Uzus językowy: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne
m drobne redakcyjne
Linia 1:
'''Uzus językowy''' (od {{w języku|la|usus}} – zwyczaj, praktyka{{r|Kopaliński}}{{odn|Olinkiewicz|Radzymińska|Styś|1999}}), '''zwyczaj językowy''' – rzeczywisty konwenans w posługiwaniu się [[system językowy|systemem językowym]], pewna forma jego realizacji lub pewien [[styl (językoznawstwo)|styl]] utarty w określonej [[społeczność językowa|wspólnocie komunikacyjnej]] (rodzina, zespół pracowniczy, wydawnictwo itp.), według niektórych ujęć również praktyka językowa pojedynczej osoby ([[idiolekt]]){{odn|Mistrík|1993|s=468}}. Szczegóły definicji różnią się w zależności od autora: w szerszym rozumieniu uzus można utożsamiać z pojęciem praktyki językowej{{odn|Pravdová|Svobodová|2014}}, tj. rzeczywistą realizacją języka, obejmującą wszystkie (doraźne, nieregularne itp.) odchylenia i omyłki; natomiast w węższym znaczeniu jako uzus rozumie się wyłącznie środki mowne funkcjonujące w sposób regularny i stały, według niektórych autorów: cieszące się szeroką lub zauważalną akceptacją wśród użytkowników języka{{odn|Mistrík|1993|s=468}}{{odn|Paulička|2002|s=711}}{{odn|Kożyna|2003}}{{odn|Kvasil|1984}}{{odn|Nebeská|2017}}{{odn|Markowski|2005|s=21}}. Uzus obejmuje obejmuje zatem różnorakie elementy językowe, bez względu na ich zgodność ze [[kodyfikacja (językoznawstwo)|skodyfikowanymi]] wzorcami [[język standardowy|języka standardowego]]{{odn|Markowski|2005|s=21}}.
 
W polskiej tradycji [[preskryptywizm (językoznawstwo)|normatywistycznej]] uzus (niekiedy: praktyka wykształconych użytkowników języka{{r|dobryslownik}}) traktowany jest jako jedno z kryteriów [[poprawność językowa|poprawności językowej]]{{odn|Markowski|2010}}. Jego kształt stanowi podstawę dla kodyfikacji normatywnej polskiego języka standardowego – jeśli pewne elementy językowe, początkowo pozanormatywne, staną się szeroko rozpowszechnione (przez dłuższy okres, w różnych środowiskach, w mowie i piśmie), a tym samym zaczną należeć do powszechnej praktyki językowej, to zyskają one sankcję normatywną w obrębie [[norma językowa#Podział norm językowych|normy użytkowej]] (uzualnej), skąd po jakimś czasie mogą przejść do warstwy wzorcowej. Uzus nie jest w pełni równoznaczny z normą uzualną, która z zasady obejmuje węższy zakres środków językowych{{odn|Ginter|2016|s=20}}, choć niektórzy badacze traktują te terminy jako synonimiczne{{odn|Oczkowa|2005|s=85–86}}.