Wersja z 16:51, 13 kwi 2013 edytuj Konarski (dyskusja \| edycje) 11 504 edycje Wycofano ostatnie 2 zmiany treści (wprowadzone przez 62.69.245.199) i przywrócono wersję 36127291 autorstwa Pawski ← poprzednia edycja		Wersja z 17:10, 13 kwi 2013 edytuj anuluj edycję Konarski (dyskusja \| edycje) 11 504 edycje drobne merytoryczne następna edycja →
Linia 24: '''Tulczyn''' ([[Język ukraiński\|ukr.]] Тульчин) – miasto na wschodnim [[Podole\|Podolu]], siedziba władz [[rejon tulczyński\|rejonu tulczyńskiego]] w [[obwód winnicki\|obwodzie winnickim]] [[Ukraina\|Ukrainy]], nad [[Sielnica (rzeka)\|Sielnicą]], dawna polska rezydencja [[Magnateria polska\|magnacka]]. Liczba mieszkańców w 2003 roku wynosiła ok. 15 tys. Zakłady odzieżowe, technikum weterynarii, muzeum krajoznawcze. == Historia == W miejscu Tulczyna położony był pierwotnie ruski gród [[Nesterwar]], zbudowany dla obrony przed najazdami [[Tatarzy\|tatarskimi]]. W [[1609]] roku [[Zygmunt III Waza]] nadał dobra tulczyńskie [[Walenty Aleksander Kalinowski\|Walentemu Aleksandrowi Kalinowskiemu]]. Później w posiadaniu [[Czetwertyńscy\|Czetwertyńskich]] i [[Potoccy\|Potockich]]. W miejscu Tulczyna położony był pierwotnie ruski gród [[Nesterwar]], zbudowany dla obrony przed najazdami [[Tatarzy\|tatarskimi]]. W I Rzeczpospolitej miasto leżało w Województwie brasławskim i w XVI wieku była to [[Królewszczyzna]]. W [[1609]] roku [[Zygmunt III Waza]] nadał dobra tulczyńskie [[Walenty Aleksander Kalinowski\|Walentemu Aleksandrowi Kalinowskiemu]]. W 1638 roku Adam Kalinowski wybudował w Tulczynie dla zakonu dominikanów drewniany kościół klasztor, którą w 1784 roku Szczęsny Potocki zastąpił murowanym. Po Kalinowskich właścicielami byli [[Czetwertyńscy]] i [[Potoccy]]. Po [[II rozbiór Polski\|II rozbiorze Polski]] w [[1793]] roku, włączony do [[Imperium Rosyjskie]]go. W [[lata 20. XIX wieku\|latach 20. XIX wieku]] Tulczyn był jednym z miejsc spotkań [[dekabryści\|dekabrystów]]. Po Powstaniu listopadowym, władze rosyjskiego wypędziły dominikanów i w 1833 roku zamieniły ich kościół na cerkiew. Potoccy Tulczyn posiadali do [[1869]] roku, wg innych źródeł co najmniej do [[1878]] r., w którym umiera [[Mieczysław Potocki (magnat)\|Mieczysław Potocki]], ponieważ jakoby dopiero jego syn Mikołaj wyprzedaje resztę majątku na Ukrainie. Przed zamienionym w czasach carskich na prawosławną cerkiew kościołem dominikanów ustawiono pomnik konny [[Aleksandr Suworow\|Aleksandra Suworowa]]. W [[1919]], na fali [[Pogromy Żydów na Ukrainie (1918-1920)\|pogromów antyżydowskich]], siły ukraińskie dokonały masakry żydowskiej ludności miasteczka, zabijając 520 osób<ref>{{cytuj książkę \| autor=S. Spector, G. Wigoder \| tytuł= The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust \| url=http://books.google.pl/books?id=tumlOiOZvSUC&lpg=PA1157&pg=PA1340#v=onepage&q&f=false \| strony=1340 \| rok=2001 \| opublikowany=New York University Press \| isbn=0-8147-9378-9 \| język=en \| data dostępu=2013-01-16}} {{cytuj stronę \| tytuł=The Ukraine Terror and the Jewish Peril \| opublikowany=The Federation of Ukrainian Jews \| url=http://ufdc.ufl.edu/AA00007151/00001 \| rok=1921 \| język=en \| data dostępu=2013-01-17}}</ref>. ▼ W [[lata 80. XVIII wieku\|latach 80. XVIII wieku]] [[Stanisław Szczęsny Potocki\|Szczęsny Potocki]] zbudował w Tulczynie, według projektu Lacroix, największy pałac magnacki [[I Rzeczpospolita\|Rzeczypospolitej]] – "kresowy Wersal". {{fakt\|Stosunkowo dobrze zachowany\|data=2012-11}} pałac jest przykładem polskiej [[architektura klasycystyczna\|architektury klasycystycznej]] i charakterystycznego dla niej [[palladianizm\|typu palladiańskiego]]. Podczas wizyty w Tulczynie w [[1787]] roku pałac podziwiał król [[Stanisław August Poniatowski]]. == Pałac w Tulczynie == W [[1792]] roku stanowił główny ośrodek [[konfederacja targowicka\|konfederacji targowickiej]], po [[II rozbiór Polski\|II rozbiorze Polski]], w [[1793]] roku, włączony do [[Imperium Rosyjskie]]go. W [[lata 20. XIX wieku\|latach 20. XIX wieku]] Tulczyn był jednym z miejsc spotkań [[dekabryści\|dekabrystów]]. Potoccy Tulczyn posiadali do [[1869]] roku, wg innych źródeł co najmniej do [[1878]] r., w którym umiera [[Mieczysław Potocki (magnat)\|Mieczysław]], ponieważ jakoby dopiero jego syn Mikołaj wyprzedaje resztę majątku na Ukrainie. Pałac w Tulczynie z rozległymi gruntami kupuje jego rosyjski kuzyn Sergiusz Stroganow, jednak wkrótce przechodzi on na własność skarbu rosyjskiego. Od [[1892]] roku mieściło się w nim kasyno oficerskie. Przed zamienionym w czasach carskich na prawosławną cerkiew kościołem dominikanów ustawiono pomnik konny [[Aleksandr Suworow\|Aleksandra Suworowa]]. W [[lata 80. XVIII wieku\|latach 80. XVIII wieku]] [[Stanisław Szczęsny Potocki\|Szczęsny Potocki]] zbudował w Tulczynie, według projektu Lacroix, największy pałac magnacki [[I Rzeczpospolita\|Rzeczypospolitej]] – "kresowy Wersal", który stał się centrum jego kresowego latyfundium. Częściowo zachowany pałac jest przykładem polskiej [[architektura klasycystyczna\|architektury klasycystycznej]] i charakterystycznego dla niej [[palladianizm\|typu palladiańskiego]]. Podczas wizyty w Tulczynie w [[1787]] roku pałac podziwiał król [[Stanisław August Poniatowski]]. Park otaczający rezydencję nazywany był Chorosza. W pałacu było 100 sal, cenna biblioteka i bogata kolekcja obrazów i gobelinów. W [[1792]] roku stanowił główny ośrodek [[konfederacja targowicka\|konfederacji targowickiej]]. Od 1804 roku do końca życia w pałacu mieszkał [[Stanisław Trembecki]]. Po śmieci Stanisława Szczęsnego Potockiego w 1809 roku rozpoczął się upadek rezydencji, która znalazła się w ręku jego trzeciej żony Zofii (Pięknej Bitynki). W 1869 roku pałac sprzedano Rosjanom. Pałac w Tulczynie z rozległymi gruntami kupił jego rosyjski kuzyn Sergiusz Stroganow, jednak wkrótce przechodzi on na własność skarbu rosyjskiego. Od [[1892]] roku mieściło się w nim kasyno oficerskie. W 1928 roku spłonęło górne piętro pałacu. ▲W [[1919]], na fali [[Pogromy Żydów na Ukrainie (1918-1920)\|pogromów antyżydowskich]], siły ukraińskie dokonały masakry żydowskiej ludności miasteczka, zabijając 520 osób<ref>{{cytuj książkę \| autor=S. Spector, G. Wigoder \| tytuł= The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust \| url=http://books.google.pl/books?id=tumlOiOZvSUC&lpg=PA1157&pg=PA1340#v=onepage&q&f=false \| strony=1340 \| rok=2001 \| opublikowany=New York University Press \| isbn=0-8147-9378-9 \| język=en \| data dostępu=2013-01-16}} {{cytuj stronę \| tytuł=The Ukraine Terror and the Jewish Peril \| opublikowany=The Federation of Ukrainian Jews \| url=http://ufdc.ufl.edu/AA00007151/00001 \| rok=1921 \| język=en \| data dostępu=2013-01-17}}</ref>. == Zabytki == * Pałac Potockich, klasycystyczny * Kościół dominikanów (obecnie cerkiew) * Klasztor dominikanów (obecnie szkoła muzyczna) * Kościół katolicki pw. św. Stanisława Kostki, neogotycki == Osoby urodzone Tulczynie ==

Tulczyn: Różnice pomiędzy wersjami