Baranowicze: Różnice pomiędzy wersjami

|powierzchnia = 80,66

|wysokość =

|numer kierunkowy = +375 163

|kod pocztowy = 2254xx

|www =

}}

'''Baranowicze'''<ref>Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast ({{Monitor Polski|1937|69|104}}).</ref> ([[język białoruski|biał.]] Баранавічы, [[jidysz]] באראנאוויטש, ''Baranowicz'') – [[miasto]] w [[obwód brzeski|obwodzie brzeskim]], siedziba [[rejon baranowicki|rejonu baranowickiego]] [[Białoruś|Białorusi]], do 1945<ref>Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej ({{Dziennik Ustaw|1946|2|5}}).</ref> w Polsce, w [[województwo nowogródzkie (II Rzeczpospolita)|województwie nowogródzkim]], siedziba [[powiat baranowicki|powiatu baranowickiego]].

 

== Geografia ==

Baranowicze mają powierzchnię 50,22&nbsp;km², w tym 3,18&nbsp;km² stanowią lasy, 0,12&nbsp;km² – bagna, a 0,40&nbsp;km² – obiekty wodne<ref>{{cytuj | url = http://web.archive.org/web/20101123021926/http://www.gki.gov.by/info-center/zem_kadastr/| tytuł = Gosudarstwiennyj ziemielnyj kadastr po sostojaniju na 1 janwaria 2011 g.| data dostępu = 2011-05-19| autor = | opublikowany = Państwowy Komitet ds. Nieruchomości Republiki Białorusi| data = | język = ru}}</ref>.

 

== Historia ==

W 1897 Baranowicze liczyły 4 tysiące mieszkańców (w tym 50% Żydów). W 1909 r. mieszkało tutaj już 9 tysięcy mieszkańców, a w 1914 r. ponad 31 tysięcy - w ten sposób Baranowicze stały się czwartym miastem pod wzglądem wielkości w guberni mińskiej, a wielkością przewyższyły Nowogródek, który dla Baranowicz był w tym czasie powiatem. Miasto w większości było drewniane, jedna ulica posiadała bruk, a pięć było pokryte nim częściowo<ref>[http://pawet.net/zl/zl/1994_13/10.html Polskie Chicago na Wschodzie]</ref>. W 1908 roku przez dwa miesiące w szpitalu w Baranowiczach przebywał pisarz [[Szolem Alejchem]].

W czerwcu 1916 pod Baranowiczami stoczona została jedna z najkrwawszych bitew [[I wojna światowa|I wojny światowej]], w której zginęło prawie 100 000 żołnierzy

 

18 marca 1919 polski oddział kawalerii [[13 Pułk Ułanów Wileńskich|13 Pułku Ułanów Wileńskich]] pod dowództwem mjr. [[Władysław Dąbrowski (1891–1927)|Władysława Dąbrowskiego]] dokonał rajdu i przejściowo odbił Baranowicze z rąk [[bolszewicy|bolszewików]]. Polacy zdobyli duże zapasy broni, amunicji i materiału wojennego oraz wzięli wielu bolszewickich jeńców, po czym wycofali się<ref>{{cytuj książkę| tytuł = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920| strony = 70| rozdział = Wstępna faza walk| nazwisko r = Wyszczelski| imię r = Lech}}</ref>. 18 kwietnia 1919 siły polskie ponownie zaatakowały Baranowicze, tym razem z zamiarem trwałego opanowania miasta. Zgrupowanie płk. [[Aleksander Boruszczak|Aleksandra Boruszczaka]] przez całą noc prowadziło walki o miasto z bolszewikami, w tym przy użyciu bagnetów. Wreszcie wczesnym świtem 19 kwietnia dokonano szturmu i do godziny 7:00 całkowicie oczyszczono miasto z nieprzyjaciela<ref>{{cytuj książkę| tytuł = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920| strony = 103| rozdział = Wyprawa wileńska| nazwisko r = Wyszczelski| imię r = Lech}}</ref>.

W 1919 Baranowiczom nadano [[prawa miejskie]]. W okresie międzywojennym były ważnym ośrodkiem gospodarczym [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]], największym miastem [[województwo nowogródzkie (II Rzeczpospolita)|województwa nowogródzkiego]], siedzibą [[Garnizon Baranowicze|Garnizonu Baranowicze]] i oddziału [[Korpus Ochrony Pogranicza|Korpusu Ochrony Pogranicza]]. W dniu 30 października 1922 r. miasto odwiedził marszałek [[Józef Piłsudski]]. Po 1922 roku przy ulicy Staszica wzniesiono kolonię urzędniczą oraz uruchomiono gimnazjum. W 1924 roku w mieście zbudowany został drewniany kościół katolicki pw. Podwyższenia Krzyża. Od 1925 roku na rogu ulic Szeptyckiego (Sowieckiej) i Mickiewicza został odsłonięty, drugi po warszawskim, Grób Nieznanego Żołnierza<ref name=koprowski>{{cytuj książkę | tytuł = Białoruś. Uparte trwanie polskości | strony = 135–136 | rozdział = Trwanie w Baranowiczach}}</ref>. W tym samym powstało technikum kolejowe oraz szkoła kupiecka. W 1926 do budowanej [[Sobór Opieki Matki Bożej w Baranowiczach|lokalnej cerkwi]] przeniesiono elementy wyposażenia rozebranego [[sobór św. Aleksandra Newskiego w Warszawie|soboru św. Aleksandra Newskiego w Warszawie]]. W 1927 roku zbudowano nowoczesną rzeźnię miejską. W 1929 roku otworzono muzeum powiatowe i zbudowano Bank Polski. Wkrótce oddano do użytku nowy budynek Ogniwa Polskiego, Poczty Polskiej, kino „Apollo” i remizę strażacką<ref>{{Cytuj | url=http://bartrans.net/baranavichy1706-1941.pl.shtml | tytuł=Historia m. Baranowicze od pierwszej wzmianki do II wojny światowej (lata 1706–1941)| opublikowany=bartrans.net | data dostępu=2017-11-22}}</ref>. W 1938 roku uruchomiono lokalną rozgłośnię Polskiego Radia, [[Polskie Radio Baranowicze]]<ref name=koprowski/>.

 

 

15 września 1939 miasto i radiostacja zostały zbombardowane przez [[Luftwaffe]]<ref>[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=29578 Руслан Равяка, ''Бамбёжка Баранавіч 15 верасня 1939 года + фота'', "Nasza Niwa" z 17 września 2009] {{lang|be}}</ref>.

 

=== Obrona Baranowicz 17 września 1939 roku ===

 

=== Okupacja niemiecka (1941-1944) ===

W czasie okupacji niemieckiej 1941–1944 istniało tu [[Getto w Baranowiczach|getto]], przez które przewinęło się ok. 13 tysięcy lokalnych [[Żydzi|Żydów]] (ocalało zaledwie ok. 250 z nich). W dniu 13 lipca 1942 roku Niemcy rozstrzelali 48 Polaków spośród miejscowych księży i inteligencji<ref>{{Cytuj | url=http://www.stankiewicze.com/ludobojstwo/baranowicze.html | tytuł=Ludobójstwo Ludności Polskiej Na Kresach<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.stankiewicze.com | data dostępu=2017-11-22}}</ref>. Miasto zostało ponownie zajęte przez Armię Czerwoną 6 lipca 1944 r.

 

W drugiej połowie lat 40. XX wieku partyjne władze Białoruskiej SRR utrudniały proces przesiedleń osób narodowości polskiej z Baranowicz do Polski w jej nowych granicach. Wprowadziły one pojęcie „osób urodzonych na terenie Białorusi”. Osoby takie automatycznie uznawano za etnicznych Białorusinów, tym samym odmawiając im prawa do decydowania o swojej przynależności narodowej ze względu na używany język czy wyznanie. W konsekwencji uniemożliwiało to ich [[ekspatriacja|ekspatriację]]. Polscy członkowie komisji mieszanej w Baranowiczach pisali w sprawozdaniu:

{{cytat|Strona białoruska (…) nie zważając na to, co sama widzi i słyszy (…) bezapelacyjnie orzeka, że oni są Białorusinami, ponieważ są tu urodzeni<ref>{{cytuj książkę | autor = pod red. S. Ciesielskiego| tytuł = Przemiany narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1931–1948| miejsce = [[Toruń]]| rok = [[2003]]| strony = 309| rozdział = Stosunki narodowościowe w latach 1939–1948 na obszarze tzw. Zachodniej Białorusi| nazwisko r = Ruchniewicz| imię r = M.| autor r link = | język = pl}}</ref>.}}

Na potrzeby miejscowego przemysłu w latach 60. XX wieku w Baranowiczach osiedlono robotników sprowadzonych z głębi Rosji. W 1987 roku w Baranowiczach powstała pierwsza na Białorusi polska szkoła<ref>http://www.polskiklub.org/teacher/teacher.php?teacher=12</ref>.

 

 

== Zabytki ==

* Kościół katolicki pw. Podwyższenia Krzyża – zbudowany w 1924 roku, nieprzerwanie czynny w okresie sowieckim, zachowany do dnia dzisiejszego. W czasach II Rzeczypospolitej i ZSRR stanowił główny ośrodek baranowickich Polaków<ref name=koprowski/>.

* Domy Kolonii urzędniczej z około 1925 roku, proj. arch. [[Teodor Bursze]]

* Budynek Ogniwa Polskiego z około 1935 roku

* Budynek Poczty Polskiej z około 1935 roku

* Cmentarz katolicki z pomnikiem w kształcie wysokiego cokołu zwieńczonego krzyżem z lat 20. XX wieku. Do lat 60. XX wieku znajdował się na nim napis: ''”Polsko, Matko nasza/W służbie twej wierni/ życie swe oddaliśmy/Pamięci 182 pracowników etapu repatriacyjnego w Baranowiczach/ Zmarłych w latach odrodzenia Ojczyzny/1920-1923”''. Po odtworzeniu w latach 90. XX wieku, napis usunięto na żądanie władz i zastąpiono rosyjskim.

* Cmentarz prawosławny ze zbiorową mogiłą ponad 100 Polaków spośród miejscowej inteligencji zamordowanych przez Niemców.

* Kino Apollo z okresu II RP (zburzone)

* [[grób nieznanego żołnierza]] z okresu II RP (zburzony)

Plik:Orthodox church of the Protection of the Holy Virgin, Baranavičy 4.jpg|Sobór Opieki Matki Bożej z lat 20. XX w

Plik:Будынак пажарнага дэпо.jpg|Remiza

 

== Transport ==

Ważny węzeł kolejowy, stacja [[Baranowicze Centralne]]. Baranowicze mają połączenia kolejowe bezpośrednie z wieloma miastami:

* Baranowicze – [[Mińsk]] – [[Moskwa]]

== Galeria ==

<center><gallery>

Plik:Belarus-Baranavichy-Ballistic Missile Monument.jpg|Rakieta balistyczna pomnik

Plik:Belarus-Baranavichy-Steam Locomotive.jpg|Lokomotywa pomnik Э^M 270-30

Plik:Arthur levy005-Baranowitschi.jpg|Dawny cmentarz żydowski

</gallery></center>

 

== Miasta partnerskie ==

* {{flaga|FIN}} [[Heinola]]

* {{flaga|AUT}} [[Stockerau]]

* {{Flaga|Rosja}} rejon m. [[Jejsk]]

* {{Flaga|Serbia}} [[Čačak]]<ref>{{Cytuj|tytuł=Города-побратимы {{!}} Барановичский городской исполнительный комитет|data dostępu=2017-05-19|opublikowany=www.baranovichy.by|url=http://www.baranovichy.by/ru/goroda-pobratimi-ru/|język=ru-RU}}</ref>

 

== Przypisy ==