Jedysan: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
ilustracja
Konarski (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne
Linia 1:
{{dopracować|źródła=2009-12}}
[[Plik:Ukraine-Edisan.png|Jedysan na mapie współczesnej Ukrainy|thumb|250px]]
[[Plik:Yedisan.jpg|thumb|250px|Mapa Jedysanu z 1791 r.]]
'''Jedysan''' – [[kraina historyczna]] na południowo-zachodniej [[Ukraina|Ukrainie]] i [[Mołdawia|Mołdawii]], położona nad [[Morze Czarne|Morzem Czarnym]]. Centrami tego regionu były [[Chadżibej]] (współcześnie [[Odessa]]) i [[Oczaków]].
 
== Nazwa ==
Nazwa pochodzi od zniekształconej tureckiej nazwy twierdzy "Yeni Dünya" (Nowy Świat), leżącej na terenie późniejszej wioski Chadżybej<ref>{{SgKP|I|538|Chadżybej}}</ref>. Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej do XVIII wieku nie była używana, a chrześcijańską jego część nazywano [[Pobereże (kraina)|Pobereżem]]<ref>{{SgKP|VIII|338|Pobereże}}</ref>.
 
== Granice ==
Region położony jest pomiędzy dwoma granicznymi rzekami: [[Dniestr]]em i [[Dniepr]]em. Od południa graniczy z [[Budziak]]iem, od zachodu z [[Besarabia|Besarabią]], od wschodu z [[Krym]]em i [[Zaporoże (kraina)|Zaporożem]] ([[Dzikie Pola]]), od północy z [[Podole]]m.
 
== Historia ==
We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, [[Połowcy|Połowców]] i grupy osiadłych [[Słowianie|Słowian]]. Po [[Mongołowie|mongolskiej]] inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony [[Złota Orda|Złotej Ordzie]],. wW [[XIV wiek|XIV]] wieku, terytorium na krótko przynależało do [[Hospodarstwo Mołdawskie|Hospodarstwa Mołdawskiego]], aby w [[XV wiek|XV]] wieku stać się częścią [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. W [[1526]] roku Jedysan stał się [[Imperium osmańskie|osmańską]] prowincją. Wówczas nad Jedysanem osiadali [[Tatarzy]] krymscy oraz [[Nogajskie ordy przednie|Nogajowie]] tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały [[1792Traktat w Küczük Kajnardży]] rokui regionpołożona zostałpomiędzy włączony[[Dniepr]]em doi [[ImperiumBoh]]em Rosyjskie|Cesarstwaczęść RosyjskiegoJedysanu przeszła pod władzę Rosji. Pozostała część przeszła spod władzy Turcji do Chanatu krymskiego, który jednak faktycznie stał się już rosyjskim protektoratem. W [[1783]] roku wraz z aneksją Chanatu krymskiego Jedysan został włączony do Rosji. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez Suworowa. W 1794 roku założono miasto Odessa. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od [[1991]] roku znajduje się na terytorium Ukrainy oraz [[Naddniestrze|Naddniestrza]] w [[Mołdawia|Mołdawii]].
 
Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej nie była używana, a chrześcijańską jego część nazywano [[Pobereże (kraina)|Pobereżem]]<ref>{{SgKP|VIII|338|Pobereże}}</ref>.
 
{{Przypisy}}