Zamek w Iłży: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne |
||
Linia 7:
|miejscowość = [[Iłża]]
|adres = 27-100 Iłża
|typ budynku = ruina zamku
|styl architektoniczny = [[gotyk]], [[renesans]]
|architekt =
|inwestor = biskup krakowski
|wysokość całkowita =
|wysokość do dachu =
|kondygnacje =
|powierzchnia użytkowa =
|rozpoczęcie budowy =
|ukończenie budowy =
|przebudowy = I poł. [[XIV wiek|XIV wieku]]
|zniszczono = [[XIX wiek]]
|odbudowano = XVII wiek
|pierwszy właściciel = [[Jan Grot]]
|kolejni właściciele = biskupi krakowscy, Tadeusz Lubomirski, [[TOnZ]]
|właściciel =
|kod mapy =
Linia 31:
|www =
}}
[[Plik:Dahlberg ilza.jpg|thumb|270px|Zamek w Iłży w [[1655]] roku, rycina [[Erik Dahlbergh|Erika Dahlbergha]]]]
'''Zamek w Iłży''' − ruiny gotycko-renesansowego zamku [[Diecezja krakowska|biskupów krakowskich]] zbudowanego prawdopodobnie w latach
=== Faza gotycka ===
Najstarszą budowlą powstałą na zamku jest okrągła wieża (stołp) powstała najpóźniej w 1 poł. XIV wieku oraz budynek od północy, który w drugim etapie budowy uzupełniono o ciąg murów obronnych wraz z bramą od zachodu. Już w tej fazie była to dobrze ufortyfikowana siedziba, która umożliwiła schronienie się w niej biskupa Jana Grota podczas jego zatargu o dziesięciny z królem Kazimierzem Wielkim. Wkrótce zamek rozbudował biskup Florian z Mokrska. Wzmocniono bramę, uzupełniając ją o wieżę przedbramną ze skarpami oraz filarami, na których wznosił się kamienny most. W jednej z baszt znajdowała się późnogotycka kaplica z ozdobnym wykuszem. Zamek musiał być już na tyle obszerny, że mógł stanowić miejsce pobytu króla Władysława Jagiełły i jego dworu w latach 1386, 1410, 1420, 1423, 1424, 1432.
=== Faza renesansowa ===
Współcześnie zamek jest w stanie ruiny, otoczony przez dawne mury obronne. Na zamku regularnie odbywają się imprezy historyczne jak np. Turnieje rycerskie, na wieży umieszczono pewnego rodzaju parasol, który zabezpiecza budowlę przed opadami atmosferycznymi. ▼
W 1501 roku na zamku zatrzymał się [[Aleksander Jagiellończyk]], a w roku 1511 król [[Zygmunt Stary]]. Zamek odnowił na początku XVI wieku biskup [[Jan Konarski]], a na renesansową rezydencję przebudował go około roku 1560 biskup [[Filip Padniewski]], ozdabiając mury i wieżę bramną [[attyka]]mi, a stołp nakrywając wysokim reprezentacyjnym hełmem. W XVII wieku zamek rozbudował biskup [[Marcin Szyszkowski]]. Rozebrano budynki gotyckie i wzniesiono w ich miejscu zabudowania o planie regularnym. W miejscu przedzamcza zbudowano zamek dolny. Zbudowano mury kurtynowe i dwie basteje ze strzelnicami kluczowymi oraz dzieło obronne od północy. W 1588 roku pożar zniszczył zamek, w związku z czym ponownie go zmodernizowano.
=== Wiek XVII ===
W 1. poł. XVII wieku wzmocniono fortyfikacje oraz rozbudowano budynki gospodarcze na zamku dolnym. Zbudowano także [[beluard]] broniący bramy wschodniej, kurtynę północną i nową (trzecią) basteję północno-zachodnią. W 1607 roku zatrzymał się na zamku przez trzy dni król [[Zygmunt III Waza]]. W 1637 roku na zamku spotkał się [[Władysław IV]] ze swoją późniejszą małżonką Cecylią Renatą.
=== Wiek XVIII ===
Podczas Potopu zamek po krótkiej obronie zajęli Szwedzi w dniu 17 września [[1655]] roku. W związku ze zniszczeniami zamek zaczęto odnawiać w 1656 r., jednak już w [[1657]] roku kolejnych zniszczeń dokonali żołnierze węgierskiego księcia [[Jerzy Rakoczy|Jerzego Rakoczego]]. Po tych zniszczeniach zamek odnowiono w roku 1670. Kolejne prace remontowe prowadzono w roku 1732 i w latach 1750, 1760 i 1782 z inicjatywy biskupa Kajetana J. Sołtyka gdy naprawiono dachy, okna, drzwi, rynny i wieżę.
=== Upadek zamku ===
Poważnych zniszczeń na zamku dokonano podczas walk z konfederatami barskimi. W 1789 roku [[Sejm Wielki]] postanowił zająć dobra biskupstwa krakowskiego i zamek przeszedł na własność państwa, w związku z czym wykonano ostatni inwentarz wskazujący, że zamek jest poważnie zrujnowany. W 1791 roku brama wschodnia została zniszczona przez pożar. Po [[Rozbiory|Rozbiorach]] zamek przeszedł na rzecz [[Austria|państwa austriackiego]], które ulokowało w nim [[lazaret]] i urządzało zabawy dla ludności. Podczas jednej z nich na zamku wybuchł pożar, który zniszczył pozostałości zabudowy i ruchomości w tym portrety biskupów. Ostatni lokator opuścił zamek w 1812 roku, a ruiny zaczęto rozbierać na materiał budowlany. Zbudowano z nich m.in. karczmę i fabrykę fajansu Sunderlanda.
Pod koniec XIX wieku w celu ochrony pozostałości zamku teren zakupił [[Tadeusz Lubomirski]] i przekazał Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Pomimo tego okoliczna ludność nadal rozbierała zamek.
=== Zabezpieczenie i restauracja ===
Pierwsze prace restauracyjne przeprowadził w 1910 roku [[Oskar Sosnowski]]. W czasie I Wojny Światowej zniszczeniu uległ gotycki [[portal]] do wieży głównej. Kolejne uszkodzenia zamku nastąpiły w czasie wojny w latach 1939-1945. Do końca lat 70.XX wieku przeprowadzono częściową konserwację ruin, której autorem był Stanisław Medeksza.
=== Stan obecny ===
▲Współcześnie zamek jest w stanie ruiny, otoczony przez dawne mury obronne. Na zamku regularnie odbywają się imprezy historyczne jak np.
== Źródła ==
* Jakby Lewicki, Dzieje i architektura zamku w Iłży [w:] "Siedziby Biskupów Krakowskich na terenie dawnego województwa krakowskiego", Kielce 1997
{{Zamki ziemi radomskiej}}
| |||