Historia Kijowa: Różnice pomiędzy wersjami

Do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości w [[1918]] roku Kijów był jednym z najważniejszych ośrodków polskości na dawnych wschodnich ziemiach [[Rozbiory Polski|przedrozbiorowej Polski]]<ref>„już w grodzie Jarosława przy bramie lackiej istniała ([[1151]]) Lacka Słoboda – dzielnica, Polaków, obok dzielnicy Niemców i Włochów, a przy cerkwi Mikołaja – targowa osada węgierska” [w:] [[Tadeusz Mikołaj Trajdos|T.M. Trajdos]]. Kościół Katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły, 1386-1434. 1982; „W Kijowie uczynił sobie [[Jacek Odrowąż|św. Jacek]] bazę apostolską, [[Kościół Najświętszej Maryi Panny i klasztor Benedyktynów w Kijowie|założył klasztor]] przy „[[Lacka Brama w Kijowie|Bramie Lackiej]]” i postarał się o wyświęcenie biskupa, którym był wrocławski Dominikanin.”.</ref>. W 1812 z inicjatywy Tadeusza Czackiego powstało Pierwsze Gimnazjum w Kijowie z polskim językiem wykładowym, który usunięto po upadku Powstania listopadowego. Szkoła ta mieściła się w Pałacu Kłowskim<ref>Leszek Podhorodecki "Dzieje Kijowa", Książka i Wiedza, Warszawa 1980, s.162</ref>. W 1817 roku rozpoczęto budowę polskiego kościoła pod wezwaniem św. Aleksandra. Polacy w Kijowie stanowili elitę społeczną i intelektualną. Na tutejszym [[Uniwersytet Kijowski|Uniwersytecie]] kadrę naukową i studencką początkowo (po upadku [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]]) tworzyli prawie wyłącznie [[Polacy]] (studenci i wykładowcy [[Rusini|rusińscy]] i [[Rosjanie|rosyjscy]] stanowili w tych latach zaledwie około 10% społeczności akademickiej), natomiast samo miasto Kijów w sensie kulturowym było w ponad połowie miastem polskim. W roku akademickim 1838/39 studenci polscy stanowili 62,5% ogółu studentów<ref>[[Leszek Podhorodecki]], ''Dzieje Kijowa'', s. 152-155.</ref>. Dzielnicę Łypki zamieszkiwała niemal wyłącznie arystokracja polska, obok rosyjskiej (tutaj znajdowały się posiadłości magnackie [[Potoccy|Potockich]] i [[Braniccy herbu Korczak|Branickich]]), także na głównej ulicy [[Chreszczatyk|Kreszczatik]] tętniło polskie życie społecznościowe (tutaj w 1920 wkroczyły polskie dywizje wojskowe, podczas tzw. [[wyprawa kijowska (1920)|wyprawy kijowskiej]]. Na tej głównej alei miasta mieściło się wiele prowadzonych przez Polaków nowoczesnych magazynów, renomowanych firm, banków, hoteli, zakładów rzemieślniczych. Podobnie było na sąsiednich ulicach: Funduklejewskiej, Luterańskiej, Puszkińskiej, Prorieznoj, Wielkiej Włodzimierskiej, Nikołajewskiej i innych. Życie teatralne opierało się niemal tylko na wędrownych polskich grupach teatralnych. W 1837 roku powstała w Kijowie tajna organizacja Związek Ludu Polskiego, która po roku działalności została zdekonspirowana w wyniku czego aresztowano 115 osób. W okresie Wiosny Ludów w Kijowie ukazywało się w latach 1846-1849 polskie pismo Gwiazda wydawane przez Jakuba Jurkiewicza<ref>Leszek Podhorodecki "Dzieje Kijowa", Książka i Wiedza, Warszawa 1980, s.156</ref>. W 1857 roku powstała polska organizacja Związek Trojniacki, który z inicjatywy [[Stefan Bobrowski|Stefana Bobrowskiego]] zorganizował niewielką drukarnię w Ławrze Peczerskiej. Centrum jednej z polskich dzielnic Kijowa była ulica Kościelna, przy której znajdował się katolicki kościół pw. św. Aleksandra, to tutaj odbyły się jedne z największych manifestacji w mieście młodzieży polskiej po [[Masakry w Warszawie 1861|masakrach w Warszawie w 1861 roku]] i w przeddzień wybuchu powstania w [[1863]]. W 1861 roku powstała polska organizacja, którą zarządzał Komitet Kijowski (zwany też Centralnym Komitetem na Rusi) w skład którego wchodzili [[Izydor Kopernicki]], [[Aleksander Jabłonowski]], [[Antoni Chamiec]] i [[Antoni Jurewicz]]. Wystąpienie zbrojne w Kijowie podczas Powstania styczniowego rozpoczęło się w nocy z 8 na 9 maja 1863 roku poprzez wymarsz 300 osobowego oddziału studentów pod dowództwem [[Władysław Borowski|Władysława Borowskiego]], a następnie połączył się z oddziałem [[Władysław Rudnicki|Władysława Rudnickiego]]. W pobliżu przebywał też 150 osobowy konny oddział [[Romuald Olszański|Romualda Olszańskiego]], który został zaatakowany przez Rosjan wieczorem 9 maja i rozbity tracąc 40 zabitych i 68 jeńców. W dniu 15 maja pod [[Bułaj]]em Rosjanie zniszczyli drugi oddział powstańczy. Po stłumieniu powstania w okolicach Kijowa Polaków osadzono w twierdzy w [[Peczersk]]u, osadzając w baszcie Północnej około 1200 powstańców. W dniu 18 maja w Kosym Kaponierze twierdzy rozstrzelany został [[Adam Zieliński (powstaniec)|Adam Zieliński]], w dniu 9 listopada [[Władysław Rakowski]] i [[Platon Krzyżanowski]], a po kilku dniach Romuald Olszański i [[Adam Drużbacki]], a wielu innych wysłano na katorgę na Syberię<ref>Leszek Podhorodecki "Dzieje Kijowa", Książka i Wiedza, Warszawa 1980, s.173</ref><ref>http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1863/ukraina/kijow/kijow</ref>. Wkład społeczeństwa polskiego w życie miasta drastycznie był eliminowany po upadku [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]].

W 1884 roku powstała w Kijowie Korporacja Studentów Polaków ze [[Stanisław Narutowicz|Stanisławem Narutowiczem]] na czele. Na przełomie wieków XIX/XX rozpoczęła się budowa kolejnego kościoła katolickiego w mieście projektu polskiego arch. [[Władysław Horodecki|Władysława Horodeckiego]] – [[Kościół św. Mikołaja w Kijowie|pw. św. Mikołaja]] (do lat 60. XIX wieku istniał również polski kościół w gmachu tutejszego Uniwersytetu). W 1908 roku [[Józef Piłsudski]] założył w Kijowie [[Związek Walki Czynnej]]. W tym okresie, na przełomie wieków, żyło w Kijowie ponad 35 000 Polaków (1900 rok), liczba ta wzrosła prawie trzykrotnie do roku 1915 i osiągnęła ponad 100 000, co stanowiło 25% ówczesnej populacji Kijowa<ref>Tadeusz Zienkiewicz. "Polskie życie literackie w Kijowie w latach 1905-1918", wyd. w Olsztynie w roku 1990</ref><ref name = Engelgard>[[Jan Engelgard]], ''W Mieście Bułhakowa (3)'', [[Myśl Polska]], nr 47-48, 21-28 listopada 2010.</ref>. Należeli oni do najbogatszych mieszkańców miasta, działało tutaj wiele fili i sklepów z [[Warszawa|Warszawy]]; na 142 cukrownie – 50% należało do polskich właścicieli<ref name = Engelgard/>. W mieście największą księgarnią i jednocześnie magazynem książkowym z biblioteką były słynne zabudowania na alei Kreszczatik [[Leon Idzikowski|Leona Idzikowskiego]] – księgarza i wydawcy, który wydał dużo ponad 100 tłumaczeń oryginalnych dzieł polskich, a jego zbiory liczyły setki tysięcy książek. Poza tym w Kijowie działało wiele polskich m.in. zakładów przemysłowych, szkół prywatnych, pracowniczych, gimnazjów, siedzib gazet, teatrów, sklepów i firm, a także wydawnictw codziennych (np. znana gazeta „[[Dziennik Kijowski (1906-1920)|Dziennik Kijowski]]”, której nakład wynosił średnio około 5.000 egzemplarzy; była prenumerowana zarówno w Kijowie i okolicy, jak również w [[Moskwa|Moskwie]], [[Petersburg]]u i Warszawie). Na tutejszym [[Cmentarz Bajkowy|Cmentarzu Bajkowym]] spoczywa wiele znanych i wybitnych polskich postaci związanych z Kijowem, a także polscy żołnierze polegli w 1920 podczas wojny [[Wojna polsko-bolszewicka|polsko-rosyjskiej]]. Tak [[Józef Ignacy Kraszewski]] opisywał swoją podróż do Kijowa w II poł. XIX wieku:

WkładW społeczeństwalatach polskiego1916-1920 roku w życieKijowie miastapowstał drastyczniepolski byłteatr eliminowany"Studya" pona upadkudeskach którego wystąpili Jaracz i Osterwa i który mieścił się w pałacyku Gotowca przy ul. Uniwersyteckiej. W 1917 roku 556 przedstawicieli polskich organizacji na Ukrainie zebrało się na zjeździe, któremu przewodniczył [[powstanieZdzisław styczniowe|powstania styczniowegoGrocholski]] i który powołał wspólny polski samorząd pod nazwą Zgromadzenie Polskie oraz Polski Komitet Wykonawczy na Rusi, który sprawował pieczę nad 10 polskimi szkołami podstawowymi w Kijowie oraz zorganizował Wyższe Kursy Naukowe i Towarzystwo Naukowe z 718 słuchaczami<ref>Leszek Podhorodecki "Dzieje Kijowa", Książka i Wiedza, Warszawa 1980, as.217</ref>. ostatecznieOstatecznie polskość miasta zeszła na stanowisko marginalne po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, kiedy to większość tutejszego polskiego życia inteligenckiego, kulturalnego i przemysłowego przeniosło się w odrodzone granice Polski. Obecnie w Kijowie mieszka zaledwie około 7.000 Polaków.