Powstanie Kosińskiego: Różnice pomiędzy wersjami

U jego zarania leżał spór prywatny polskiego szlachcica Kosińskiego z [[Podlasie|Podlasia]] z [[Rusini|ruskim]] [[Magnateria polska|magnatem]] kresowym [[Janusz Ostrogski|Januszem Ostrogskim]], który rościł sobie prawa do nadanych wcześniej Kosińskiemu dóbr [[Rokitna (obwód kijowski)|Rokitno]] i [[:uk:Ольшаниця|Olszanice]]. Kosiński wraz z pułkownikostwem [[kozacy rejestrowi|kozaków rejestrowych]], otrzymał te dobra za stawiennictwem Jana Zamoyskiego na sejmie w roku 1590<ref>W. Serczyk: ''Na dalekiej Ukrainie'', s.85.</ref>, jednak jako człowiek ubogi nie był w stanie zasiedlić tych obszarów na własny koszt i ryzyko, co było warunkiem ''sine qua non''. Pustynny kawał ziemi przeszedł wobec tego w następnym roku do rąk [[Aleksander Wiśniowiecki (ok. 1560 - 1593)|Aleksandra Wiśniowieckiego]] a potem Janusza Ostrogskiego<ref>{{SgKP|IX|704|Rokitna}}</ref>.

Późną jesienią 1591 roku w Pikowie na wschód od Chmielnika Kosiński zebrałogłosił manifest wzywający ludzi wolnych do buntu przeciwko magnatom. Odzew zaskoczył nawet samego inicjatora i wkrótce z Siczy Tomakowskiej przybyło pod miejsce zbiórki pod Białą Cerkwią wówczasokoło pięćpięciu tysięcy kozaków. iKosiński ogłosiwszy się ich [[ataman]]em ruszył na Ostrogskich dochodzić swoich praw. Zatarg prywatny szybko przeistoczył się w wojnę domową. 29 grudnia 1591 roku napadł na dwór Ostrogskiego w [[Biała Cerkiew|BiałąBiałej CerkiewCerkwii]], gdziektóry splądrowałznajdował domsię w zarządzie podstarościego kniazia Dymitra Kurcewicza Bułygi, a także zabrał broń, kosztowności i zniszczył dokumenty nadań ziemskich dla Ostrogskiego w województwie kijowskim. Miasto i mieszczan oszczędził<ref>W. Serczyk: ''Na dalekiej Ukrainie'', s.89.</ref>. Po zdobyciusplądrowaniu dworu w Białej CerkwiCerkwii Kosiński i jego ludzie wycofałudał się na wschód w kierunku kolejnych majątków Ostrogskiego, zdobywając [[Zaporoże (kraina)|ZaporożeTrypol]]. Król Zygmunt III Waza po otrzymaniu informacji o niepokojach już 16 stycznia 1592 roku powołał komisję dla ukrócenia "swawoleństwa" stawiając na jej czele Mikołaja Jazłowieckiego. Król traktował ówcześnie te wydarzenia jako lokalne niepokoje i zajął postawę wyczekującą, aleponieważ jegorazem z Janem Zamoyskim byli skłóceni z Januszem Ostrogskim. Jednakże awanturnicza wyprawa Kosińskiego była iskrą, naktóra prochy.spowodowała Przeciwkowybuch Polakomrebelii krwawe rebelie wybuchłytakże na Kijowszczyźnie, [[Bracław]]szczyźnie, [[Wołyń|Wołyniu]] i [[Podole|Podolu]]. Zatarg prywatny przeistoczył się tym samym w powstanie [[Kozacy|kozacko]]-[[Czerń (ruskie chłopstwo)|chłopskie]]. Rozpoczęły się niczym niepohamowane łupiestwa polskich dworów, szczególnie dotkliwe na Wołyniu. Wojska Kosińskiego zdobyły silną twierdzę [[Ostropol]], gdzie przez pewien czas rezydował hetman. Powstańcom udało się też zdobyć [[Trypol]] i wczesną wiosną [[Perejasław Chmielnicki|Perejasław]], a z [[Kijów|kijowskiego]] zamku zabrali broń i amunicję<ref>W. Serczyk: ''Na dalekiej Ukrainie'', s.90.</ref>, nieskutecznie atakując Kijów. SamW Kosiński1592 powoliroku zacząłJazłowiecki tracićzawarł kontrolępod nadTrypolem niekarnymporozumienie wojskiemz kozackimKozakami, którektórzy corazobiecali bardziejusunąć bezlitośnieKosińskiego. łupiłoJednakże swoichpóźną jesienią Kosiński ponownie zaczął niszczyć dwory i majątki Ostrogskiego wczorajszychwzdłuż panówRastawicy.

Mediacje [[regimentarz|regimentarzy koronnych]] na nic się nie zdały i król [[Zygmunt III Waza]] ogłosił 16 stycznia 1593 roku uniwersał, zwołujący [[pospolite ruszenie]] szlachty województw: [[województwo kijowskie|kijowskiego]], [[województwo bracławskie|bracławskiego]] i [[województwo wołyńskie (I Rzeczpospolita)|wołyńskiego]]. Tymczasem oddziały Kosińskiego zdobyły silną twierdzę [[Ostropol]], jednak na wieść o liczących 5-6 tys ludzi oddziałach Ostrogskiego, które mimo surowej zimy zdążały przeciwko niemu, zaczął wycofywać się na wschód.

Samozwańczy hetman nie dotrzymał jednak warunków kapitulacji i zbiegł na [[Zaporoże (kraina)|Zaporoże]], gdzie zebrał 2-tysięczny oddział kozaków. Nawiązał kontakty z [[Rosja|Rosją]] i [[Tatarzy|Tatarami]], wszędzie szukając poparcia przeciwko Rzeczypospolitej. W majunocy z 21 na 22 maja 1593 roku rozpoczął oblężenie sił polskich w [[Czerkasy|Czerkasach]]. Tam też wkrótceszybkim przeciwdziałaniem został pobity przez wojska Aleksandra Wiśniowieckiego, który wyprowadził jazdę z zamku i zaatakował Kozaków od tyłu dokonując ich pogromu. Kosiński zginął w niejasnych do dziś okolicznościach w czasie bitwy<ref>W. Serczyk: ''Na dalekiej Ukrainie'', s.93.</ref>, czy też w burdzie karczemnej w Czerkasach<ref>L. Podhorodecki: ''Sicz zaporoska'', s.120.</ref><ref>[[Marek Plewczyński]], Wojny i wojskowość polska w XVI wieku, Tom III. Lata 1576-1599, s.259-267</ref>.