Kosmonauta: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Usunięcie słowa "astronauta". Christa Mcauliffe nie osiągnęła orbity, linii Kármána ani wysokości 80 km, które USA uważa za granicę kosmosu. Apogeum wynosiło 14 km. Nie kwalifikuje się więc do tytułu astronauty. |
Yolo z Olo, jaa PIE-rdolo!!! Znacznik: Anulowanie edycji |
||
Linia 1:
[[Plik:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|thumb|Astronauta [[Bruce McCandless]] podczas spaceru kosmicznego, 11 lutego 1984]]
'''Kosmonauta''', także '''astronauta''' oraz '''tajkonauta''' – osoba odbywająca [[Lot kosmiczny|loty kosmiczne]] lub przygotowywana do odbywania takich lotów. '''YOLO Z OLO!'''
Kryteria uznania lotów za kosmiczne różnią się na świecie. [[Międzynarodowa Federacja Lotnicza]] (FAI) definiuje loty kosmiczne jako sięgające wysokości 100 km nad Ziemią{{u|uwaga4}}, jednakże w [[Stany Zjednoczone|USA]] astronautami nazywane są osoby, które odbyły lot na wysokości 50 [[Mila (jednostka długości)|mil]] (ok. 79 [[Kilometr|km]]). Do 16 września 2016, 549 ludzi podróżowało w przestrzeń kosmiczną (555 według definicji amerykańskiej), z co najmniej 41 krajów.
== Terminologia ==
Linia 14:
== Historia [[Astronautyka|astronautyki]] ==
[[Plik:Piers Sellers spacewalk.jpg|250px|thumb|[[Piers Sellers]] podczas misji [[STS-121]]]]
Pierwszym kosmonautą był Rosjanin [[Jurij Gagarin]] (lot 12 kwietnia 1961 statkiem kosmicznym [[Wostok 1]]), który wykonał lot orbitalny. Za pierwszego amerykańskiego astronautę uważany jest [[Alan Shepard]] (maj 1961), który wykonał [[Lot suborbitalny|lot balistyczny]], jednak pierwszy lot orbitalny wykonał [[John Glenn]] (luty 1962). Pierwszą kobietą w kosmosie była [[Walentina Tierieszkowa]] (czerwiec 1963). Pierwszym człowiekiem, który [[Spacer kosmiczny|wyszedł w otwartą przestrzeń kosmiczną]] był [[Aleksiej Leonow]] (marzec 1965). Pierwszym człowiekiem na [[Księżyc]]u i zarazem pierwszym człowiekiem na powierzchni innego [[Ciało niebieskie|ciała niebieskiego]] był [[Neil Armstrong]] (lipiec 1969).
Linia 28:
Jak dotąd jedynie agencje rządowe [[Rosja|Rosji]] (dawniej ZSRR), USA i Chin (od 2003) są w stanie samodzielnie wysyłać kosmonautów, pozostałe kraje muszą korzystać z pomocy tych państw. W 2004 roku umowną granicę przestrzeni kosmicznej (100 km) osiągnął prywatny suborbitalny samolot kosmiczny [[SpaceShipOne]]; trwają próby jego następcy [[SpaceShipTwo]], choć opóźniła je katastrofa pierwszego modelu VSS ''Enterprise'' w 2014 r. Załogowe statki kosmiczne z rodziny ''[[Dragon (statek kosmiczny)|Dragon]]'' firmy [[SpaceX]] mają zacząć wynosić załogantów na Międzynarodową Stację Kosmiczną w 2019 roku.
Do końca lat 70 XX w. USA i ZSRR wysyłały jedynie własnych kosmonautów. W 1976 ZSRR rozpoczął [[program Interkosmos]] z pierwszą grupą sześciu kosmonautów z [[Blok wschodni|krajów socjalistycznych]], kolejna rozpoczęła trening w 1978. Również w 1978 [[Europejska Agencja Kosmiczna]] (ESA) wybrała czterech astronautów do misji [[Spacelab]] na pokładzie amerykańskiego [[Wahadłowiec kosmiczny|promu kosmicznego]] [[Wahadłowiec kosmiczny|Space Shuttle]]. Następnie poszczególne kraje rozpoczęły treningi własnych astronautów (Francja – 1980, nazywani ''spationautami'', RFN – 1982, Kanada – 1983, Japonia – 1985, Włochy – 1988). Kilku astronautów zagranicznych zostało zabranych w misje amerykańskich wahadłowców Space Shuttle, a następnie również rosyjskich statków [[ Sojuz (pojazd kosmiczny)|Sojuz]]. W 1998 ESA przejęła europejski trening astronautów, po rozwiązaniu narodowych programów Francji, Niemiec i Włoch.
== Zobacz też ==
Linia 49:
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="astronautilus">{{cytuj stronę | url = http://lk.astronautilus.pl/loty/s11.htm | tytuł = Sojuz 11 Salut-1 OE-1 Jantar | opublikowany = Loty kosmiczne | język = pl | data dostępu = 2012-01-29}}</ref>
<ref name="chiew">{{cytuj stronę | imię = Lee Yih | nazwisko = Chiew | data = 1998-03-19 | tytuł = Google search of "taikonaut" sort by date | url = http://groups.google.com/groups?q=taikonaut&start=10&sa=N&scoring=d&num=10&hl=en&lr=&as_drrb=b&as_mind=1&as_minm=1&as_miny=1981&as_maxd=24&as_maxm=5&as_maxy=1998&safe=off& |
<ref name="chiew2">{{cytuj stronę | imię = Lee Yih | nazwisko = Chiew | data = 1996-03-10 | tytuł = Chiew Lee Yih misspelled "taikonaut" 2 years before it first appear | url = http://groups.google.com/group/alt.chinese.text/browse_thread/thread/a7f02b9489c59c5b/dd9e7a1b78d7d5c7?hl=en&lnk=st&q=taikonout#dd9e7a1b78d7d5c7 |
<ref name="deaths">{{cytuj stronę | url = http://www.aerospaceweb.org/question/history/q0114.shtml | tytuł = Astronaut / Cosmonaut Deaths | nazwisko = Alexander | imię = Greg | data = 2003-03-09 | opublikowany = aerospaceweb.org | język = en | data dostępu = 2012-01-29}}</ref>
<ref name="Vozovikov">{{cytuj stronę | url = http://www.astronautix.com/v/vozovikov.html | tytuł = Vozovikov | opublikowany = Encyclopedia Astronautica | język = en | data dostępu = 2012-01-29}}</ref>
<ref name="Xinhua">[http://archive.is/20120715234854/http://news.xinhuanet.com/english/2008-09/25/content_10111749.htm Depesza agencji Xinhua z 25 września 2008]
}}
| |||