Basznia Górna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Poprawki w szablonie z linkami do map |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 48:
{{podkarpackie stub}}{{Polska wieś kategoria stub}}
[[Kategoria:Gmina Lubaczów]]
Nazwa wsi Basznia jest zapożyczona prawdopodobnie od nieznanych bliżej fortyfikacji (słowo basznia w języku rosyjskim oznacza wieża, baszta). Pierwsze ślady działalności człowieka sięgają okresu neolitu, później czasów rzymskich i średniowiecza. W źródłach nazwa pojawia się od 1444r. W 1550r została uposażona przywilejem korzystnym dla chłopów przez Jana Tarnowskiego starosty lubaczowskiego. Dokument ten był kilkakrotnie na przemian odwoływany i mianowany. Ostatecznie przywilej został zatwierdzony przez króla Władysława IV w 1634r.
Rozwój osady nastąpił w XVI w za starostów Gabriela Tarły i Jerzego Jazłowieckiego, który około 1570 r. założył folwark z dworem starościańskim. Chłopów, którzy dotychczas odrabiali pańszczyznę w ilości kilkunastu dni w roku przepuszczono do regularnej pańszczyzny. Niezadowolone chłopstwo buntowało się. Basznia była najbardziej niepokorną wsią nie tylko na terenie starostwa lubaczowskiego ale i w całym województwie bełskim. Cenę za kontynuowanie wieloletniego strajku rolnego połączonego niekiedy z walką czynną były rany, więzienie, śmierć chłopów oraz gwałty i grabieże ze strony służby starościńskiej i wynajętych w 1622r lisowczyków.
Wieś była częściowo zniszczona w czasie najazdów tatarskich w 1621 i 1629r. Mimo tych klęsk Basznia należała do największych i najbogatszych wsi starostwa lubaczowskiego. W 1630r liczyła 594 osoby i 99 domów, obejmowała 23,5 łanów ziemi. W 1565r wydobywano rudę w hucie żelaza, która funkcjonowała do 1626r, a później upadła.
W 1668r na terenie wsi doszło do zawarcia ugody między konfederatami szlacheckimi a wysłannikami króla.
Basznia była wsią królewską, po 1778r włączona do zespołu dóbr kameralnych.
W 1818r. zakupiona przez hrabiego Idziego Pawłowskiego, kolejno do Antoniego Ambrożego, hrabiów Ludwika i Karola Pawłowskich, Jakuba Bernsteina, bank wiedeński, a po 1882r. własność hrabiów Gołuchowskich.
W XVIII w nastąpił początek podziału miejscowości na dwie części: Basznię Dolną i Basznię Górną, które w II połowie XIX w. uzyskały samodzielność administracyjną. Po 1783 r. między Basznią Górną a Sieniawką założono niemiecką kolonię Reichau, obecnie Podlesie. W II połowie XVIII w. na terenie Baszni Dolnej i Górnej było 1715 mieszkańców, w tym 1450 Ukraińców, 240 Polaków i 25 Żydów.
Dużym wydarzeniem dla mieszkańców naszej wsi była likwidacja pańszczyzny w 1848r. z tej okazji ufundowano krzyż z kamienia bruśnieńskiego, który istnieje do dnia dzisiejszego.
W okresie XVI - XX w Basznia była ośrodkiem rzemieślniczo - handlowym. Zabezpieczała szlak handlowy wiodący ze wschodu z Rawy Ruskiej w kierunku zachodnim przez Lubaczów do Leżajska. W XVIII w. funkcjonowali kowale, kołodzieje, rudnicy, młynarze, karczmarze oraz istniały duże stawy rybne.
W 1899r. założono Ochotniczą Straż Pożarną, która mieściła się w drewnianym budynku. Na przełomie 1938/39r. wybudowano nowy budynek, obecnie zmodernizowany i unowocześniony, gdzie straż ma swoją siedzibę.
W XIX - XX w. funkcjonował młyn, tartak, cegielnia, gorzelnia, rozwijało się garncarstwo. W 1900r. Basznia Dolna i Górna liczyły 2000 mieszkańców. Do lat 40-tych XX w. zamieszkiwała tu ludność ukraińska, polska, żydowska, niemiecka. Najważniejszą grupą etniczną byli Ukraińcy wyznania greko- katolickiego, dlatego prawdopodobnie już w połowie XVI w. powstała parafia obrządku wschodniego. Pierwsza cerkiew drewniana została wzniesiona w połowie XVI w., którą zniszczono. W 1644 r. zbudowano drugą cerkiew, którą w ciągu ponad dwóch wieków przebudowywano i remontowano.
W 1904 r. oddano do użytku nową świątynię, a starą rozebrano. W 1956 r. cerkiew uległa rozbiórce na materiał budowlany. Pozostały po niej schody i kamienny krzyż.
W 1938 r. utworzono w Baszni ekspozyturę parafii łacińskiej w Lubaczowie, a 26.03.1939 r. erygowano samodzielną parafię rzymsko - katolicką. Kościół wybudowano na parceli hrabiego Gołuchowskiego, a surowcem do budowy był kamień z Brusna Starego i cegła z miejscowej cegielni.
W czasie II wojny Basznia była pod okupacją radziecką, później niemiecką, a w latach 1944 - 46 szalał na tych terenach terror ukraiński.
Po wojnie wieś zelektryfikowano, wyasfaltowano główne drogi. W ramach przeprowadzonej reformy administracyjnej w 1973 r. Basznia straciła status gromady.
| |||