Wikipedia

Ślęża: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Wojtek 1956 (dyskusja | edycje)
14 395 edycji
wieża widokowa
Nie podano opisu zmian
Linia 4:
|grafika = Ślęża - widok z Wieżycy.jpg
|opis grafiki = Ślęża (widok z [[Wieżyca (masyw Ślęży)|Wieżycy]])
|państwo = POLPL-DS
|położenie = [[Masyw Ślęży]]
|pasmo = [[Przedgórze Sudeckie]]<br />[[Masyw Ślęży]]
|wysokość = 718
|kod mapy = Sudety
|wybitność = 468
|współrzędne = 50°51′54″N 16°42′31″E
Linia 17 ⟶ 16:
[[Plik:Ślęża, Święte źródełko - fotopolska.eu (227398).jpg|mały|240px|Ślęża, Święte Źródełko]]
[[Plik:Ślęża, Niebieski szlak - fotopolska.eu (227430).jpg|mały|Ślęża, Niebieski Szlak|240px]]
'''Ślęża''' {{IPA|/ˈɕlɛ̃ʐa/}} ({{łac.|Silensi}} w 1017{{r|pogo}}, w latach 1945‒1948 ''Sobótka''{{r|sgts}}, {{w języku|de|Zobtenberg}}{{r|siling}} – dokładne tł. ''Góra Sobótka'') – najwyższy szczyt [[Masyw Ślęży|Masywu Ślęży]] i całego [[Przedgórze Sudeckie|Przedgórza Sudeckiego]], wznoszący się na wysokość 717,5&nbsp;m n.p.m.{{r|geop}} Mimo niewielkiej wysokości bezwzględnej, masyw ma imponujący wygląd ze względu na znaczną [[Wysokość względna|wysokość względną]] (ponad 500&nbsp;m{{r|auw}}).
 
Ślęża należy do [[Korona Gór Polski|Korony Gór Polski]], [[Korona Sudetów Polskich|Korony Sudetów Polskich]] i [[Korona Sudetów|Korony Sudetów]]. Najbliższe miasto w pobliżu góry to [[Sobótka (powiat wrocławski)|Sobótka]].
Linia 23 ⟶ 22:
== Etymologia nazwy ==
Pierwsze odnotowane historyczne nazwy góry:
* [[1017]] – ''Silensi'', [[Thietmar z Merseburga]], Kronika{{r|posita}}
* 1108 – ''in monte Silencii'' (tłum. ''Góra Milczenia'')
* 1149/50 – ''ecclesia in monte Silentii''
* 1209 – ''in monte Silencii''
* [[1242]] – ''in monte Slenz''
* 1245 – ''in monte Slez'',
* 1260 – ''circa montem Slezie'',
 
Istnieją trzy ważniejsze etymologie nazwy [[Ślęza]] (nazwy góry i rzeki były dawniej pisane jednakowo):
* germańska (Steinhauser, Vasmer, wywodząca tę nazwę od plemienia [[Silingowie|Silingów]]),
* słowiańska (np. Rospond, od ''ślęga'' – „mokra pogoda, błoto”)
* „indoeuropejska”[[Język praindoeuropejski|indoeuropejska]] (Udolph, Mańczak).
Wszystkie trzy hipotezy mają wiele słabych punktów i nie ma podstaw by przyjąć którąkolwiek z nich. Można z dużym prawdopodobieństwem uznać, że nazwa została przejęta do języków indoeuropejskich od wcześniejszych mieszkańców tych ziem (Babik). Od nazwy góry i rzeki wskazuje się związek z etnonimami słowiańskich [[Ślężanie|Ślężan]] i germańskich [[Silingowie|Silingów]], a później [[Śląsk]]a.
{{Zobacz też|Pochodzenie nazwy Śląsk}}
 
Linia 53 ⟶ 52:
Góra stanowiła ośrodek [[pogaństwo|pogańskiego]] [[kult solarny|kultu solarnego]] miejscowych plemion – jego początki sięgają [[epoka brązu|epoki brązu]], a początek upadku przypada na początki [[chrystianizacja|chrystianizacji]] tych obszarów w [[X wiek|X]] i [[XI wiek|XI w.]] Na szczycie góry i jej pobliżu zachowały się kamienne rzeźby „panny z rybą, mnicha, grzyba, dzika, oraz niedźwiedzia” łączone do celtyckiego kręgu kulturowego{{r|wh}}. Odnaleziono również fragmenty kamiennych wałów, o szerokości ok. 12&nbsp;m, układanych z odłamków kamieni, oraz zagadkowe posągi z charakterystycznym symbolem ukośnego krzyża – według hipotez badaczy krzyż ''garbo.'' prawdopodobnie związany był z pogańskim kultem solarnym.
 
W kronice [[Thietmar z Merseburga|Thietmara]] w dziale dotyczącym wojny [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]] z [[Henryk II Święty|Henrykiem II]] (zob. [[Obrona Niemczy]]) czytamy{{r|mzj}}: ''{{Cytat|=Owa góra (<nowiki>[</nowiki>{{łac.|posita est autem haec in pago Silensi, vocabulo hoc a quodam monte nimis excelso et grandi olim sibi indito)}}] wielkiej doznawała czci u wszystkich mieszkańców z powodu swego ogromu oraz przeznaczenia jako że odprawiano na niej pogańskie obrzędy”obrzędy.'' (z Kroniki bp. Thietmara ok. 1017 r.){{r|mzj}}.
 
Według Hansa Jänichena leżące na południu miasto [[Niemcza]], którego nazwa jest starsza od roku 990, nie oznacza Niemców w dzisiejszym znaczeniu, lecz osiadłą znacznie wcześniej ludność wschodniogermańską. Ludność ta ulec miała slawizacji, przekazując Słowianom kult na górze Sobótce/Ślęży{{r|slav}}.
Linia 59 ⟶ 58:
Według Stanisława Zakrzewskiego nazwa grodu może też pochodzić od niemieckich jeńców użytych do budowy grodu{{r|sz}}.
 
W pierwszej połowie [[XII wiek|XII&nbsp;w.]]u (prawdopodobnie w [[1110 r.]]), za panowania [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława Krzywoustego]], [[Piotr Włostowic]] ufundował na szczycie [[klasztor]] [[augustianie|augustianów]]. Ze względu jednak na znaczne oddalenie od ludzi klasztor został później (w 1134 lub 1149&nbsp;r.) przeniesiony do pobliskiej wsi [[Sobótka-Górka|Górka]] (obecnie część Sobótki), a wkrótce potem (w 1153 r.) do [[Wrocław]]ia.
 
Od [[1813]] do [[1914]] na szczycie odbywały się ''[[komers]]ze'' niemieckich studentów wrocławskich dla upamiętnienia wymarszu z pobliskiego [[Rogów Sobócki|Rogowa Sobóckiego]] antynapoleońskiego ''[[Freikorps]]u'' (korpusu ochotników) majora [[Ludwig Adolf Wilhelm von Lützow|Adolfa Lützowa]].W [[1837]] r. powstało na szczycie schronisko ''Mooshaus''. W latach [[1851]]–[[1852]] wybudowano nowy obiekt w stylu szwajcarskim. Na początku XX w. okazało się ono niewystarczające i w latach [[1907]]–[[1908]] powstał istniejący do dziś (później jako hotel ''Olimp'', obecnie [[Dom Turysty PTTK na Ślęży|Dom Turysty PTTK]] im. [[Roman Zmorski|Romana Zmorskiego]]) obiekt według projektu wrocławskiego architekta [[Karl Klimm|Karla Klimma]]. Budowę sfinansował wrocławski browarnik [[Georg Haase]].
Linia 86 ⟶ 85:
 
=== Kontrowersje ===
W 2010 roku w holu głównym [[Dom Turysty PTTK na Ślęży|Domu Turysty PTTK]] stanęła drewniana replika [[Świętowit|Światowida]], którego oryginał znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie{{r|svd}}. Jednak w 2013 po staraniach proboszcza z Sulistrowic figura została usunięta{{r|malwinka}}. W ramach sprzeciwu związki [[Rodzimowierstwo słowiańskie|rodzimowiercze]] oraz środowiska związane z portalem [[Racjonalista.pl|racjonalista]] napisały w tej sprawie list do papieża [[Franciszek (papież)|Franciszka]], jednak ich głos nie przebił się do mainstreamowych mediów{{r|lixx|radeksc}}. Ze strony kościoła rozpropagowana została natomiast akcja „Ocalmy kościół na Ślęży”{{r|ocd}}, mająca na celu nie tylko renowację wnętrza kościoła, ale też rewitalizację szczytu Ślęży, a także jej okolic{{r|iran}}. W tym okresie miała miejsce również próba podpalenia figurki kościelnej przez nieznanego sprawcę w kościele w Sulistrowiczkach. Brak jest rzeczowych dowodów na ten temat i przypuszczalnie był to wybryk chuligański niemający szerszego związku z opisywaną sprawą{{r|malwinka2}}.
 
== Turystyka ==
Linia 176 ⟶ 175:
* Cehak-Hołubowiczowa Helena: ''Śląski Olimp'', w: ''Szkice z dziejów Śląska'' t. I, wyd. 2, Warszawa 1955;
* Domański Grzegorz: ''Ślęża w pradziejach i średniowieczu'', Wrocław, Inst. Archeologii i Etnologii PAN, 2002 {{ISBN|83-913155-7-6}};
* {{Cytuj |autor=[[Jacek Kolbuszewski|Kolbuszewski Jacek]]: ''|rozdział=Diabelskie tajemnice świętej góry'', w: ''|tytuł=Góry takie kamienne. Szkice o górach i ludziach'', |wydawca=Nasza Księgarnia, |miejsce= Warszawa |data=1972;}}
* Kolbuszewski Jacek: ''Góry takie kamienne, aż się splunąć chce...'', w: ''Skarby Króla Gregoriusa. O poszukiwaczach skarbów w XVII i XVIII wieku'', Śląsk, Katowice 1972;
* {{Cytuj|autor = Wacław Korta |tytuł = Tajemnice góry Ślęży |data = 1988 |isbn = 83-7008-061-8 |miejsce = Katowice |wydawca = Śląski Instytut Naukowy |oclc = 749561169}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Ślęża”