uniemożliwiającym utworzenie „polskiego państwa szczątkowego” była negacja tych planów przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] (pozostający wówczas w [[sojusz]]u z III Rzeszą), negujący pomysł zachowania Polski w jakimkolwiek kształcie<ref name="O nowy porządek europejski">{{cytuj książkę |nazwisko=Głowiński |imię=Tomasz |tytuł=O nowy porządek europejski. Ewolucja hitlerowskiej propagandy politycznej wobec Polaków w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945 |wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego |miejsce=Wrocław |rok=2000 |isbn = 83-229-2121-7 |strony = 13, 45, 145–159}}</ref>. Do utworzenia '''ewentualnego''' rządu kolaboracyjnego „opierającego się na uciskanych dotąd przez polskie rządy chłopach” służyć miały prowadzone przez Niemców kilkakrotne rozmowy z liderem ludowców [[Wincenty Witos|Wincentym Witosem]], które zdecydowanie odrzucił<ref>Kazimierz Przybysz, Kazimierz Przybysz. Chłopi polscy wobec okupacji hitlerowskiej 1939–1945. 1983; Czesław Madajczyk. Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. 1961; „Sikorski raz przypomniał, żeby zrobić wszystko w celu ściągnięcia Witosa do Francji, obawiał się bowiem, aby Niemcy nie wykorzystali Witosa do tworzenia rządu kolaboracyjnego i by w kraju nie powstał rząd „z ludzi uczciwych i poważnych” w: [[Władysław Sikorski]]. Józef Szczypek. 1984.</ref>.
Siedzibą władz okupacyjnych Generalnego Gubernatorstwa na mocy rozporządzenia Hansa Franka z dnia 26 października został [[Kraków]], językiem urzędowym stał się język niemiecki. W Krakowie, mieście wówczas 200-tysięcznym, stacjonowały siły okupacyjne w liczbie 50 tys. uzbrojonych Niemców oraz ukraińskich policjantów. Na terenie miasta istniały wydzielone niemieckie dzielnice, w tym zbudowana od podstaw zamieszkała przez urzędników Generalnego Gubernatorstwa i oficerów (rejon [[Ulica Królewska w Krakowie|ul. Królewskiej]] – wówczas ''Reichstrasse''). Statystycznie co piąta osoba przechodząca krakowską ulicą była Niemcem<ref>[http://www.kedyw.info/wiki/Por%C4%99bski,_W_okupowanym_Krakowie Porębski, W okupowanym Krakowie – Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>.
Stolicę Polski, Warszawę, zamierzano zniszczyć<ref>„(...) niewiarygodna '''koncepcja zburzenia milionowego miasta''' i wzniesienia na jego miejsce nowego (...) zamysł tego planu (...) jego konsekwencji (...) '''polegających na wymuszaniu kolejnych masowych wyburzeń całych dzielnic''' miasta...”: Praca zbiorowa ''„Straty wojenne Warszawy 1939–1945. Raport”'' Zespół Doradców Prezydenta miasta stołecznego Warszawy, Warszawa, 2004.</ref><ref>Marian Marek Drozdowski, Marian Zahorski ''„Historia Warszawy”'', Wydawnictwo Jeden Świat, Warszawa, 2004 s. 322.</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20090325161038/http://www.um.warszawa.pl/v_syrenka/ratusz/Raport_o_stratach_wojennych_Warszawy.pdf „Straty wojenne Warszawy 1939–1945. Raport” Zespół Doradców Prezydenta miasta stołecznego Warszawy, Warszawa, 2004].</ref> i sprowadzić do roli prowincjonalnego<ref>„(...) w ślad za tym szły z najwyższego szczebla decyzje polityczne. '''„Führer życzy sobie, aby Warszawa spadła do rzędu miast prowincjonalnych”''' – zapisał w swoim dzienniku [[Hans Frank]] w lipcu 1940 roku...”: Praca zbiorowa '' „Straty wojenne Warszawy 1939–1945. Raport”'' Zespół Doradców Prezydenta miasta stołecznego Warszawy, Warszawa, 2004.</ref> ośrodka tranzytowego (założenia te określono w tzw. [[Plan Pabsta|planie Pabsta]]), zlikwidowano polskie szkolnictwo wyższe i średnie, pozamykano muzea, teatry, większość bibliotek, planowo wywożono i niszczono dobra kulturalne, zagarnięto większość majątku należącego do Polaków i Żydów, skonfiskowano m.in. większość kluczowych zakładów przemysłowych i majątki ziemskie, zamierzano wywłaszczyć chłopów z gospodarstw o powierzchni od 2–10 hektarów, intensywnie eksploatowano rolnictwo systemem przymusowych kontyngentów. Pozostawiono niektóre elementy struktury państwa polskiego: [[Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa|Polską Policję]] podległą niemieckiej [[Ordnungspolizei|Policji Porządkowej]], walutę (polski złoty), silnie zredukowane szkolnictwo, samorząd gmin wiejskich i miejskich ([[wójt]]owie, [[burmistrz]]owie), ograniczone sądownictwo, aparat skarbowy, zezwolono na działanie [[Polski Czerwony Krzyż|Polskiego Czerwonego Krzyża]] oraz [[Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem”|Spółdzielni Spożywców „Społem”]].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Generalne_Gubernatorstwo”