Wawel: Różnice pomiędzy wersjami

W [[1000]] roku zostało utworzone [[Diecezja|biskupstwo]] krakowskie, czego konsekwencją była budowa [[Katedra|katedry]] – siedziby biskupa. Jednak ze względu na toczące się walki z [[Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego|Cesarstwem Rzymskim]], budowę prawdopodobnie rozpoczęto dopiero po zawarciu [[Pokój w Budziszynie|pokoju w Budziszynie]], czyli około lat 20 [[XI wiek]]u. Ze względu na bardzo nikłe pozostałości po pierwszej katedrze, nazywanej czasem chrobrowską"Chrobrowską" i pomimo trwających od dawna badań archeologicznych, nie udało się zrekonstruować jej wyglądu. Do lat 80 relikty [[Kościół św. Gereona na Wawelu|kościoła św. Gereona]] utożsamiane były właśnie z pierwszą katedrą, ale teza ta, wysunięta przez [[Adolf Szyszko-Bohusz|Adolfa Szyszko-Bohusza]], została odrzucona przez nowsze badania. Także co do momentu zniszczenia katedry nie ma zgodności – przypuszcza się, że mogło się to stać podczas najazdu księcia [[Brzetysław I|Brzetysława I]] w latach 40 [[XI wiek]]u lub podczas pożaru w latach 80.

Oprócz katedry na wzgórzu istniały także inne zabudowania. Pierwsze odnalezione szczątki po budowlach drewnianych pochodzą z [[IX wiek]]u, a kamienne – z przełomu [[X wiek|X]] i [[XI wiek]]u. Z tego okresu pochodzą pozostałości przedromańskich budowli murowanych, takich jak:

Budowę drugiej katedry, tzw. hermanowskiej"Hermanowskiej" rozpoczęto pod koniec [[XI wiek]]u, prawdopodobnie właśnie z fundacji [[Władysław I Herman|Władysława Hermana]]. Jej konsekracja nastąpiła w [[1142]] roku. O budowli tej wiadomo zdecydowanie więcej, choćby ze względu na jej zachowany wizerunek na odcisku pieczęci kapituły krakowskiej z [[XIII wiek]]u. Także pozostałości są zdecydowanie lepiej zachowane – dolna część Wieży Wikaryjskiej (Srebrnych Dzwonów) oraz w całości trójnawowa [[Krypta św. Leonarda na Wawelu|krypta św. Leonarda]], wsparta na 8 kolumnach. W [[1118]] roku pochowano tam biskupa [[Maurus]]a, z którego grobu wyjęto m.in. [[patena|patenę]] i [[kielich (naczynie)|kielich]].

* [[KościółSala przyo bastionie24 Władysławasłupach IVna Wawelu|rotundaSala przyo bastionie24 Władysława IVsłupach]], z [[XII wiek]]u, być może [[baptysteriumpalatium]] książęce

* [[kościół przy Smoczej Jamie]] (interpretowany ostatnio jako romańska wieża)

Władysław Łokietek jest też pierwszym królem, którego pochowano w wawelskiej katedrze. Jego [[sarkofag]] z [[piaskowiec|piaskowca]] został ufundowany w połowie [[XIV wiek]]u przez Kazimierza Wielkiego. Swój nagrobek posiada też właśnie Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło, ale do najcenniejszych należy bez wątpienia sarkofag Kazimierza Jagiellończyka, wykonany przez [[Wit Stwosz|Wita Stwosza]] w [[1492]] roku. Na początku [[XVI wiek]]u został wyrzeźbiony późnogotycki nagrobek [[Jan I Olbracht|Jana Olbrachta]], przypisywany czasem [[Jorg Huber|Jorgowi Huberowi]].

Na polecenie Kazimierza Wielkiego wzniesionodokonano gotyckiwielkiej zamek,przebudowy wcześniejszego wczesnogotyckiego zamku. Wzniesiono nowy kompleks składający się zze kilkuskrzydła budowlipołudniowo-wschodniego usytuowanychod rotundy św. Feliksa i Adaukta po narożnik północno-wschodni. Wzdłuż obwodu północnego rozbudowano dawne palatium i kościół św. Marii Egipcjanki, który mógł mieć charakter dworski. Na poziomie wyższych kondygnacji komunikację zapewniały krużganki na murowanych filarach. Z czasów Kazimierza Wielkiego zachowała się tylko Sala Kazimierzowska we wczesnogotyckiej tzw. wokółWieży dziedzińcaŁokietkowej. ZostałZamek onzostał przebudowany pod koniec [[XIV wiek]] przez Władysława Jagiełłę i [[Jadwiga Andegaweńska|Jadwigę]], za których rządów dobudowano tzw. Kurzą Stopkę i Wieżę Duńską. Z zamku tego zachowała się także tzw. sala Jadwigi i Jagiełły, w której eksponowany jest obecnie [[Szczerbiec]].

Rządy ostatnich [[Jagiellonowie|Jagiellonów]] to czasy świetności Wawelu. W tym czasie (w latach [[1507]]-[[1536]]) gruntownie przebudowano siedzibę królewską., a Mecenatmecenat nad tym ogromnym przedsięwzięciem sprawował sam [[Zygmunt I Stary|Zygmunt Stary]]. Prace prowadzono pod kierunkiem dwóch Włochów: Franciszka z Florencji i [[Bartolommeo Berrecci|Bartłomieja Berrecciego]], a po ich śmierci Polaka – [[Benedykt z Sandomierza|Benedykta z Sandomierza]]. Na szczególną uwagę zasługuje piękny dziedziniec pałacowy. Z lekkich, wspartych na smukłych kolumnach arkadowych krużganków wchodzi się do przestronnych i pełnych światła komnat. Wnętrza zamku, ze wspaniałą Salą Poselską i jej [[kaseton]]owym stropem, to świadectwo dużych umiejętności zarówno włoskich, jak i rodzimych rzemieślników różnych specjalności. Sale zamkowe zdobione były przez [[Tapiseria|arrasy]], których pokaźną kolekcję zgromadził Zygmunt August.

NaW początkulatach XVI wieku1502-1505 nagrobek Jana Olbrachta został umieszczony w rzeźbionej niszy w formie łuku triumfalnego autorstwa [[Franciszek Florentczyk|Franciszka z Florencji]]. Jest to pierwsze w pełni renesansowe dzieło na ziemiach polskich. W [[1517]] r. rozpoczęto budowę ukończonej 16 lat później [[Kaplica Zygmuntowska na Wawelu|kaplicy Zygmuntowskiej]], grobowca-[[mauzoleum]] ostatnich Jagiellonów. Z tego okresu zachowały się w katedrze także inne nagrobki – kardynała [[Fryderyk Jagiellończyk|Fryderyka Jagiellończyka]] i biskupów: [[Piotr Gamrat|Piotra Gamrata]], [[Piotr Tomicki|Piotra Tomickiego]], [[Jan Konarski|Jana Konarskiego]], [[Jan Chojeński|Jana Chojeńskiego]], [[Samuel Maciejowski|Samuela Maciejowskiego]]. W [[1520]] roku odlano [[dzwon Zygmunta]].