II wojna światowa: Różnice pomiędzy wersjami

 

== Europa ==

{{Osobny artykuł|Kampania wrześniowa}}

[[Plik:Germans at Polish Border (1939-09-01).jpg|thumb|left|200px|1 września 1939, Niemcy wkraczają do Polski (propagandowe zdjęcie pozowane)]]

Tymczasem 28 września w zawartym w Moskwie [[S:Traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza-ZSRR 28.09.1939 r. z tajnymi protokołami|pakcie o granicach i przyjaźni]] III Rzesza i Związek Radziecki dokonały wbrew prawu międzynarodowemu ([[s:konwencja haska IV (1907)|konwencja haska IV]] z 1907) wytyczenia granicy niemiecko-sowieckiej na okupowanym terytorium Polski. W stosunku do ustaleń tajnego protokołu do [[Pakt Ribbentrop-Mołotow|Paktu Ribbentrop-Mołotow]] dwaj agresorzy dokonali jednak pewnej modyfikacji: Związek Radziecki oddał III Rzeszy terytorium Lubelszczyzny w zamian za zgodę Niemiec na podporządkowanie Związkowi Radzieckiemu [[Litwa|Litwy]]. [[Wilno|Wileńszczyzna]] została przekazana Litwie 10 października w zamian za zgodę na bazy Armii Czerwonej na jej terytorium. Podobne układy Związek Radziecki wymusił 29 września i 5 października na [[Estonia|Estonii]] i [[Łotwa|Łotwie]]. Do czerwca 1940 roku kraje te cieszyły się jeszcze pozorami niepodległości.

 

{{Osobny artykuł|wojna zimowa}}

Stalin próbował rozciągnąć swoją strefę wpływów także na [[Finlandia|Finlandię]]. Odmiennie niż republiki bałtyckie, odmówiła ona jednak przyjęcia warunków Związku Radzieckiego dotyczących baz wojskowych i korekty granicy. W rezultacie została zaatakowana – od [[30 listopada]] [[1939]] do [[13 marca]] [[1940]] roku toczyła się tzw. [[wojna zimowa]]. Mimo że siły fińskie były zdecydowanie słabsze liczebnie od agresora, zdołały zadać mu ciężkie straty i obronić niepodległość swego kraju. Na podstawie wymuszonego traktatu pokojowego Finlandia utraciła część terytorium, m.in. ufortyfikowany [[Przesmyk Karelski]] z miastem [[Wyborg]], a Związek Radziecki został wykluczony z [[Liga Narodów|Ligi Narodów]]. Zagrożenie niepodległości Finlandii w wyniku wojny zimowej i poniesione straty terytorialne spowodowały natomiast, że Finlandia porzuciła przy zmianie koniunktury politycznej politykę neutralności i stała się sojusznikiem [[III Rzesza|III Rzeszy]] podczas jej [[Atak Niemiec na ZSRR|agresji na Związek Radziecki]] w 1941 roku.

Aby zabezpieczyć dostawy szwedzkich rud żelaza, niezbędnych dla niemieckiego przemysłu wojennego, i uprzedzić spodziewane zajęcie norweskich portów przez aliantów, 9 kwietnia 1940 roku III Rzesza zaatakowała [[Dania|Danię]] i [[Norwegia|Norwegię]]. Dania nie była w stanie stawiać jakiegokolwiek oporu i podporządkowała się Niemcom, broniła się natomiast Norwegia. Pomimo utraty najważniejszych miast, słaba 50-tysięczna armia norweska stworzyła ogniska oporu w głębi kraju, a król [[Haakon VII]] uniknął pojmania i wraz z rządem ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy i Francuzi wysadzili desanty w rejonie [[Åndalsnes]] i [[Namsos]]. Po zaciętych walkach z udziałem polskiej [[Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich|Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich]] został [[bitwa o Narwik|opanowany też Narwik]]. Sukces ten nie miał jednak już większego znaczenia w obliczu ataku III Rzeszy na Francję i kraje Beneluksu. W rezultacie w czerwcu alianci wycofali się. Norweskie porty i lotniska stały się odtąd dla Niemców dogodnymi bazami do ataków na Wielką Brytanię i północny Atlantyk. Dania i Norwegia pozostały pod okupacją do ostatnich dni wojny.

 

[[Plik:Bundesarchiv Bild 146-1994-036-09A, Paris, Parade auf der Champs Elysée.jpg|thumb|Defilada Wehrmachtu w zdobytym Paryżu]]

{{Osobny artykuł|Kampania francuska 1940}}

Oprócz działań powietrznych Niemcy rozwinęli ofensywę morską przy pomocy [[Niemieckie okręty podwodne|okrętów podwodnych]], pragnąc odciąć Wielką Brytanię od dostaw żywności i materiałów wojennych z kolonii i Stanów Zjednoczonych. [[Bitwa o Atlantyk]] przybrała na sile.

 

[[Plik:German paratroopers jumping From Ju 52s over Crete.jpg|thumb|Desant niemieckich spadochroniarzy na Krecie]]

{{Osobny artykuł|Wojna grecko-włoska|Kampania bałkańska}}

 

22 czerwca 1941 roku III Rzesza wypowiedziała wojnę<ref>{{cytuj stronę| url =http://www.pbs.org/behindcloseddoors/pdfs/NaziInvasionDeclaration.pdf | tytuł = Instrukcja dla ambasadora Niemiec w Związku Radzieckim Schulenburga z 21 czerwca 1941 roku| autor =| język = en | data dostępu = 2011-02-16}}</ref> i dokonała zbrojnej agresji na [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]], co otworzyło po raz pierwszy od października 1939 [[front wschodni (II wojna światowa)|front wschodni]] II wojny światowej. Historiografia sowiecka, a następnie rosyjska określa wojnę niemiecko-sowiecką jako [[Wielka wojna ojczyźniana|wielką wojnę ojczyźnianą]]<ref>Aby wymazać z pamięci wcześniejszy sojusz Hitlera i Stalina. Było to pierwotnie określenie propagandowe nawiązujące świadomie do wojny z 1812 roku prowadzonej przez Rosję z [[Napoleon Bonaparte|koalicją napoleońską]] tak określanej w tradycyjnej historiografii rosyjskiej.</ref>. W działaniach wojennych sojusznikami Rzeszy były [[Rumunia]], [[Finlandia]], [[Węgry]], [[Włochy]] oraz oddziały ochotników z Belgii, Holandii, Francji i Hiszpanii. W pierwszych miesiącach wojny [[Armia Czerwona]] ponosiła olbrzymie straty w ludziach i sprzęcie, a wojska niemieckie zajęły rozległe obszary dzisiejszej [[Ukraina|Ukrainy]], [[Białoruś|Białorusi]] i republik nadbałtyckich, docierając aż pod [[Petersburg|Leningrad]] i [[Moskwa|Moskwę]]. Grudniowa kontrofensywa sowiecka pod Moskwą odrzuciła jednak Niemców spod bram miasta. Zakrojone na dużą skalę działania zaczepne Sowieci [[Kontrofensywy sowieckie 1941/1942|kontynuowali na początku 1942 roku]], jednak zakończyły się one niepowodzeniem. Umożliwiło to odzyskanie inicjatywy strategicznej przez wojska niemieckie.

 

=== Ruch oporu w okupowanej Europie ===

 

Silne [[Partyzantka radziecka|oddziały partyzanckie]], szczególnie na terenie [[Białoruś|Białorusi]], mniej liczne na [[Ukraina|Ukrainie]], tworzyli Sowieci (w sumie ponad 500 tys. ludzi). Były one podporządkowane trzem ośrodkom dyspozycyjnym: [[Centralny Sztab Ruchu Partyzanckiego w Moskwie|Centralnemu Sztabowi Ruchu Partyzanckiego w Moskwie]], dowództwu frontu i [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|KPZR]] i zaopatrywane drogą lotniczą. Od 1942 roku konne i piesze zgrupowania partyzanckie dokonywały głębokich rajdów na terenach okupowanych (np. rajd konnicy [[Sidor Kowpak|Sidora Kowpaka]] z okolic [[Kijów|Kijowa]] do [[Karpaty|Karpat]]). Głównym ich zadaniem było paraliżowanie linii komunikacyjnych na zapleczu frontu poprzez niszczenie torów, mostów i wykolejanie pociągów, a pod koniec wojny także zwalczanie niekomunistycznej partyzantki.

 

=== Kampania apenińska ===