Muzyka arabska: Różnice pomiędzy wersjami

Od VII wieku, czyli od powstania [[islam|islamu]] i jego ekspansji, muzyka arabska wchłaniała wiele starożytnych kultur Wschodu ([[Persja]], [[Turcja]], [[Indie]]), płn. Afryki ([[Maroko]], [[Egipt]]), wschodniej Europy ([[Bizancjum]], [[Grecja]]), [[Półwysep Iberyjski|Półwyspu Iberyjskiego]]. Muzyka arabska mieszała się więc z wieloma regionalnymi rodzajami muzyki, wpływając na nie lub przejmując ich cechy. Podobnie jak w innych dziedzinach sztuki, w muzyce Arabowie silnie bazowali na dorobku greckim, w zakresie muzyki rozwijając teksty i dzieła muzyczne. Czerpali także z teorii muzyki stworzonej przez Greków, zapożyczając z niej m.in. terminy muzyczne np. ''systema ametabolon, enharmonium, chromatikon, diatonon''. Stąd '''niejednolity i kontrastowy''' charakter muzyki arabskiej, który dowodzi również jej zmieniającej się roli na przestrzeni wieków (gdy np. usuwano i następnie przywracano muzykę do '''[[meczet|meczetów]]''').

Dlatego też nazwę '''"[[muzyka arabska]]'''" czy '''"islamska'''" należy traktować raczej zwyczajowo, ponieważ żadna z nich nie oddaje wszystkich cech tej muzyki, której brak wyrazistych granic religijnych, świeckich, etnicznych, geograficznych czy językowych. Według Petera van der Merwe, bardziej odpowiedni jest w tym wypadku termin '''muzyka [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]]'''.

Wtedy też narodził się zwyczaj mecenatu nad poetami oraz muzykami i śpiewakami. Zaczęli pojawiać się też muzycy, którzy jednocześnie byli uczonymi (wcześniej muzykę wykonywali głównie niewolnicy tzw. quynat i niewolnice). Zwłaszcza w późniejszych okresach myśliciele arabscy byli nierzadko także teoretykami muzyki, m.in. '''[[Avicenna]]''' (Ibn Sina; zm. 1037), który w swoich rozprawach filozoficznych pisał na temat zjawiska dźwięku i strunach lutni, oraz '''Safi ad-Din al-Urmawi''' (zm. 1291), zajmujący się melodią i metryką.

Wkład Hiszpanii [[Maurowie|Maurów]] w rozwój muzyki arabskiej był znaczący i dalekosiężny. [[Andaluzja]], [[Sewilla]], [[Granada]] i [[Kordowa]], nowe warunki życia były inspirujące dla arabskich artystów. Jednym z najbardziej znanych muzyków tego okresu był '''Abu al-Hasan Ali ibn Nafi’''' (ur. 789 r., zm. 857 r.), powszechnie znany był pod pseudonimem '''Zirjab''' – ze względu na ciemną karnację. Był on wyzwolonym niewolnikiem abbasydzkiego [[kalif|kalifa]] Al-Mahdiego, który przeniósł się z Bagdadu do Kordoby, gdzie stał się uznanym śpiewakiem, lutniarzem i nauczycielem muzyki, a utrzymanie zapewniali mu hojni mecenasi, m.in. Abd ar-Rahman II, [[Umajjadzi|umajjadzki]] [[emir]] w Hiszpanii. Dzięki Zirjabowi powstało pierwsze [[konserwatorium]], w którym rozwijała się muzyka andaluzyjska, a trzystrunowy dotąd '''‘ud''' ('''[[lutnia]]''') został zastąpiony pięciostrunowym. Przypisuje mu się także skomponowanie 24 '''nawbat'''naubat, których każda była utworem wokalno-instrumentalnym do określonego stylu muzycznego, a dla każdej przeznaczono inną porę dnia. Pod koniec XV w. tradycja nawbatnaubat, przeniesiona z wędrującymi [[muzułmanin|muzułmanami]], silnie rozpowszechniła się w Afryce Północnej. Zirjab wpłynął też silnie na obyczajowość andaluzyjską: dzięki niemu na terenie [[Andaluzja|Andaluzji]] przyjęła się na szeroką skalę kuchnia bagdadzka (m.in. zwyczaj podawania zupy przed daniami mięsnymi oraz słodkich potraw jako deserów) oraz sposób ubierania się (od początku czerwca do końca września lekkie białe ubiory, wiosną lekkie jedwabne suknie i tuniki, zimą futrzane płaszcze).

W okresie rozkwitu, kultura arabska wzbogaciła się o wiele elementów greckich. Dzięki tłumaczeniom greckich filozofów, arabski przyswoił greckie terminy, w tym samo słowo '''al-Musika''' (z gr. μουσικη), które oznaczało dyscyplinę naukową z zakresu tzw. al-Ulum al-Rijadijja (nauki matematyczne), które odpowiadały europejskiemu [[Quadrivium]] ([[arytmetyka]],[[ muzyka]], [[geometria]] i [[astronomia]]).

Ważny wpływ miała muzyka arabska na rozwój twórczości [[trubadur|trubadurów]], ponieważ to w Hiszpanii [[Maur|Maurów]] rozwinęła się także literacko-muzyczna forma, której tematem była miłość i która składała się ze [[strofa|strof]] i [[refren|refrenów]], co kontrastowało z klasyczną arabską formą '''[[kasyda|kasydy]]''', w której następowały kolejno wiersze lub dwuwiersze stosujące jedno [[Metrum (poetyka)|metrum]]. Płw. Iberyjski stał się wtedy także centrum wyrobu instrumentów, które rozprzestrzeniły się we [[Francja|Francji]], wywierając znaczny wpływ na twórczość [[trubadur|trubadurów]].

Inspiracją dla średniowiecznych pieśniarzy był też wytworzony w [[Persja|Persji]] gatunek '''[[ghazal''']], czyli pieśni miłosnej, który przeniknął do muzyki arabskiej, a następnie przez Hiszpanię rozprzestrzenił się na [[Francja|Francję]].

Muzyka arabska pojmowana jest '''wierzeniowo''' (co jest ogólnie charakterystyczne dla religii Wschodu) oraz pełni ważną '''rolę społeczno-wychowawczą''' (przy obrzędach religijnych), a także oddziałuje na człowieka fizjologicznie (taniec i muzyka zbliża [[derwisz|derwisza]] do [[Allah|Allaha]]).

Kontrasty zauważalne są też w [[tonacja|tonacji]], co związane jest z dominacją różnych styli w różnych okresach (np. staroarabskiego, a potem perskiego) oraz w '''[[metryka|metryce]]''', która może być '''symetryczna''' (8 = 2+2+2+2) lub '''asymetryczna''' (8 = 3+3+2).

Stałą cechą muzyki arabskiej jest brak '''[[wielogłosowość|wielogłosowości]]''' (obecne są jedynie ozdobniki np. współbrzmienie), co jednak równoważy '''bogactwo barw''' oraz '''maniery wykonawcze'''. Różne barwy głosu śpiewacy uzyskują np. przez uciskanie policzków, krtani czy wsuwanie pod język twardych przedmiotów, co daje efekty nosowości lub łkania.

Dla muzyki arabskiej charakterystyczna jest również dominacja '''[[muzyka wokalna|muzyki wokalnej]]''', a utwory wykonywane są najczęściej przez małe zespoły. Ponadto typowy jest brak zróżnicowania dynamicznego oraz '''[[zasada makamu''']], w oparciu o którą formowane są cykle muzyczne. Makam to wzorzec melodyczny powtarzający się dowolną ilość razy (podkreśla to rolę rytmiki i transowość). Duży nacisk położony jest na '''[[melodia|melodię]]''' i '''[[rytm]]'''.