Zamieszki w Jafie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne i wykonuje inne drobne zmiany.
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne i wykonuje inne drobne zmiany.
Linia 20:
 
== Tło wydarzeń ==
W trakcie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] [[British Army|brytyjskie wojska]] przejęły kontrolę nad rozległymi terenami na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]], w tym nad [[Palestyna|Palestyną]]. Społeczność [[Żydzi|żydowska]] wiązała swoje nadzieje ze złożoną w 1917 brytyjską obietnicą utworzenia w Palestynie „''żydowskiej siedziby narodowej''”, która była zawarta w [[Deklaracja Balfoura|deklaracji Balfoura]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20150708010653/https://palestine-mandate.com/from-the-balfour-declaration-to-partition-to-two-states | tytuł = From the Balfour Declaration to Partition … to Two States? | data dostępu = 2016-10-22 | praca = Palestine - Mandate | język = en}}</ref>. Natomiast dla społeczności [[Arabowie|arabskiej]] niezwykle ważną była korespondencja prowadzona podczas wojny między brytyjskim wysokim komisarzem [[Egipt]]u sir [[Henry McMahon|Henrym McMahonem]] a [[szarif]]em [[Mekka|Mekki]] [[Said Husajn ibn Ali|Saidem Husajnem ibn Ali]]. Korona brytyjska zgodziła się wówczas „''poprzeć arabskie dążenia niepodległościowe''” w [[Imperium Osmańskie|Imperium osmańskim]]. W zamian Arabowie przyłączyli się do [[Powstanie arabskie (1916–1918)|wojny przeciwko Turkom]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.law.fsu.edu/library/collection/LimitsinSeas/IBS094.pdf | tytuł = International Boundary Study: Jordan – Syria Boundary | data dostępu = 2012-03-29 | praca = United States Department of State | język = en}}</ref>. Na podstawie tych dwóch częściowo sprzecznych z sobą obietnic, zarówno Żydzi jak i Arabowie byli przekonani, że [[Wielka Brytania]] obiecała im utworzenie niepodległego państwa w Palestynie. Mocarstwa zachodnie były jednak związane odrębną [[umowa Sykes-Picot|umową Sykes-Picot]] zawartą w 1916 pomiędzy Wielką Brytania a [[III Republika Francuska|Francją]]. Wszystkie te wydarzenia były przedmiotem szerokiej dyskusji prowadzonej zarówno wśród Arabów, jak i wśród Żydów. Zdając sobie sprawę z dużej niepewności dalszych losów całego regionu, przywódca [[Syjonizm|ruchu syjonistycznego]] [[Chaim WeizmannWeizman]] spotkał się z arabskim emirem [[Fajsal I|Fajsalem I]]. Zawarta przez nich 3 stycznia 1919 [[umowa Fajsal-WeizmannWeizman]] otwierała drogę dla żydowskiej emigracji do Palestyny w zamian za poparcie koncepcji utworzenia zjednoczonego państwa arabskiego<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.mideastweb.org/feisweiz.htm | tytuł = Agreement Between Emir Feisal and Dr. Weizmann | data dostępu = 2012-03-29| autor = | opublikowany = | praca = MidEast Web Historical Documents | data = | język = en}}</ref>. Umowa przetrwała jedynie kilka miesięcy, ponieważ decyzje [[Konferencja pokojowa w Paryżu (1919–1920)|Konferencji pokojowej w Paryżu]] odmówiły Arabom niepodległości. Emir Fajsal czuł się oszukany, ponieważ brytyjsko-francuska umowa Sykes-Picot okazała się obowiązująca zachodnie mocarstwa. Terytorium Bliskiego Wschodu miało zostać podzielone na dwa [[Mandat międzynarodowy|mandaty]]: francuski [[Syria i Liban|Mandat Syrii i Libanu]] i brytyjski [[Palestyna (mandat)|Mandat Palestyny]]. Fajsal wkrótce zaczął wyrażać wątpliwości do dalszych perspektyw współpracy z ruchem syjonistycznym i zaangażował się w utworzenie [[Wielka Syria|Wielkiej Syrii]]<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Barbour | imię = Neville | autor link = | tytuł = Palestine, star or crescent? | czasopismo = News Chronicle | wolumin = | wydanie = | strony = 100 | data = 1947 | wydawca = Odyssey Press | miejsce = New York | issn = | doi =}}</ref>. Konsekwencją było nasilenie tendencji [[panarabizm]]u i wybuch walk w [[Liban]]ie i [[Syria|Syrii]]. Brytyjczycy wycofali się z tego obszaru, robiąc miejsce do wkroczenia wojsk francuskich, które miały zająć Mandat Syrii i Libanu.
 
Tymczasem niepokoje udzieliły się także arabskiej społeczności w Palestynie. 27 lutego 1920 w Jerozolimie doszło do ogromnej demonstracji, w której wzięło udział ponad 40 tys. Arabów. Demonstranci protestowali przeciwko żydowskiej imigracji, deklaracji Balfoura i działalności syjonistów w Palestynie. W kilka dni później, 1 marca 1920, kilkuset libańskich Arabów zaatakowało niewielką żydowską osadę [[Tel Chaj]], położoną przy granicy z dzisiejszym Libanem. Podczas obrony zginęło 8 Żydów, w tym [[Josef Trumpeldor]]. Wywołało to duże zaniepokojenie przywódców ruchu syjonistycznego, którzy wielokrotnie zwracali się do brytyjskich władz o zapewnienie bezpieczeństwa żydowskim osadom i zakazanie arabskich prosyryjskich wieców. Ich prośby były jednak ignorowane<ref name=segev>{{cytuj książkę | autor = Tom Segew | tytuł = One Palestine, Complete: Jews and Arabs Under the British Mandate | wydawca = Owl Books | miejsce = | rok = 2001 | strony = 127–144 | isbn = 0-8050-6587-3}}</ref>. Obawy przed kolejnymi atakami i [[pogrom]]ami jeszcze bardziej się nasiliły, gdy 7 marca 1920 emir Fajsal I został ogłoszony królem Wielkiej Syrii, w której skład miała wejść także Palestyna<ref>{{cytuj pismo | autor = Henry Laurens | tytuł = La Question de Palestine | czasopismo = L’invention de la Terre sainte | wolumin = 1 | wydanie = | strony = 502-503, 506 | data =1999 | wydawca = Fayard | miejsce = Paris | issn = | doi =}}</ref>. Dzień później zorganizowano dużą demonstrację w Jerozolimie, podczas której arabski tłum protestował przeciwko żydowskiej imigracji i syjonizmowi. Doszło wówczas do incydentu, gdy kilku młodych Żydów zaczęło krzyczeć hasła popierające syjonizm. Doprowadziło to do starcia, w którym rannych zostało dziesięciu Żydów. Brytyjscy policjanci jednak natychmiast zareagowali, przerywając demonstrację i aresztując sprawców pobicia<ref name=segev />. Przywódcy żydowscy wystąpili wówczas do brytyjskich władz z żądaniem wydania zezwolenia na uzbrojenie żydowskich sił samoobrony. Pomimo odmowy, [[Ze’ew Żabotyński]] i [[Pinchas Rutenberg]] rozpoczęli szkolenie żydowskich ochotników. Wielu z nich było członkami klubu sportowego Maccabi, a inni byli weteranami wojennymi z [[Legion Żydowski|Legionu Żydowskiego]]. Szkolenia opierały się głównie na ćwiczeniach sportowych, walce wręcz i na kije. Największą trudnością był brak uzbrojenia. Pod koniec marca zdołano zebrać około 600 ochotników<ref>{{cytuj książkę | autor = Bernard Wasserstein | tytuł = The British in Palestine: The Mandatory Government and the Arab-Jewish Conflict 1917-1929 | wydawca = Blackwell | miejsce = | rok = 1991 | strony = 63 | isbn = 0-631-17574-1}}</ref>.
Linia 70:
Wydarzenia te doprowadziły do ponownego rozważenia przez Brytyjczyków tematu obietnic złożonych Żydom. 14 maja 1921 wysoki komisarz Palestyny sir Herbet Samuel nakazał zatrzymać napływ nowych żydowskich imigrantów do Palestyny, aby dać czas na analizę faktów. 3 czerwca odbyły się uroczystości z okazji urodzin brytyjskiego króla [[Jerzy V|Jerzego V]]. W swoim wystąpieniu sir Samuel powiedział, że brytyjski rząd nigdy nie pozwoli na powstanie żydowskiego rządu, który panowałby nad arabską większością i zagarnąłby arabską ziemię. Dodał, że deklaracja Balfoura ma na celu umożliwienie napływu do Palestyny żydowskich imigrantów, których praca i wiedza umożliwią „rozwinąć kraj dla dobra wszystkich jej mieszkańców.” Mowa ta miała na celu uspokojenie Arabów, stanowiła jednak zasadniczy zwrot w stanowisku zajmowanym przez Samuela. Doszedł on do wniosku, że aby umożliwić dalszą realizację programu ruchu syjonistycznego, musi być pozyskana współpraca arabska<ref>{{cytuj stronę | url = http://lib.cet.ac.il/Pages/item.asp?item=1835 | tytuł = Wydarzenia zamieszek w Jafie z punktu widzenia brytyjskiej polityki | data dostępu = 2012-03-30 | autor = | opublikowany = | praca = Archiwum Państwa Izrael | data = | język = he}}</ref>. W tym duchu zaproponował utworzenie żydowskich i arabskich instytucji przedstawicielskich. W rezultacie powstały żydowskie [[Zgromadzenie Reprezentantów (Mandat Palestyny)|Zgromadzenie Reprezentantów]] i arabska [[Najwyższa Rada Muzułmańska]]<ref>{{cytuj książkę | autor = Matthews C. Weldon | tytuł = Confronting an Empire, Constructing a Nation: Arab Nationalists and Popular Politics in Mandate Palestine | wydawca = I.B.Tauris | miejsce = | rok = 2006 | strony = 31–32 | isbn =}}</ref>. Aby uspokoić nastroje społeczności arabskiej, brytyjskie władze uzyskały zgodę Ligi Narodów na wydzielenie z terytorium Mandatu Palestyny obszaru położonego na wschód od [[Jordan (rzeka)|rzeki Jordan]], tworząc tam arabski [[Transjordania|Emirat Transjordanii]] (obszar ten wyłączono z deklaracji Balfoura). Następnie sir Samuel wyraził zgodę, aby Al-Hadżdż Muhammad Amin al-Husajni powrócił do Palestyny i został [[Wielki mufti Jerozolimy|wielkim muftim Jerozolimy]].
 
Równocześnie sir Samuel poprosił Chaima WeizmannaWeizmana, aby jak najszybciej wyjechał do Wielkiej Brytanii i przez pewien czas nie przyjeżdżał do Palestyny. WeizmannWeizman po przyjechaniu do [[Londyn]]u ostro skrytykował brytyjską politykę ustępstw wobec Arabów, argumentując, że interesy brytyjskie i syjonistyczne wymagają zupełnie innych działań, będących w zgodzie z deklaracją Balfoura. Z tego powodu spotkał się z Winstonem Churchillem, któremu przedstawił swoje argumenty i propozycje działań. Churchill był pod wrażeniem rozmowy. 22 lipca 1921 spotkał się z premierem [[David Lloyd George|Lloydem George]] i lordem [[Arthur Balfour|Arthurem Balfourem]]. W spotkaniu tym uczestniczył WeizmannWeizman, który otrzymał zapewnienie, że celem brytyjskiego rządu jest utworzenie „żydowskiej siedziby narodowej” w Palestynie. WeizmannWeizman przekazał tę informację [[Światowa Organizacja Syjonistyczna|Światowej Organizacji Syjonistycznej]]. Decyzje rządu brytyjskiego znalazły także odbicie w polityce realizowanej przez władze w Palestynie. Podjęły one współpracę przy realizacji kilku projektów syjonistycznych, między innymi projektu elektryfikacji [[Pinchas Rutenberg|Pinchasa Rutenberga]]. Rozpoczęto także rekrutację Żydów do policji, a sprawców arabskich zaburzeń ostro karano. W międzyczasie brytyjski rząd wysłał do Palestyny [[Komisja śledcza Haycrafta|komisję śledczą Haycrafta]], która miała zbadać przyczyny tych wydarzeń<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.archive.org/details/palestinedisturb00grearich | tytuł = Palestine. Disturbances in May, 1921. Reports of the Commission of Inquiry with correspondence relating thereto ... (1921) | data dostępu = 2012-03-30 | praca = Internet Archive | język = en}}</ref>.
 
Zamieszki arabskie z maja 1921 wywarły bardzo silne wrażenie na Żydach. Poczuli oni siłę uczucia strachu przed Arabami i zrozumieli chwiejność oraz obojętność władz brytyjskich, którym nie mogli w pełni ufać. We wrześniu 1921 podczas XII Kongresu Syjonistycznego, Chaim WeizmannWeizman podkreślił znaczenie dialogu z palestyńskimi Arabami i wezwał do rozpoczęcia współpracy z nimi. Była to rewolucja w podejściu syjonistów do Arabów. Jednak wraz z realizacją polityki dialogu, realizowano równolegle program zakupu broni dla Hagany. Syjoniści użyli także wszystkich swoich wpływów, aby poprzeć w [[Liga Narodów|Lidze Narodów]] projekt przyznania Wielkiej Brytanii [[Mandat międzynarodowy|mandatu]] nad Palestyną. Starano się, aby dokument w tej sprawie został przyjęty w maju 1922, jednak bez powodzenia – podpisano go dopiero 11 września 1922. Zwłoka ta umożliwiła wysokiemu komisarzowi Palestyny sir Samuelowi przedstawienie w Londynie nowej interpretacji deklaracji Balfoura. Wywołało to burzliwą dyskusję, i [[Izba Lordów]] potępiła naruszenie brytyjskich obietnic złożonych Arabom, domagając się wprowadzenia odpowiednich zmian. W rezultacie Winston Churchill rozpoczął pracę nad odpowiednim dokumentem, który został 3 czerwca 1922 przyjęty w Izbie Lordów większością głosów. [[Biała księga Churchilla]] w znacznym stopniu ograniczała liczebność nowych żydowskich imigrantów napływających do Palestyny i ograniczała polityczne aspiracje syjonistów. Arabowie, poprzez przyznanie im środków rządowych, uzyskali znaczną samodzielność i przekonanie o poparciu Wielkiej Brytanii<ref name=aviv />.
 
Pomimo tych wszystkich starań, w 1925 doszło w Palestynie do kolejnych arabskich wystąpień.