Stołp: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
zwrot obcojęzyczny, jest w niemieckiej wikipedi
Konarski (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne
Linia 2:
[[Plik:Castle tower Kazimierz Dolny.jpg|thumb|Stołp w Kazimierzu Dolnym]]
 
'''Stołp''' (''wieża ostatecznej obrony'' lub ''bergfried, bergfrid''<ref>{{Cytuj |autor = Bogusz Wasik |tytuł = Zamek golubski w średniowieczu. Architektura i technika budowy |czasopismo = Komunikaty Mazursko-Warmińskie |data dostępu = 2019-11-19 |url = https://www.academia.edu/40973942/Zamek_golubski_w_%C5%9Bredniowieczu._Architektura_i_technika_budowy |język = en}}</ref>) – [[średniowiecze|średniowieczna]] [[wieża obronna]] na planie koła, owalu, prostokąta lub wieloboku o znacznej wysokości (30–50 m) i dużej grubości murów (3–5 m). Charakterystyczne było to, że wieża ta nie była zamieszkiwana podczas pokoju. Początkowo wieże typu stołp były wolnostojące i przeznaczone do obrony pasywnej, z czasem zaczęto je włączać w [[obwód obronny]] zamku i zaopatrywać w elementy zwiększające możliwości aktywnej obrony. Stanowiła ostateczny punkt obrony. Dolna część wnętrza wieży była sklepiona, przeznaczona zazwyczaj na więzienie, dostępna była tylko od góry. Zasadą było umieszczanie wejścia do stołpu tylko w wyższej kondygnacji, poprzez ganek prowadzący z murów lub połączenie z domem pana feudalnego. Po przesuwaniu stołpów coraz bardziej na zewnątrz linii murów, wraz z ewolucją sztuki fortyfikacyjnej, zostały wyparte przez baszty i basteje, a w nowożytnej sztuce fortyfikacyjnej rolę ich przejął tzw. [[śródszaniec]].
 
Stołpy są często mylone z [[donżon]]ami – wcześniejszymi typologicznie wieżami łączącymi w sobie główne funkcje mieszkalne i obronne [[zamek|zamku]]. Istnieje także sporo form pośrednich między donżonami a typowymi stołpami, przy czym zazwyczaj dominują cechy jednego z tych obiektów.
Linia 22:
 
== Przykłady w Polsce ==
Przykłady stołpów w Polsce znajdują się w [[Będzin]]ie, [[Zamek w Kazimierzu Dolnym|Kazimierzu Dolnym]] (wieża okrągła), Wąbrzeźnie, Oświęcimiu, Radzyniu Chełmińskim, [[Czchów|Czchowie]], [[Rytro|Rytrze]], [[Zamek w Olsztynie (województwo śląskie)|Olsztynie koło Częstochowy]], [[Zamek w Smoleniu|Smoleniu]], [[Zamek joannitów w Łagowie (powiat świebodziński)|Łagowie]], [[Iłża|Iłży]], [[Wleń|Wleniu]], [[Zamek Książąt Głogowskich|Głogowie]], [[Kruszwica|Kruszwicy]] ([[Mysia Wieża]]), [[Zamek w Kole|Kole]], [[Prudnik]]u ([[Wieża Woka]]), na [[Zamek Chojnik|zamku Chojnik]] i w [[Opole|Opolu]] ([[Wieża Piastowska w Opolu|Wieża Piastowska]]). Dawniej stołp znajdował się także na [[Zamek biskupi w Siewierzu|zamku w Siewierzu]], zamku w Rabsztynie i [[Zamek krzyżacki w Grudziądzu|zamku w [[GrudziądzGrudziądzu]]u.
 
<gallery mode="packed" heights="180">
Linia 45:
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę | nazwisko = Szolginia | imię = Witold | tytuł = Architektura | wydawca = Sigma NOT | miejsce = Warszawa | data = 1992 | strony = 39 | isbn = 83-85001-89-1}}
*F. W. Krahe, ''Burgen des deutschen Mittelalters'', Grundrisslexikon, Würzburg 1996, s. 28
*S. Jóźwiak, Janusz Trupinda, ''Krzyżackie zamki komturskie w Prusach. Topografia i układ przestrzenny na podstawie średniowiecznych źródeł pisanych'', Toruń 2012, ss. 234–237.
 
{{Kontrola autorytatywna}}