Gramatyka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne |
|||
Linia 1:
__NOTOC__
{{Lingwistyka}}
'''Gramatyka''' ({{greka|γραμματική τέχνη}}, {{łac.|grammatica}}) – uporządkowany zbiór [[zasada językowa|reguł językowych]] rządzących organizacją [[zdanie|zdań]], [[dyskurs]]ów, [[tekst (semiotyka)|tekstów]]; innymi słowy zespół prawideł umożliwiających tworzenie złożonych [[jednostki językowe|jednostek językowych]], ich składanie z jednostek elementarnych{{odn|Čermák|2011|s=130}}. Gramatyka to także dział językoznawstwa zajmujący się badaniem tych wzorców{{odn|Polański|1999|s=208}}. Struktura gramatyczna stanowi element właściwy dla wszystkich [[język (mowa)|języków]] i [[dialekt]]ów{{odn|O’Grady|Dobrovolsky|Katamba|1996|s=5}}, tworzący podstawę ich funkcjonowania; system ten znany jest wszystkim użytkownikom i przyswajany bez potrzeby formalnego nauczania{{odn|O’Grady|Dobrovolsky|Katamba|1996|s=9-11}}.
Linia 4 ⟶ 5:
Gramatyka to część języka najbardziej trwała i odporna na wpływy zewnętrzne{{odn|Lachur|2004|s=101}}, choć również podlegająca [[zmiana językowa|zmianom]]{{odn|O’Grady|Dobrovolsky|Katamba|1996|s=8}}. Jest najwyraźniej ujawniającym się elementem organizacji tekstu, choć nie stanowi głównego ani jedynego obrazu [[system językowy|systemu językowego]]. Charakter gramatyki jest uzależniony od [[typologia języków|typologii]] danego języka, a na faktyczny sposób wypowiedzi wpływają też aspekty [[styl (językoznawstwo)|stylistyczne]] i [[semantyka (językoznawstwo)|semantyczne]]. Faktyczna [[łączliwość]] wyrazów może być zatem bardziej restrykcyjna od samych prawideł gramatycznych{{odn|Čermák|2011|s=130}}.
W zakres gramatyki wchodzą: [[fonetyka]], [[fonologia]], [[morfologia (językoznawstwo)|morfologia]] oraz [[syntaktyka (językoznawstwo)|składnia]], przy czym w ujęciu tradycyjnym nie uwzględnia się [[fonetyka|fonetyki]] i [[fonologia|fonologii]]{{odn|Polański|1999|s=208}}. Za część gramatyki bywa uznawana także [[semantyka (językoznawstwo)|semantyka]]{{odn|O’Grady|Dobrovolsky|Katamba|1996|s=10}}. Pojęcie gramatyki ma zatem charakter bardzo zmienny, często również pod względem rozciągłości jej przedmiotu{{odn|Mistrík|1993|s=163}};
W postaci stosowanej gramatykę rozumie się przede wszystkim jako opis struktury, tej części systemu językowego, która odnosi się do
[[Gramatyczność]] (poprawność gramatyczna) to własność struktur językowych (przede wszystkim zdań) polegająca na ich zgodności z zasadami gramatycznymi. Wyrażenia spełniające reguły gramatyki nie muszą być jednak [[akceptowalność|akceptowalne]] pod względem semantycznym (por. zdanie ''Ta długa głupota szczekała prostopadle'', uwydatniające różnicę między gramatyką a semantyką). Obserwuje się priorytetyzację prawideł semantycznych nad gramatycznymi. Podstawowa komunikacja możliwa jest bowiem nawet bez znajomości gramatyki, umożliwia ją proste zestawienie leksemów (''Ja ten klucz jutro oddać ten pani''){{odn|Čermák|2011|s=131}}.
| |||