Demokracja: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Kra77 (dyskusja | edycje)
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 91.216.149.178) i przywrócono wersję 55665311 autorstwa Paweł Ziemian
Linia 1:
Dunia'''Demokracja''' – system rządów ([[reżim polityczny]], [[ustrój polityczny]]) i forma sprawowania władzy, w których źródło władzy stanowi wola większości obywateli (sprawują oni rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawicieli)<ref>{{cytuj książkę | autor = Zbigniew Smutek | autor2 = Janusz Maleska | autor3 = Beata Surmacz | tytuł = Wiedza o społeczeństwie (zakres podstawowy) | wydawca = [[Wydawnictwo Pedagogiczne Operon|Operon]] | miejsce = Gdynia | rok = 2008 | strony = 99 | rozdział = II.1 | isbn = 978-83-7461}}</ref>.
 
Obecnie powszechną formą ustroju demokratycznego jest [[demokracja parlamentarna]]. Gwarantem istnienia demokracji parlamentarnej jest [[konstytucja]], najczęściej w formie [[konstytucja pisana|pisanej]].
Linia 12:
Nie ma ogólnie przyjętej definicji słowa demokracja<ref>[http://www.economist.com/markets/rankings/displaystory.cfm?story_id=8908438 Liberty and justice for some] w: [[The Economist|Economist.com]]</ref>. Znaczenie tego pojęcia uległo zmianie od starożytności. Również współcześnie istnieje wiele form ustrojów uznawanych za demokratyczne. Słowo ''demokracja'' używane jest obecnie nie tylko do określenia formy państwa, lecz również do metod sprawowania władzy czy sposobów podejmowania decyzji (np. [[demokracja pracownicza]]).
 
Pojęcie ''demokracji'' pochodzi z V w.p.n.e.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0058%3Aentry%3Ddhmokrati%2Fa δημοκρατία] w: Henry George Liddell, Robert Scott, "A Greek-English Lexicon", at Perseus</ref>. [[język grecki klasyczny|Starogreckie]] słowo <nowiki>''</nowiki>''dunia<nowiki>''</nowiki>δημοκρατία'' (''demokratia'') powstało ze słów ''δῆμος'' (''demos''), oznaczającego lud, dzielący coś wspólnie<ref>Entymologia słowa ''demos'', Wielki Słownik Języka Nowogreckiego „Babiniotis”, strona 471, wyd.3, Ateny 2008, Γ.ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ Κέντρο Λεξικολογίας Ε.Π.Ε., www.lexicon.gr, {{ISBN|978-960-89751-6-3}}</ref>, rozumianą ówcześnie jako ogół [[obywatelstwo|obywateli]] jednostki osiedleńczej oraz ''κρατέω'' (''krateo''), czyli "rządzę". Ograniczone było do osób posiadających pełnię praw obywatelskich, stałych mieszkańców gmin danego miasta-państwa (''[[demos]]'' to także gmina)<ref>[http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/lexicon/search.html?lq=%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%82&dq= Βασικό Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Słownik podstawowych pojęć języka starogreckiego (gr.)]</ref>. Wyłanianie władz, bez uprzedniego precyzyjnego wskazania i tym samym ograniczenia bazy wyborczej, sytuacja, gdy sama tylko liczebność głosujących, przy braku także innych kryteriów, kierowała decyzjami organizacji lokalnej czy państwowej, językiem starożytnych, stanowiłyby wynaturzenie demokracji, [[Ochlokracja|ochlokrację]]<ref>Wielki Słownik Języka Greckiego Babiniotis, wyd.3, str. 1293</ref>.
 
W starożytności jako ''demokrację'' oznaczano ustrój polityczny istniejący w niektórych greckich [[polis]], w szczególności w [[demokracja ateńska|Atenach]], przeciwstawiany [[monarchia|monarchii]] (rządom jednej osoby) czy [[oligarchia|oligarchii]] (rządom nielicznych). Ta opozycja nie jest już obecnie tak wyraźna. Współczesne rządy demokratyczne zawierają zarówno elementy oligarchii, jak i monarchii. [[Karl Popper]] definiował demokrację w kontraście do [[Dyktatura|dyktatury]] czy [[tyran]]ii. Głównym kryterium rozróżniającym było to, czy lud może kontrolować władzę bez konieczności przeprowadzania [[Rewolucja|rewolucji]]<ref>Jarvie, 2006, pp. 218-9</ref>.