Iwan III Srogi: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Przekształcanie na Szablon:Władca infobox |
merytoryczne |
||
Linia 41:
'''Iwan III''' zwany przez rosyjską historiografię, zwłaszcza starszą, Wielkim lub Srogim, właściwie Iwan III Wasiljewicz (''[[Język rosyjski|ros.]] Иван III Васильевич'', ''Iwan III Wasiljewicz'') (ur. [[22 stycznia]] [[1440]] w [[Moskwa|Moskwie]], zm. [[27 października]] [[1505]] tamże) – [[Wielkie Księstwo Moskiewskie|wielki książę moskiewski]] w latach [[1462]] – [[1505]].
Syn [[Wasyl II Ślepy|Wasyla II Ślepego]]
== Podbój niezależnych księstw ruskich ==
Wkrótce po objęciu władzy w 1463 roku najechał i podbił [[Księstwo jarosławskie]]. Od 1471 roku Moskwa była w unii personalnej z Nowogrodem Wielkim. W 1474 kupił [[Księstwo rostowskie]]. Zaatakował [[Republika Nowogrodzka|Republikę Nowogrodzką]] i obległ jej stolicę [[Nowogród Wielki]] w wyniku czego [[14 stycznia]] [[1478]] miasto upadło, a Moskwa ostatecznie podbiła tę republikę kupiecką.
== Impas ugryjski ==
W listopadzie 1480 roku armia tatarska dowodzona przez chana [[Wielka Orda|Wielkiej Ordy]] [[Akhmat|Ahmeta]] ruszyła na Moskwę, aby wymusić na jej władcy zaległą daninę. Chan, napotkawszy wojska Iwana III nad rzeką [[Ugra|Ugrą]], nie odważył się na atak i po otrzymaniu wiadomości, że Kazimierz Jagiellończyk nie przyjdzie mu z pomocą z powodu [[Wojna popia|Wojny popiej]], wrócił do [[Saraj|Saraju]] ([[Impas ugryjski]]), co uznaje się za umowny koniec 250-letniej niewoli mongolskiej zapoczątkowanej [[Bitwa nad rzeką Kałką|klęską nad Kałką]].
Iwan III zorganizował w [[1482]] wielki najazd [[Tatarzy|Tatarów krymskich]] na ziemie litewskie, którzy spalili m.in. [[Kijów]]. W 1485 zdobył [[Księstwo twerskie]] co zmusiło wielkiego księcia twerskiego Michała Borysowicza 8 września 1485 roku do ucieczki na Litwę. W 1487 roku na stronę moskiewską dobrowolnie przeszły Peremyszl, Sereńsk, Kozielsk, Riazań.
== I wojna z Litwą ==
Po śmierci króla Kazimierza Jagiellończyka, w czerwcu 1492 roku rozpoczął wojnę z Wielkim Księstwem Litewskim ([[Wojna litewsko-moskiewska 1492-1494]]). Armia moskiewska zdobyła [[Lubuck]], [[Mceńsk]], Chlepień, [[Rohaczew]], zagroziła [[Wiaźma|Wiaźmie]]. W tym czasie kniaziowie [[Sierpiejsk|Sierpiejska]] i [[Mezeck|Mezecka]] przeszli na stronę Moskwy, poddając jej swoje księstwa. Zimą 1492 wojska litewskie pod wodzą [[Jerzy Hlebowicz|Jerzego Hlebowicza]] przeszły do kontrofensywy odbijając Sierpiejsk i Mezeck. W styczniu [[1493]] nowa wyprawa moskiewska zdobyła Wiaźmę i zagroziła [[Smoleńsk|Smoleńskowi]]. W styczniu 1493 roku Iwan III po raz pierwszy użył w korespondencji do księcia Aleksandra Jagiellończyka określenia ''"gosudar wszystkiej Rusi"'', nie uznanej jednak przez Aleksandra. W wyniku zawartego w 1494 roku pokoju Litwa straciła Wiaźmę i zrezygnowała ze swoich roszczeń do ziem [[Nowogród Wielki|Nowogrodu Wielkiego]], [[Psków|Pskowa]], [[Twer|Tweru]] i [[Riazań|Riazania]].
== II wojna z Litwą ==
W 1500 roku ponownie zaatakował Wielkie Księstwo Litewskie za powód podając niewybudowanie przez Aleksandra Jagiellończyka obiecanej cerkwi na dziedzińcu zamku wileńskiego ([[Wojna litewsko-moskiewska 1500-1503]]). W 1500 roku Iwan III pokonał hetmana litewskiego [[Konstanty Ostrogski (hetman wielki litewski)|Konstantego Ostrogskiego]] w [[Bitwa nad Wiedroszą|bitwie nad Wiedroszą]] i wziął go do niewoli. Kontrakcja Aleksandra Jagiellończyka spowodowała uwolnienie oblężonego Smoleńska oraz najazd na ziemie moskiewskie chana Szeich-Achmata, który nadal uważał się za zwierzchnika Iwana III, oraz atak mistrza krajowego zakonu inflanckiego [[Wolter von Plettenberg|Woltera von Plettenberg]], który pokonał Moskali w bitwie pod Izborskiem, jednak Moskwa rozpoczęła kolejne działania wojenne, które zakończyły się sukcesem Iwana III. Na mocy rozejmu Wielkie Księstwo Litewskie straciło 1/3 swojego terytorium. Do państwa moskiewskiego włączono wszystkie [[Księstwa Wierchowskie]], [[Księstwo czernihowskie]] i [[Siewierszczyzna|Siewierszczyznę]], część [[Kijów|Kijowszczyzny]], część Księstwa Mścisławskiego[[Mglin|,]] część Smoleńszczyzny i część Ziemi połockiej. W wojny osłabiona i zagrożona Litwa, zmuszona została do zacieśnienia związków z Polską podpisując w [[1501]] [[Unia mielnicka|unię mielnicką]].
Na polecenie Iwana III rozbudowano [[Kreml]] w Moskwie. Dwadzieścia pięć lat po ślubie Iwana III z Zoe Paleolog ([[1497]]), dwugłowego orła uznano za oficjalny herb Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, zaś św. Jerzy na koniu pozostał herbem stołecznego miasta – Moskwy.
Miał trzy cele:
| |||