I wojna izraelsko-arabska: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz wykonuje inne drobne poprawki. P.S. Sprawdź proszę moje hasła w czy-wieszu |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz wykonuje inne drobne poprawki |
||
Linia 216:
Brytyjski Mandat Palestyny miał wygasnąć 15 maja. Aby wyprzedzić ten termin, żydowscy przywódcy z Dawidem Ben Gurionem na czele ogłosili 14 maja 1948 roku [[Deklaracja niepodległości Izraela|Deklarację Niepodległości Izraela]] (w dniu 15 maja przypadał [[szabat]]). Nowe niepodległe państwo zostało szybko uznane przez Stany Zjednoczone, Związek Radziecki i Iran. Jednak, w ciągu kilku godzin od proklamacji niepodległości, zaczęła się arabska interwencja zbrojna w Palestynie, która rozpoczęła wojnę<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.hagana.co.il/show_item.asp?levelId=60947&itemId=101&itemType=0 | tytuł = Wkroczenie regularnych wojsk państw arabskich – 15 maja 1948 | data dostępu = 2011-06-20 | autor = | opublikowany = | praca = The Hagana – Official Site | data = | język = he}}</ref>.
W arabskiej interwencji wzięli udział niemal wszyscy ówcześni członkowie Ligi Arabskiej. W oficjalnej depeszy wysłanej 15 maja przez sekretarza generalnego Ligi Państw Arabskich do [[Sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych|sekretarza generalnego ONZ]] [[Trygve Lie]] napisano, że celem arabskiej interwencji jest utworzenie w miejsce dwóch państw, żydowskiego i arabskiego, jednego „Zjednoczonego Państwa Palestyna”. W tym samym dniu opublikowano oficjalną deklarację zatytułowaną Deklaracja Inwazji na Palestynę, w której ogłoszono zamiar przywrócenia porządku w ogarniętej wojną domową Palestynie i ustanowienie jednego demokratycznego państwa, którego powstanie będzie stanowić zakończenie całego konfliktu. <blockquote>''„Jedynym rozwiązaniem problemu Palestyny jest utworzenie jednolitego palestyńskiego państwa, założonego na demokratycznych zasadach, dzięki czemu jego mieszkańcy będą cieszyć się pełną równością wobec prawa, [w następstwie tego] prawa wszystkich mniejszości zostaną zapewnione...”''<ref name=jvl>{{cytuj stronę| url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/arab_invasion.html| tytuł = Arab League Declaration on the Invasion of Palestine | data dostępu = 29 stycznia 2008| praca = [[Jewish Virtual Library]] | język =en}}</ref></blockquote>
Swój główny sprzeciw kierowano przeciwko Rezolucji ONZ nr 181, która decydowała o podziale Palestyny. Arabska ''Deklaracja'' oświadczała, że celem inwazji było położenie kresu niesprawiedliwym warunkom panującym w Palestynie, które określono w następujący sposób: <blockquote>''„Bezpieczeństwo i porządek w Palestynie zostały zakłócone. Syjonistyczna agresja spowodowała exodus ponad ćwierci miliona jej arabskich mieszkańców, którzy opuścili swoje domy szukając schronienia w ościennych arabskich krajach”''<ref name=jvl />.</blockquote>
Linia 322:
11 czerwca 1948 roku w Palestynie zaczął obowiązywać rozejm narzucony przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. Rozejm miał obowiązywać przez 28 dni do 9 lipca. W chwili ogłoszenia zawieszenia broni Żydzi kontrolowali obszar całego swojego państwa, jednakże strategiczne linie komunikacyjne były przerwane i nie było możliwości dostarczenia zaopatrzenia lub posiłków do wielu odosobnionych osiedli. Przetrwanie tych izolowanych osiedli było poważnie zagrożone. Po drugiej stronie konfliktu, Egipcjanie przejęli całkowitą kontrolę nad Strefą Gazy i otoczyli żydowską enklawę na pustyni Negew. Jordańczycy kontrolowali Dolinę Jordanu i Wschodnią Jerozolimę. Irakijczycy zajęli centralną część Samarii z miastami Dżanin i Nablus. Natomiast na północy oddziały syryjskie, libańskie oraz arabscy ochotnicy prowadzili wspólnie [[Dywersja|dywersyjną]] działalność napadając na żydowskie osady i przecinając linie komunikacyjne w Galilei.
Warunki zawieszenia broni oraz przestrzeganie [[Embargo|embarga]] na dostawy broni nadzorował mediator Organizacji Narodów Zjednoczonych Folke Bernadotte, który wraz z oficerami [[Belgia|belgijskimi]], [[Francja|francuskimi]], [[Szwecja|szwedzkimi]] i [[Stany Zjednoczone|amerykańskimi]] przybył do Palestyny<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/truce1.html | tytuł = The First Truce (June 11-July 9, 1948) | data dostępu = 2011-07-02| autor = | opublikowany
Jego propozycja zakładała wprowadzenie zmian terytorialnych planu podziału Palestyny dokonanego przez [[Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181|Rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181]] z 29 listopada 1947 roku. Bernadotte zaproponował, aby całość lub część pustyni Negew została włączona do państwa arabskiego, natomiast [[Zachodnia Galilea]] do państwa żydowskiego. Miasto Jerozolima miało być włączone do państwa arabskiego, z zachowaniem autonomii miejskiej społeczności żydowskiej, ze szczególnym uwzględnieniem swobodnego dostępu do miejsc kultu religijnego. Przyszły status miasta [[Jafa|Jafy]] miał być ustalony na drodze negocjacji. [[Port Hajfa]] i [[Port lotniczy Ben Guriona w Tel Awiwie|Port lotniczy Lod]] znalazłyby się pod kontrolą międzynarodowych sił pokojowych<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Bernadotte | imię = Folke | tytuł = To Jerusalem | wydawca = Hodder & Stoughton | miejsce = | data = | rok = 1951 | miesiąc = | strony = 129-131 | isbn =}}</ref>. Sukces misji pojednawczej był uzależniony od rozpoczęcia wspólnych rozmów pokojowych, do których przystąpienia odmówili Arabowie. Zażądali oni zmniejszenia terenów będących w posiadaniu Żydów, na co strona izraelska nie wyrażała zgody. Bernadotte usiłował zyskać więcej czasu na rozmowy i w tym celu wysłał 5 lipca telegram do Rady Bezpieczeństwa ONZ. W odpowiedzi, 7 lipca przyjęto [[Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 53|Rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 53]], która wzywała strony konfliktu do przedłużenia zawieszenia broni i kontynuowania współpracy z mediatorem<ref>{{cytuj stronę | url = http://en.wikisource.org/wiki/United_Nations_Security_Council_Resolution_53 | tytuł = United Nations Security Council Resolution 53 | data dostępu = 2011-07-04 | autor = | opublikowany = | praca = Wikisource| data = | język = en}}</ref>. Tego samego dnia zawarto w Jerozolimie izraelsko-jordańskie „''Porozumienie Mount Scopus''”, na mocy której żydowska enklawa na [[Góra Skopus|górze Skopus]] pozostawała obszarem zdemilitaryzowanym pod jurysdykcją państwa żydowskiego i opieką ONZ<ref>{{cytuj książkę | autor = Levy Izthak | tytuł = Jerusalem in the War of Independance | wydawca = | miejsce = Tel Awiw | data = | rok = 1986 | miesiąc = | strony = 398-402 | isbn =}}</ref>.
Linia 362:
[[Plik:Ramla prisoners of war, July 12-13, 1948.png|thumb|upright=1.2|Arabscy jeńcy na ulicach Ramli]]
[[Plik:RefugeesEscortedFromRamlaOperationDanny.jpg|thumb|upright=1.2|Exodus mieszkańców Ramli]]
W odróżnieniu od innych państw arabskich, Transjordania zdecydowanie opowiadała się za przedłużeniem zawieszenia broni. Postawa ta znalazła swoje odbicie w niezrealizowaniu zamówień dostarczenia uzupełnień dla Legionu Arabskiego. Samo wznowienie walk zastało przywitane z wielkim niezadowoleniem, a król Abdallah i jordański premier [[Taufik Abu al-Huda]] wystąpili nawet do Wielkiej Brytanii, aby wpłynęła na Radę Bezpieczeństwa ONZ w celu nałożenia sankcji na państwa, które złamały rozejm{{odn|Jadwiszczok|2010|s=203-204}}. Generał John Bagot Glubb dysponował tymi samymi siłami Legionu Arabskiego i z racji ograniczonych rezerw amunicji nie planował żadnych działań ofensywnych. Zupełnie inną postawę przyjęli Izraelczycy, dla których najważniejszym zadaniem było utrzymanie Drogi Birmańskiej. Spostrzegali oni jordańskie pozycje w rejonie Latrun jako realne zagrożenie. Nie mając informacji wywiadowczych i nie będąc świadomym rzeczywistego położenia Jordańczyków, izraelskie dowództwo opracowało plan dużej operacji militarnej. Przedstawiony plan początkowo nosił nazwę operacji Larlar, od pierwszych liter miast, które miały być zajęte: '''L'''idda, '''a'''l-'''R'''amla, '''La'''trun i '''R'''amallah. Później zmieniono jej nazwę na [[operacja Danny]] (10-18 lipca). W pierwszej fazie operacji zakładano zajęcie arabskich wiosek oraz miast [[Lod|Lidda]] i [[Ramla]], w których znajdował się największy węzeł kolejowy Palestyny oraz [[Baza lotnicza Lidda|port lotniczy Lidda]]. W drugiej fazie zakładano zajęcie fortu Latrun i kontynuowanie natarcia w kierunku na Ramallah, aby w ten sposób wyprzeć siły Legionu Arabskiego z okolic Jerozolimy. Do przeprowadzenia tej operacji wyznaczono część sił z pięciu brygad, liczące 6 tys. żołnierzy<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/Danny.html | tytuł = Operation Danny | data dostępu = 2008-01-29 | praca =
Głównym powodem opóźnienia realizacji drugiej fazy operacji Danny były toczone na froncie południowym ciężkie walki. Załamanie się linii obronnych na południu wiązałoby się z koniecznością natychmiastowego przerzucenia posiłków. Izraelczycy praktycznie nie dysponowali żadnymi rezerwami, a więc decyzja taka wiązałaby się z koniecznością uszczuplenia sił na froncie centralnym. I tak tutejsze siły zostały mocno zmniejszone przez wycofanie z linii 8 Brygady Pancernej. W trakcie dotychczasowych walk większość czołgów 82 Batalionu doznała różnych usterek technicznych, których naprawa miała zająć około tygodnia. Dodatkowym poważnym problemem było pojawienie się bardzo dużego zagrożenia dla bezpieczeństwa Drogi Birmańskiej. Na południe od tej strategicznej drogi znajdowała się arabska wioska [[Artuf]], w której rejonie niespodziewanie pojawiła się egipska kompania ciężkiej artylerii chroniona przez ochotników z [[Bracia Muzułmańscy|Bractwa Muzułmańskiego]]. Dodatkowo Jordańczycy skierowali w ten obszar 135 swoich żołnierzy z 12 kompanii, wcześniej operującej w rejonie [[Hebron]]u. Wielkość tych sił stanowiła realne zagrożenie dla Drogi Birmańskiej i izraelskie dowództwo musiało przegrupować swoje siły. Równolegle z operacją Danny, Brygada Aleksandroni przeprowadziła [[operacja Betek|operację Betek]] (11-12 lipca), wypierając z wioski [[Madżdal Jaba]] siły irackiego batalionu piechoty<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.alexandroni.org/site.php?battle=betek | tytuł = Operacja Betek | data dostępu = 2011-09-12 | autor = | opublikowany = | praca = Brygada Aleksandroni | data = | język = he}}</ref>.
Linia 377:
Najważniejszą operacją militarną przeprowadzoną na froncie północnym była [[operacja Dekel|operacja „''Dekel''”]] (9-18 lipca). Do jej przeprowadzenia wyznaczono wybrane jednostki 7 Brygady Pancernej, Brygady Karmeli i Brygady Golani. W pierwszej fazie operacji Izraelczycy ograniczyli swoje działania do nocnych ataków, podczas których zajmowano kolejne wioski w [[Zachodnia Galilea|Zachodniej Galilei]], poszerzając w ten sposób pas kontrolowanej przez siebie równiny nadmorskiej. Z obawy przed arabskimi kontratakami nie rozwijano działań ofensywnych w ciągu dnia i przyjmowano pozycje defensywne. Głównodowodzący Arabską Armią Wyzwoleńczą, Fauzi al-Kaukdżi całkowicie jednak zignorował żydowskie natarcie w Zachodniej Galilei. Z jego punktu widzenia najważniejszym celem strategicznym dla sił arabskich było przejęcie kontroli nad drogą z Nazaretu do Tyberiady. Nastąpiłoby wówczas połączenie Arabskiej Armii Wyzwoleńczej z wojskami syryjskimi, które utknęły w rejonie moszawu [[Miszmar ha-Jarden]]. Aby przejąć kontrolę nad tą strategiczną drogą, Arabowie przystąpili do [[Bitwy o Ilanijję|II bitwy o Ilanijję]] (9-18 lipca). Natomiast kontrataki w Zachodniej Galilei ograniczyły się do działań nielicznych sił lokalnych milicji. Umożliwiło to Izraelczykom, po trzech dniach starć, rozwinięcie natarcia i zajęcie strategicznie położonej druzyjskiej wioski Szefaram. Podczas drugiej fazy operacji, izraelskie kolumny zmechanizowane dotarły i zajęły prawie bez walki miasto Nazaret (16 lipca). Przed rozpoczęciem ataku na miasto, [[Dawid Ben Gurion]] wysłał do izraelskich dowódców następujący telegram: <blockquote>''„Przed zajęciem Nazaretu, musisz przygotować specjalne jednostki, bardzo lojalne i zdyscyplinowane, które nie pozwolą żołnierzom izraelskim poza służbą wejść do miasta, a także uniemożliwią kradzieże i szabrowanie miejsc świętych zarówno dla muzułmanów, jak i chrześcijan. Żołnierze powinni być wyposażeni w broń maszynową ze zgodą jej użycia dla zapobieżenia rabunkom.”''{{odn|Jadwiszczok|2010|s=230-231}}</blockquote>
Upadek Nazaretu spowodował całkowity upadek morale arabskich. Kolejne wioski poddawały się bez walki, a ich mieszkańcy uciekali nie czekając nawet na pojawienie się żydowskich żołnierzy. W ten sposób odblokowana została linia komunikacyjna łącząca Hajfę poprzez Nazaret z Tyberiadą, zniesiono także blokadę oblężonego moszawu [[Ilanijja]]. Izraelskim żołnierzom nie udało się jednak uszczelnić pierścienia okrążenia wokół Nazaretu i Fauzi al-Kaukdżi wraz z większością sił Arabskiej Armii Wyzwoleńczej zdołał uciec do [[Górna Galilea|Górnej Galilei]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/Dekel.html | tytuł = Operation Dekel (July 9-18, 1948) | data dostępu = 2011-09-13 | autor = | opublikowany =
Zupełnie inaczej wyglądała sytuacja na froncie syryjskim. Tutaj przeciwnikiem była zawodowa i doświadczona armia syryjska. Jej 1 Brygada była rozlokowana w rejonie zdobytego moszawu Miszmar ha-Jarden. Natomiast 2 Brygada stacjonowała na Wzgórzach Golan, skąd obserwowała graniczną rzekę Jordan<ref name=drugipolnoc />. Przygotowana [[operacja Brosz]] (9-18 lipca) była tak sformułowana, aby unikać bezpośredniego starcia. Celem było okrążenie wojsk syryjskich w rejonie moszawu Miszmar ha-Jarden oraz przecięcie dróg zaopatrzenia. Zmusiłoby to Syryjczyków do wycofania swoich wojsk na wschodni brzeg rzeki Jordan. Do przeprowadzenia tej operacji wyznaczono wybrane jednostki z Brygady Karmeli, Brygady Golani i Brygady Oded. Izraelczycy jednak po raz kolejny przystąpili do walk nie dysponując żadnymi informacjami wywiadowczymi. Z tego powodu niespodziewanie natknęli się na dobrze umocnione najlepsze syryjskie oddziały, których przewaga była dwukrotna. Izraelska piechota nie była w stanie sprostać na polu walki syryjskim czołgom i musiała wycofać się. Syryjskie samoloty posiadały całkowite panowanie w powietrzu. Kilkakrotnie bombardowały one Rosz Pinę, atakując między innymi izraelskie dowództwo w Hotelu Szulamit oraz pobliską byłą brytyjską [[Port lotniczy Rosz Pina|bazę lotniczą Rosz Pina]]. Były tam skoncentrowane liczne pojazdy i wielu ludzi. Z tego powodu bombardowanie wywołało duże straty. Cała operacja zakończyła się izraelskim niepowodzeniem, a sam syryjski przyczółek Miszmar ha-Jarden pozostał w rękach arabskich do końca wojny. Aż do 1967 roku stanowił on obszar strefy zdemilitaryzowanej pomiędzy Izraelem a Syrią<ref>{{cytuj książkę | autor = Chaim Herzog | tytuł = Arab-Israeli Wars | wydawca = Vintage Books/Random House | miejsce = New York | rok = 1984 | strony = 76-77 | isbn = 0-394-71746-5}}</ref>.
Linia 545:
=== Rozejm izraelsko-libański (23 marca 1949) ===
{{osobny artykuł|Rozejm izraelsko-libański (1949)}}
W dniu 1 marca 1949 rozpoczęły się tajne rozmowy izraelsko-libańskie na [[Przejście graniczne Rosz ha-Nikra|przejściu granicznym Rosz ha-Nikra]]. Przebiegały one w najlepszych nastrojach ze wszystkich rozmów z innymi państwami arabskimi. Szefem izraelskiej delegacji był generał [[Mordechaj Maklef]]. Towarzyszyli mu urzędnicy z Ministerstwa Spraw Zagranicznych: [[
=== Rozejm izraelsko-jordański (3 kwietnia 1949) ===
|