Ludowe Wojsko Polskie: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Polish Army Parade waf-2012-1502-29 (1945).jpg|mały|Defilada 1 Armii Wojska Polskiego na ulicy Marszałkowskiej w wyzwolonej Warszawie 19 stycznia 1945.]]

{{Wikiźródła|Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 31 sierpnia 1944 r. o ustanowieniu przysięgi dla Wojska Polskiego|Dekret PKWN z dnia 31 sierpnia 1944 r. o ustanowieniu przysięgi dla Wojska Polskiego}}

'''Ludowe Wojsko Polskie''' ('''LWP''') – nazwa polskich [[siły zbrojne|sił zbrojnych]]<ref>Por. np. {{Dziennik Ustaw|1974|47|282}} – Ustawa z dnia 17 grudnia 1974 roku o uposażeniu żołnierzy niezawodowych art. 12 pkt. 3.</ref> sformowanych w latach 1943–1944 w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]{{odn|Brzeziński|Majewski|Witek|1984|s=4 i 18}} oraz wywodzącego się z nich [[Wojsko Polskie|Wojska Polskiego]] w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polsce Ludowej]] w latach 1944–1952 i [[Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej]] w latach 1952–1989. Ludowe Wojsko Polskie było zdominowane i kontrolowane przez rządzącą partię [[Komunizm|komunistyczną]] i jako część struktur [[Układ Warszawski|Układu Warszawskiego]] podlegało dowództwu [[Armia Radziecka|Armii Radzieckiej]]<ref name="European Military Law Systems 2003">European Military Law Systems, edited by Georg Nolte, Berlin 2003, s. 651.</ref>.

 

 

W 1946, ze względów oszczędnościowych, rozwiązano Łódzki OW, a w listopadzie 1947 utworzono Dowództwo Wojsk Lądowych, jako dowództwo operacyjne szczebla frontowego. Okręgi pełniły faktycznie rolę organów dowodzenia szczebla armijnego.

Drugi etap rozwoju sił zbrojnych, za którego początek należy przyjąć rok 1949, czyli 3 lata przed formalnym powstaniem [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]], wiąże się ze zmianami społeczno-politycznymi w kraju w końcu lat 40. i z osobą marszałka [[Konstanty Rokossowski|Rokossowskiego]], oficera radzieckiego polskiego pochodzenia, który od kilku lat przebywał w Polsce. Był dowódcą [[Północna Grupa Wojsk|Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej]], której to sztab stacjonował w [[Legnica|Legnicy]]. 7 listopada 1949 został powołany na stanowisko Ministra Obrony Narodowej (objęcie dowództwa sił zbrojnych przez obywatela radzieckiego zdarzyło się tylko w Polsce, w innych krajach [[blok wschodni|bloku wschodniego]] oficerowie z ZSRR zajmowali etaty doradców).

 

 

Do wojska Polski Ludowej przysłano tzw. doradców radzieckich. Pewna liczba obywateli radzieckich skierowana została do służby w wojsku jako tzw. popi (pełniący obowiązki Polaków). W marcu 1945 roku ''popi'' stanowili prawie 53% wszystkich oficerów w siłach zbrojnych Polski Ludowej. W latach 1945-1947 przeniesiono do Ludowego Wojska Polskiego 16 460 oficerów radzieckich. W grudniu 1945 roku 54 na 63 polskich generałów (86%) i 228 z 309 pułkowników (74%) stanowili oficerowie Armii Czerwonej. W sumie oficerowie radzieccy stanowili ok. 40% polskiego korpusu oficerskiego<ref>Marek Jan Chodakiewicz, Po zagładzie. Stosunki polsko-żydowskie 1944–1947, Warszawa 2008, s. 28-29.</ref>.

Pod dowództwem marsz. Polski K. Rokossowskiego od 1949 rozpoczęła się [[stalinizm|stalinizacja]] Wojska Polskiego (szczególny nacisk położono na ideologię, przeznaczając w szkołach oficerskich 236 godzin na szkolenia z zakresu [[Leninizm|marksizmu-leninizmu]], a tylko 126 godzin zajęć z historii Polski{{odn|Kowalski|2001|s=170, 171, 174, 294-305, 438, 440, 443-452, 453}}), a od 1950 pogłębiała się coraz bardziej dalsza jego sowietyzacja<ref name="Nowa Encyklopedia Powszechna PWN 1">{{cytuj książkę|tytuł=Nowa Encyklopedia Powszechna PWN|wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN|miejsce=Warszawa|rok=2004|isbn = 83-01-14179-4|strony = 602 (tom 6)}}</ref> (identyczne struktury organizacyjne jak w Armii Radzieckiej, unifikacja umundurowania<ref name="Wojsko i politycy1">{{cytuj książkę|imię=Stanisław|nazwisko=Dronicz|tytuł=Wojsko i politycy|wydawca=Wydawnictwo CB|miejsce=Warszawa|data=2002|isbn = 83-86245-84-0|cytat=Radykalne zmiany w armii zapoczątkowała dopiero dymisja marszałka [[Michał Rola-Żymierski|Żymierskiego]]. [w 1949 usuniętego z funkcji Ministra Obrony Narodowej]. Wraz z jego odejściem znikły dawne (przedwojenne) tradycje służby wojskowej [...]|strony = 45}}</ref>, podobne stany ilościowe w oddziałach i związkach taktycznych, podobne programy szkoleniowe, składanie przysięgi wojskowej zawierającej nowe sformułowanie o „sojuszu z ZSRR” itp.), również oddziałów [[Milicja Obywatelska|MO]] i [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|MBP]].

 

1 maja 1950 Rokossowski wydał rozkaz nr 26<ref name="Najnowsza historia Polski 1945-1980">{{cytuj książkę|imię=Wojciech|nazwisko=Roszkowski|tytuł=Najnowsza historia Polski 1945-1980|wydawca=Świat Książki|miejsce=Warszawa|rok=2003|isbn = 83-7311-992-2|strony = 209}}</ref>, zatwierdzający rozpoczętą w listopadzie 1949 [[czystka|czystkę]]<ref name="Najnowsza historia Polski 1945-1980" /> w korpusie oficerskim WP. Akcją usuwania niewygodnych dla ZSRR oficerów polskich i tzw. „elementu [[walka klas|klasowo obcego]]” (ocenianego na ok. 18% korpusu oficerskiego), kierował gen. [[Stanisław Zawadzki (1900–1984)|Stanisław Zawadzki]], pod nadzorem radzieckiego ''[[attaché]]'' wojskowego gen. I. Kozaka. Całą operację nadzorował również płk [[Anatol Fejgin]], ówczesny szef Departamentu [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego]]. Między innymi zwolniono z WP „zasłużonego” w walkach z podziemiem niepodległościowym gen. [[Gustaw Paszkiewicz|Gustawa Paszkiewicza]]. Uniknął represji gen. [[Izydor Modelski]], który przeczuwając niebezpieczeństwo odmówił powrotu do kraju. Czystce równolegle towarzyszyły aresztowania oficerów [[II Rzeczpospolita|przedwojennych]], którzy po 1945 zgłosili się do służby w LWP. Organizowano również [[proces pokazowy|procesy pokazowe]], w 1951 odbyła się sprawa 4 generałów WP, tzw. [[proces generałów]]. W tzw. „procesach odpryskowych” (1950-1953), związanych z procesem wytoczonym generałom, osądzono łącznie 86<ref name="Historia 1939 – 1997/98. Polska i świat" /> oficerów polskich – w sumie zapadło 40 [[kara śmierci|wyroków śmierci]], z czego wykonano 20<ref name="Historia 1939 – 1997/98. Polska i świat">. {{cytuj książkę|imię=Andrzej|nazwisko=Garlicki|tytuł=Historia 1939 – 1997/98. Polska i świat|wydawca=Wydawnictwo Naukowe „Scholar”|miejsce=Warszawa|rok=1998|isbn = 83-87367-23-0|strony = 241}}</ref> (m.in. skazano na śmierć 3 polskich [[komandor]]ów, zasłużonych w [[obrona Wybrzeża w kampanii wrześniowej 1939|obronie wybrzeża]] w 1939, w procesach pokazowych dotyczących tzw. [[spisek komandorów|spisku komandorów]]). Do 1954 wydalono z armii 9 tys. oficerów<ref name="Polska. Losy Państwa i narodu 1939-1989" />, w większości przedwojennych i pochodzących z [[Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie|PSZ]]. Sprawy informacji i „bezpieczeństwa” zostały wyłączone z II oddziału Sztabu i przekazane [[Główny Zarząd Informacji|Głównemu Zarządowi Informacji]] (będącego wówczas pod nadzorem radzieckiego kontrwywiadu wojskowego III Zarządu Głównego [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR|Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR]] pod kierownictwem gen. Korolewa, następnie gen. Jedynowa, ów zarząd zastąpił osławiony [[Smiersz]]<ref>„Tajny Front Zimnej Wony – Leszek Pawlikowicz”, ''Długie Ramię Moskwy – Sławomir Cenckiewicz'', Towarzysz Generał – film Grzegorza Brauna i Roberta Kaczmarka.</ref>), pod dowództwem płk. [[Dmitrij Wozniesienski|D. Wozniesienskiego]] (zięcia gen. [[Karol Świerczewski|Karola Świerczewskiego]]) oraz płka. Antoniego Skulbaszewskiego.

Na początku 1951 główna siedziba wojsk radzieckich, które stacjonowały w Polsce, została przeniesiona do podwarszawskiej [[Jabłonna (powiat legionowski)|Jabłonny]]. Jednocześnie trwała wymiana kadr dowódczych w LWP, szefem sztabu został gen. Jerzy Bordziłowski, a inspektorem sił zbrojnych Polski, sowiecki gen. I. Suchow. Dowódcą lotnictwa został gen. Iwan Turkiel (zastąpił gen. [[Aleksander Romeyko|Aleksandra Romeykę]]), a dowódcą polskiej marynarki wojennej został [[admirał]] sowiecki, K. Czerokow.

Ideologizacja LWP była wyraźna zwłaszcza w programach szkoleniowych, K. Rokossowski zatwierdził 1 czerwca 1951 „Wytyczne Organizacyjno-Metodyczne dla Szkół Oficerskich WP”, gdzie podkreślano, iż szkoły oficerskie były średnimi uczelniami wojskowymi, których celem było wychowanie podchorążych „na pełnowartościowych obywateli oddanych Polsce Ludowej i sprawie budowy socjalizmu”{{odn|Kowalski|2001|s=170, 171, 174, 294-305, 438, 440, 443-452, 453}}. W naborze i dalszej karierze oficerów WP zaczęło zatem dominować kryterium polityczne, zwłaszcza że w wytycznych podkreślano, że „wyszkolenie będzie przebiegało w duchu najgłębszej przyjaźni i sojuszniczej wierności w stosunku do ZSRR, miłości i przywiązania do wodza postępowej ludzkości [[Józef Stalin|Józefa Stalina]], w duchu braterstwa broni z Armią Radziecką”{{odn|Kowalski|2001|s=170, 171, 174, 294-305, 438, 440, 443-452, 453}}. Rzemiosło wojskowe miało być opanowane przez polskich podchorążych poprzez „naukę doświadczeń bojowych Armii Radzieckiej i wpajanie zasad Stalinowskiej Nauki Wojennej”{{odn|Kowalski|2001|s=170, 171, 174, 294-305, 438, 440, 443-452, 453}}.

 

Wojsko Polskie wzięło udział w [[praska wiosna|interwencji wobec Czechosłowacji]] w 1968, w ramach tzw. [[Operacja Dunaj|Operacji Dunaj]], przedstawianej propagandowo jako interwencja ''„w obronie zdobyczy socjalizmu”'', mającej stłumić dążenia Czechosłowacji do liberalizacji życia politycznego i uniezależnienia się od wpływów ZSRR, powstałe na fali wydarzeń [[praska wiosna|praskiej wiosny]] z roku 1968. W operacji tej wzięły udział siły WP w liczbie 18,5 tys. żołnierzy (na ogólną liczbę 450 tys. sił interwencyjnych), dysponujących 471 czołgami i 542 transporterami opancerzonymi{{odn|Dronicz|2002|s=44-45, 90-91}}. [[Ministerstwo Obrony Narodowej|MON]] poniosło łączne koszty interwencji w wysokości 441 [[milion|mln]] [[złoty]]ch i 340 tys. [[korona czechosłowacka|koron czechosłowackich]]{{odn|Dronicz|2002|s=44-45, 90-91}}. Oddziałami SZ PRL ([[2 Armia Wojska Polskiego (1968)|2 AWP]]) biorącymi udział w akcji, dowodził ówczesny dowódca [[Śląski Okręg Wojskowy|Śląskiego Okręgu Wojskowego]], gen. [[Florian Siwicki]].

{{osobny artykuł|Operacja Dunaj}}

W 1981 jednostki SZ PRL uczestniczyły w pacyfikacji [[Opozycja (polityka)|opozycji]] demokratycznej, po wprowadzeniu w dniu 13 grudnia 1981 [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego]]. W dniu ogłoszenia stanu wojennego w bezpośrednich działaniach wzięło udział 70 tys. żołnierzy, 1750 [[czołg]]ów, 1400 pojazdów opancerzonych, 500 wozów bojowych, oraz kilka tysięcy samochodów wojskowych (ok. 9000 razem z pojazdami milicyjnymi){{odn|Kowalski|2001|s=170, 171, 174, 294-305, 438, 440, 443-452, 453}}.

 

W latach 80 XX w. w SZ PRL istniały cztery akademie wojskowe i jedenaście wyższych szkół oficerskich kształcących [[Podchorąży (tytuł wojskowy)|podchorążych]] na poziomie wyższych studiów zawodowych. 21 szkół chorążych kształciło [[kadet]]ów na poziomie szkoły średniej.

{{osobny artykuł|Szkolnictwo ludowego Wojska Polskiego}}

== Ostatnie lata 1988-1991 ==

19 lipca 1989 roku [[Zgromadzenie Narodowe w Polsce|Zgromadzenie Narodowe]] dokonało wyboru generała armii Wojciecha Jaruzelskiego na urząd [[Prezydent Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|Prezydenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej]]. Z dniem objęcia urzędu Prezydent PRL został zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i przewodniczącym [[Komitet Obrony Kraju|Komitetu Obrony Kraju]] oraz przejął część dotychczasowych kompetencji [[Rada Państwa (Polska)|Rady Państwa]]. Do prerogatyw Prezydenta PRL należało między innymi mianowanie i zwalnianie, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego oraz dowódców [[Okręg wojskowy|okręgów wojskowych]] i [[Siły zbrojne#Rodzaje sił zbrojnych|rodzajów sił zbrojnych]], a także mianowanie na pierwszy stopień oficerski (podporucznika) oraz stopnie oficerskie generałów i admirałów<ref>Ustawa z dnia 29 maja 1989 r. o przekazaniu dotychczasowych kompetencji Rady Państwa Prezydentowi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i innym organom państwowym. {{Dziennik Ustaw|1989|34|178}}.</ref>.