Język sztuczny: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Bot poprawia linki wewnętrzne oraz wykonuje dr. zmiany typograficzne i techn.
poprawki
Linia 1:
'''Język sztuczny''' (także '''konlang''', '''conlang''') – [[język (mowa)|język]], którego [[fonologia]], [[gramatyka]] oraz [[słownictwo]] zostało świadomie stworzone przez jednostkę (zwaną '''językotwórcą''' bądź '''konlangerem''') bądź grupę osób. Przeciwieństwem języków sztucznych są [[Język naturalny|języki naturalne]]. Istnieje wiele możliwych przyczyn, dla których tworzy się języki: ułatwienie komunikacji międzyludzkiej, eksperymenty lingwistyczne, gry językowe, użycie w fikcyjnych światach.
 
Synonim '''języki planowane''' odnosi się czasem do międzynarodowych [[Języki użytkowe|języków użytkowych]] lub innych języków przeznaczonych do użycia w komunikacji międzyludzkiej. Bardziej powszechnym terminem jest język sztuczny, lecz może on mieć pewne pejoratywne skojarzenia względem niektórych języków. Poza społeczeństwem esperanta termin „języki planowane” odnosi się także do [[preskryptywizm językowy|preskryptywnej]] miary względem języków naturalnych. Pod tym kątem nawet języki naturalne mogą być rozważane jako sztuczne. W przypadku [[Preskryptywizmgramatyka językowynormatywna|gramatyk preskryptywnych]], gdzie spotykamy się wyłącznie ze sztucznymi regułami, kwestia, by mówić o nich jako o językach planowanych, jest trudna do rozstrzygnięcia{{styl}}. Termin „glossopoeia” ukuty przez [[J.R.R. Tolkien]]a jest używany w odniesieniu do konstruowania [[Języki artystyczne|języków artystycznych]]<ref name="higley2007">Sarah L. Higley uses this term ''glossopoeia'' in her discussion of artistic constructed languages: ''Hildegard of Bingen’s Unknown Language''. Palgrave Macmillan, 2007.</ref>.
 
== Podział ==
=== Według pochodzenia ===
Języki sztuczne klasyfikuje się, ze względu na sposób powstania, na [[języki aprioryczne]] albo [[języki aposterioryczne]]. W językach apriorycznych [[gramatyka]] i [[słownictwo]] są tworzone od podstaw, jako efekt ludzkiej wyobraźni lub wyniki obliczeń.{{styl}}; Językijęzyki aposterioryczne natomiast posiadają gramatykę i słownictwo wywodzące się z języka naturalnego.
 
Z kolei języki aposterioryczne dzielone są na [[Schematyczny język sztuczny|języki schematyczne]], w których naturalne lub częściowo naturalne słownictwo jest zmieniane i dopasowywane do wcześniej ustalonych zasad oraz na [[języki naturalistyczne]], gdzie naturalne słownictwo zachowuje swoje brzmienie i wygląd. [[Esperanto]] jest powszechnie uważany jako język schematyczny, natomiast [[interlingua]] jest postrzegana jako język naturalistyczny. [[Ido]] traktuje się jako język schematyczny albo jako kompromis między tymi dwoma typami.
Linia 23:
 
== Użycie konlangów ==
Język sztuczny może także być językiem[[język natywnymojczysty|mową ojczystą]], np. jeśli małe dzieci byłyby uczone tego języka od swych rodziców posługujących się nim płynnie. Według Ethnologue istnieje od 200 do 2000 osób, dla których esperanto był pierwszym nauczonym językiem (najbardziej znanym przykładem jest [[George Soros]]). Przedstawiciel Instytutu Języka Klingońskiego (Klingon Language Institute)<ref>Strona domowa Instytutu Języka Klingońskiego: http://www.kli.org/.</ref> [[d'Armond Speers]] próbował wychowywać swojego syna dwujęzycznie w [[język klingoński|języku klingońskim]] (jako natywnym) i angielskim. Eksperyment zakończył się porażką, gdyż zabrakło słów w języku klingońskim zapewniających swobodną komunikację (np. stół, pielucha)<ref>Magazyn [[Wired]] – „Babble On Revisited”, sierpień 1999, http://www.wired.com/wired/archive/7.08/mustread.html?pg=8.</ref>.
 
Tak szybko jak język sztuczny posiada społeczność osób posługujących się nim biegle, zwłaszcza osób mówiących nim od urodzenia to tak szybko zaczyna się rozwijać i tym samym stopniowo traci swoją sztuczność. Na przykład nowoczesny [[język hebrajski|hebrajski]] był wzorowany na biblijnym hebrajskim raczej niż konstruowany od zera, ale przeszedł znaczące zmiany, od założenia państwa [[Izrael]] w 1948. Esperanto jako język mówiony znacząco się rozwinął od preskryptywnego planu opublikowanego w 1887, tak że współczesne wydania „Fundamenta Krestomatio” (wczesne teksty z początku 1903), wymagają wielu przypisów na temat różnic leksykalnych i syntaktycznych pomiędzy wczesnym i nowoczesnym esperantem<ref>''Fundamenta Krestomatio'', ed. L. L. Zamenhof, 1903; 18th edition with footnotes by Gaston Waringhien, UEA 1992.</ref>.