Wikipedia

Chrześcijaństwo w Iranie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
literówka
Uporządkowanie, rozbudowa, poprawa linków, drobne merytoryczne
Linia 1:
{{Grupa etniczna infobox/temp
'''[[Chrześcijaństwo]] w [[Iran]]ie''' obecne jest od bardzo dawna, praktycznie od samych początków istnienia tej religii. [[Chrześcijaństwo]], które dziś nie jest już tak popularną [[Religia|religią]] w Iranie jak niegdyś, zawsze poddane było tu dominacji innej wiary, kiedyś [[Zaratusztrianizm|zoroastryzmu]], teraz [[islam]]u [[Szyizm|szyickiego]]. Mimo to odegrało ważną rolę zarówno w historii tej części świata jak i całego chrześcijaństwa.▼
|nazwa = Chrześcijanie w Iranie
|godło =
|postacie = <div style="margin-top:2px; margin-bottom:2px;">[[File:Gregory Illuminator.JPG|65px]] [[Plik:RazhdenTheProtoMartyrPainting.jpg|65px]]</div>
|opis postaci = <div style="background:#fee8ab;"><small>[[Grzegorz Oświeciciel]]{{•}}[[Święty Rażden]]{{•}}[[Szams Pahlawi]]</div></small>
|populacja = 300,000 - 400,000
|rejon =
|kraj = <center>[[Iran]]</center>
|język = [[język perski]], [[język ormiański]], [[język asyryjski]], [[język aramejski]]
|religia = [[chrześcijaństwo]] (większość: [[Apostolski Kościół Ormiański]])
|geneza =
|pokrewne =
|mapa =
|250px
|commons = Category:Christianity in Iran
}}
 
▲'''[[Chrześcijaństwo]] w [[Iran]]ie''' obecne jest od bardzo dawna, praktycznie od samych początków istnienia tej religii. [[Chrześcijaństwo]], które dziś nie jest już tak popularną [[Religia|religią]] w Iranie jak niegdyś, zawsze poddane było tu dominacji innej wiary, kiedyś [[Zaratusztrianizm|zoroastryzmu]], terazi [[islamSunnizm|islamu sunnickiego]]u (do 1501), następnie [[Szyizm|islamu szyickiego]]. Mimo to odegrało ważną rolę zarówno w historii tej części świata jak i całego chrześcijaństwa.
== Główne wyznania ==▼
[[Plik:Baptistère kelisa-e-vank esfahan.jpg|thumb|Katedra Vank [[Apostolski Kościół Ormiański|Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego]] w [[Isfahan (miasto)|Isfahanie]].]]▼
 
▲== Główne wyznania ==
W Iranie mieszkają wyznawcy różnych kościołów. Członkowie największych i najstarszych kościołów to zazwyczaj przedstawiciele mniejszości etnicznych, posiadają własną, odmienną od reszty społeczeństwa irańskiego, kulturę i język. Członkowie mniejszych i nowszych kościołów to w przeważającej mierze osoby wywodzące się z rodzin wyznających inną religię, potem nawróceni przez misjonarzy. Wśród nich zdarzają się jednak i ludzie wywodzący się z tradycyjnie chrześcijańskich grup etnicznych.
 
Główne kościoły w Iranie to:
* [[Apostolski Kościół Ormiański|Ormiański Kościół Apostolski]] (między 110 tys.<ref>[http://www.christianexaminer.com/Articles/Articles%20Apr09/Art_Apr09_23.html Christian Examiner]</ref> a 250 tys.<ref>[http://www.farsinet.com/iranbibl/christians_in_iran_history.html Christianity in Iran]</ref> wyznawców)
* [[katolicyzm|Katolicka]] [[archidiecezja]] [[Kościół katolicki|Kościoła rzymskokatolickiego]] w [[Iran]]ie, obejmująca swoim zasięgiem cały kraj to [[Archidiecezjaarchidiecezja isfahańska]]. Początkowo jako diecezja powstała 12 października 1629; 1 lipca 1910 została podniesiona do rangi archidiecezji. Siedziba [[arcybiskup]]a znajduje się w [[Kościół Konsolaty|Kościele Konsolaty]] w [[Teheran]]ie. W skład archidiecezji isfahańskiej wchodzi 6 [[parafia|parafii]]. Główna(około świątynia22 totysięcy [[Katedra]]: [[Kościół Konsolaty w Teheranie]].wyznawców)▼
* [[Asyryjski Kościół Wschodu]] (około 11&nbsp;000<ref name=OW>[http://www.operationworld.org/country/iran/owtext.html Operation World – Detailed Information]</ref> wyznawców)▼
** [[Kościół chaldejski]] (około 7 - 10 tysięcy wyznawców<ref name=OW />)
▲* [[Asyryjski Kościół Wschodu]] (około 11&nbsp;000 - 20 tysięcy wyznawców<ref name=OW>[http://www.operationworld.org/country/iran/owtext.html Operation World – Detailed Information]</ref> wyznawców)
* Różne wyznania [[Protestantyzm|protestanckie]], do najważniejszych należą:
** [[Prezbiterianizm]] ([[Asyryjski Kościół Ewangelicki]])
** [[Pentekostalizm]] ([[Asyryjski Kościół Pentekostalny]])
** [[Jama'at-e Rabbani]] (Irańskie [[Zbory Boże]])
** [[anglikanizmAnglikanizm|Anglikański Kościół]] Iranu
 
Według danych Operation World, witryny dotyczącej misji, w [[Iran]]ie żyje od 7000 do 15&nbsp;000<ref name=OW /> [[Protestantyzm|protestantów]] podzielonych na różne wyznania. Liczby te jednak ciężko zweryfikować, zważywszy na obecną sytuację polityczną tego kraju.▼
 
Według danych amerykańskiego [[Departament Stanu USA|Departamentu Stanu]] na temat wolności religijnej z 2004 roku, oraz oficjalnych danych Irańskiego w [[Iran]]ie żyje około 300 000 chrześcijan, z których większość to [[Ormianie]]<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127347.htm US Department of State]</ref>.
 
{{Osobny artykuł|Archidiecezja isfahańska}}▼
{{Mainsec|Świadkowie Jehowy w krajach Azji|Świadkowie Jehowy w Iranie}}▼
 
== Historia ==
Linia 36 ⟶ 47:
Niektórzy uważają nawet, iż w [[Starożytny Iran|Persji]] przez krótki okres chrześcijaństwo było religią państwową. [[Chosrow I Anoszirwan]] pojął za żonę chrześcijankę, a jego syn Nushizad był chrześcijaninem. Kiedy król zachorował przebywając w [[Şanlıurfa|Edessie]], kraj obiegła plotka jakoby umarł. Nushizad uznał się za nowego [[Szach (władca)|władcę Persji]]. Szybko okazało się że wieści o śmierci [[Chosrow I Anoszirwan|Chosrowa]] I to tylko plotki ale Nushizad, prawdopodobnie podjudzany przez agentów rzymskich, żądał aby to go uznano władcą. [[Szach (władca)|Szach]] na wieść o knowaniach syna wysłał swe wojska pod dowództwem Rama Berzina, aby stłumić bunt. W czasie bitwy Nushizad został ciężko rany i zabrany przez służących do obozu. Tam wyspowiadał się przed chrześcijańskim [[biskup]]em, prawdopodobnie Mar Abą I, po czym zmarł. Rebelia szybko upadła.
 
W [[VII wiek]]u Persja została podbita przez [[Islam|muzułmanów]] i stała się częścią islamskiegosunnickiego [[Kalifat|imperium kalifów]]. Początkowo sytuacja chrześcijan była dobra i kościół perski rozwijał się bez przeszkód. To właśnie w tym okresie doszło do jego największego rozkwitu a misjonarze zwani "Nosicielami Światła" chrystianizowali wiele ludów na [[Daleki Wschód|Dalekim Wschodzie]]. W [[X wiek]]u doszło jednak do pierwszych prześladowań chrześcijan perskich w państwie sunnickich kalifów. Sytuacja zmieniła się po raz kolejny w [[XIII wiek]]u, kiedy to powstało ogromne [[imperium mongolskie]]. Początkowo chrześcijanie byli tolerowani i zezwalano im na prace misyjną i wyznawanie swojej wiary. Jednak pod koniec [[XIII wiek]]u [[Ilchanidzi]], mongolscy władcy Persji, przyjęli islam sunnicki. Liczba chrześcijan na terenach pod ich panowaniem, stopniowo zaczęła się zmniejszać. Chrześcijanie zaczęli zamykać się w swoich społecznościach, izolując się od reszty społeczeństwa, czemu sprzyjała odrębność językowa (posługiwali się na co dzień [[język aramejski|aramejskim]] lub [[język ormiański|ormiańskim]] a nie [[język perski|perskim]] czy [[język arabski|arabskim]]).
 
Ogromnym ciosem dla chrześcijan na tych terenach było panowanie [[Timur Chromy|Timura]] (1360-1405), który, chcąc zjednać sobie fanatycznych muzułmanów sunnickich, często dokonywał masakr innowierców. W czasie najazdów na Persję i późniejszych kampanii Timura zginęło wielu chrześcijan w całej [[Azja|Azji]].
 
W 1445 część chrześcijan perskich, używających języka aramejskiego, weszła w [[Unia kościelna|unię]] z [[Kościół łaciński|kościołem rzymskokatolickim]]. Ta grupa w 1553, wraz z konsekracją Jana Sulagi na chaldejskiego patriarchę Babilonu, stała się odrębnym kościołem – [[Kościół chaldejski|kościołem chaldejskim]]. Ci którzy nie uznali unii, funkcjonują do dziś pod nazwą [[Asyryjski Kościół Wschodu|Asyryjskiego Kościoła Wschodu]]. Wyznawcy obydwu kościołów nie są dziś zbyt liczni w Iranie. Wśród irańskich chrześcijan dominują [[Ormianie]].
 
Od 1501 roku, Iran przeszedł transformację z państwa większościowo [[Sunnizm|sunnickiego]] na [[Szyizm|szyickie]]. Podczas [[Wojna persko-turecka (1603-1618)|wojny persko-tureckiej]], ormiańskie duchowieństwo wystąpiło do szyickiej Persji o ochronę przed sunnickim [[Imperium Osmańskie|imperium osmańskim]], szach [[Abbas I Wielki]] przesiedlił 300,000 chrześcijańskich Ormian i Gruzinów w głąb kraju, głównie do stolicy [[Safawidzi|safawidzkiej]] Persji, [[Isfahan]]u.<ref>[http://www.farsinet.com/iranbibl/christians_in_iran_history.html History of Christians and Christianity in Iran (ang.)]</ref>
 
W [[XVIII wiek|XVIII]] i [[XIX wiek]]u na terenie [[Starożytny Iran|Persji]] rozpoczęły swą działalność misje [[Protestantyzm|protestanckie]]. Zakładały one nie tylko nawracanie na chrześcijaństwo ale także edukację, opiekę zdrowotną i wspomaganie innych chrześcijańskich wyznań. W przeciwieństwie do tradycyjnych, etnicznych kościołów, protestanckie kościoły składają się z członków różnych grup etnicznych, także [[Persowie|Persów]].
 
== Obecna sytuacja ==
[[Plik:KelissaSaint russianMary qazvinPark in Tehran 2011.jpg|thumbmały|RosyjskiPark kościół wśw. [[KazwinMaria (miasto)w islamie|KazwinieMarii]]. w [[Teheran]]ie]]
[[Iran]] jest obecnie [[Państwo wyznaniowe|państwem wyznaniowym]], w którym uprzywilejowaną pozycję ma [[szyizmSzyizm|islam szyicki]]. Z powodu problemów ekonomicznych, społecznych i dyskryminacji wielu chrześcijan decyduje się na emigrację, głównie do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]], [[Kanada|Kanady]] i [[Europa Zachodnia|Europy Zachodniej]]. W 1975 [[Chrześcijaństwo|chrześcijanie]] stanowili 1,5% społeczeństwa, w 2000 roku już tylko 0,4%.{{fakt}}▼
 
OficjalnieBazując na naukach islamu szyickiego, oficjalne prawo irańskie uznaje zorganizowane i zarejestrowane chrześcijańskie mniejszości i(m.in. [[Apostolski Kościół Ormiański]], [[Asyryjski Kościół Wschodu]] czy [[Kościół katolicki]]), przyznajeprzyznając im pewnespecjalne prawa: prawo do produkowania i spożywania pokarmów bez zachowywania zasad [[halal]] (wieprzowina, alkohol), stała reprezentacja w parlamencie czy oddzielne prawo cywilne. .▼
▲[[Iran]] jest obecnie [[Państwo wyznaniowe|państwem wyznaniowym]], w którym uprzywilejowaną pozycję ma [[szyizm]]. Z powodu problemów ekonomicznych, społecznych i dyskryminacji wielu chrześcijan decyduje się na emigrację, głównie do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]], [[Kanada|Kanady]] i [[Europa Zachodnia|Europy Zachodniej]]. W 1975 [[Chrześcijaństwo|chrześcijanie]] stanowili 1,5% społeczeństwa, w 2000 roku już tylko 0,4%.
 
▲{{Osobny artykuł|Archidiecezja isfahańska}}
▲Oficjalnie prawo irańskie uznaje chrześcijańskie mniejszości i przyznaje im pewne prawa: prawo do produkowania i spożywania pokarmów bez zachowywania zasad [[halal]], stała reprezentacja w parlamencie czy oddzielne prawo cywilne.
Jednak działania rządu są często nieprzychylne wobec chrześcijan: prowadzono wywłaszczenia, zamykano prowadzone przez chrześcijan firmy i sklepy oraz utrudniano im życie codzienne. Protestujących przeciwko takiej polityce skazywano na kary więzienia. Dochodziło nawet do morderstw niewygodnych dla władzy liderów tej społeczności, z których najgłośniejsza była śmierć Haika Mehra, biskupa Jama'at-e Rabbani w 1994 i zabójstwo Ghorbana Tourani, [[pastor]]a [[ewangelicy|kościoła ewangelickiego]]<ref>[http://www.iranvajahan.net/cgi-bin/news.pl?l=en&y=2005&m=12&d=06&a=10 Irvaj English]</ref>.▼
 
=== Status protestantyzmu ===
Według niepotwierdzonych danych [[Jama'at-e Rabbani]] i [[anglikanizm|Kościół Anglikański]] do dziś prowadzą misje wśród [[Islam|muzułmanów]] i akceptują zakazaną przez prawo konwersję z Islamu. Według tych samych danych około 80% wyznawców [[Jama'at-e Rabbani]] to nawróceni na chrześcijaństwo muzułmanie. Generalnie jednak liczba wyznawców chrześcijaństwa spada z powodu wspomnianych wcześniej migracji.▼
▲Jednak działaniaDziałania rządu są często nieprzychylne wobec chrześcijanniezorganizowanych i niezarejestrowanych grup chrześcijańskich (różne wyznania protestanckie): prowadzono wywłaszczenia, zamykano prowadzone przez chrześcijan firmy i sklepy oraz utrudniano im życie codzienne. Protestujących przeciwko takiej polityce skazywano na kary więzienia. Dochodziło nawet do morderstw niewygodnych dla władzy liderów tej społeczności, z których najgłośniejsza była śmierć Haika Mehra, biskupa Jama'at-e Rabbani w 1994 i zabójstwo Ghorbana Tourani, [[pastor]]a [[ewangelicy|kościoła ewangelickiego]]<ref>[http://www.iranvajahan.net/cgi-bin/news.pl?l=en&y=2005&m=12&d=06&a=10 Irvaj English]</ref>.
 
▲Według niepotwierdzonych danych [[Jama'at-e Rabbani]] ([[Zbory Boże]]) i [[anglikanizm|Kościół Anglikański]] do dziś prowadzą misje wśród [[Islam|muzułmanów]] i akceptują zakazaną przez prawo konwersję z Islamuislamu. Według tych samych danych około 80% wyznawców [[Jama'at-e Rabbani]] to nawróceni na chrześcijaństwo muzułmanie. Generalnie jednak liczba wyznawców chrześcijaństwa protestanckiego spada z powodu wspomnianych wcześniej migracji.
▲[[katolicyzm|Katolicka]] [[archidiecezja]] [[Kościół katolicki|Kościoła rzymskokatolickiego]] w [[Iran]]ie, obejmująca swoim zasięgiem cały kraj to [[Archidiecezja isfahańska]]. Początkowo jako diecezja powstała 12 października 1629; 1 lipca 1910 została podniesiona do rangi archidiecezji. Siedziba [[arcybiskup]]a znajduje się w [[Kościół Konsolaty|Kościele Konsolaty]] w [[Teheran]]ie. W skład archidiecezji isfahańskiej wchodzi 6 [[parafia|parafii]]. Główna świątynia to [[Katedra]]: [[Kościół Konsolaty w Teheranie]].
 
Władze Iranu są zaniepokojenizaniepokojone, dynamicznym rozwojem chrześcijańskichprotestanckich Kościołów domowych w ostatnich latach. Istnieje gęsta sieć tajnych wspólnot chrześcijańskich. Kościoły domowe to zjawisko bardzo dynamiczne, ale trudne do dokładnego oszacowania. Tworzą je zazwyczaj konwertyci z islamu na chrześcijaństwo, którzy zachowują swoją wiarę w tajemnicy i nie uczęszczają do oficjalnie uznanych przez państwo Kościołów. Oficjalne świątynie są często śledzone przez służby bezpieczeństwa, które wyszukują konwertytów.{{fakt}} Z konieczności neofici tworzą małe wspólnoty domowe. Bardzo często nie mają dostępu ani do duchownych, ani do literatury religijnej.{{fakt}} Jedynym źródłem informacji o nowej wierze pozostaje dla nich telewizja satelitarna oraz internet. Zdaniem agencji Mohabata rozwój Kościołów domowych budzi niepokój wśród władz islamskich, które naciskają na policję, aby rozprawiła się z chrześcijaństwem<ref>{{cytuj stronę|url=http://pl.radiovaticana.va/news/2013/04/13/iran:_rozrasta_si%C4%99_sie%C4%87_ko%C5%9Bcio%C5%82%C3%B3w_domowych,_w%C5%82adze_zaniepokojone/pol-682697|tytuł=Iran: rozrasta się sieć kościołów domowych, władze zaniepokojone|data=|opublikowany=Radio Watykańskie|data dostępu=2014-04-07}}</ref>.
 
Od 1949 datuje się obecność kilkudziesięciu [[Świadkowie Jehowy|Świadków Jehowy]] w tym kraju. Od 1980 działają nieoficjalnie, po ich zdelegalizowaniu przez ówczesny rząd. W latach 70 XX w. w stolicy działała wówczas mała grupa [[głosiciel]]i z 13 narodowości, a ich liczba w 1977 wynosiła - 61 osób. W tym też roku przybyli do Iranu [[misjonarz]]e [[Biblijna Szkoła Strażnicy – Gilead|Szkoły Gilead]], otwarto [[Betel (Świadkowie Jehowy)|Biuro Oddziału]]. W lipcu 1980 władze zmusiły wszystkich misjonarzy do opuszczenia kraju. Obecnie w Iranie działają nieoficjalnie miejscowi Świadkowie Jehowy. Działalność prowadzona jest potajemnie. Zebrania religijne odbywają się w mieszkaniach prywatnych z zachowaniem nadzwyczajnych środków ostrożności. Obecnie brakuje oficjalnych szczegółowych danych na temat ich liczebności, sprawozdanie z ich działalności dołączane jest do ogólnego z 30 krajów, gdzie działalność tego wyznania jest ograniczona prawnie lub zakazana.
 
▲{{Mainsec|Świadkowie Jehowy w krajach Azji|Świadkowie Jehowy w Iranie}}
 
▲Według danych Operation World, witryny dotyczącej misji, w [[Iran]]ie żyje od 7000 do 15&nbsp;000<ref name=OW /> [[Protestantyzm|protestantów]] podzielonych na różne wyznania. Liczby te jednak ciężko zweryfikować, zważywszy na obecną sytuację polityczną tego kraju.
 
== Biblia w językach irańskich ==
[[Ormianie|Ormiańscy]] i [[Asyryjczycy|Asyryjscy]] chrześcijanie korzystają z [[Biblia|Biblii]] w swoich własnych językach.
 
Pismo Święte zostało przetłumaczone na języki używane na terenie Persji bardzo wcześnie, już w czasach pierwszych chrześcijan. W czasach nam bliższych, pierwszym który dokonał przekładu Biblii na [[język perski|perski]] był Henry Martyn w [[XVIII wiek]]u.{{fakt}}
 
Fragmenty Biblii były też tłumaczone na [[język azerski|azerski]] ([[Nowy Testament]]), [[język mazanderański|mazanderański]] (część Ewangelii) i [[język kurdyjski|kurdyjski]] (Ewangelie).
 
== Zabytkowe i istniejące kościoły==
== Zabytki ==
Na terenie Iranu przetrwało wiele starych i zabytkowych kościołów, pochodzących jeszcze z czasów wczesnego chrześcijaństwa. Kościół Świętej Marii w północnej części Iranu, jest uważany przez niektórych historyków za najstarszą po kościele betlejemskim świątynię chrześcijaństwa. O kościele tym wspomina między innymi [[Marco Polo]].{{fakt}}
 
'''Niektóre (lista niekompletna) kościoły w Iranie''':
<gallery>
File:Kantur Church Qazvin.jpg|[[Rosyjski Kościół Prawosławny]] w [[Kazwin (miasto)|Kazwinie]]
▲[[PlikFile:BaptistèreVank Cathedral, Armenian Quarter, kelisa-e-vankEsfahan, esfahanIran.jpg|thumb|[[Katedra Vank]] [[Apostolski Kościół Ormiański|OrmiańskiegoApostolskiego Kościoła ApostolskiegoOrmiańskiego]] w [[Isfahan (miasto)|Isfahanie]].]]
File:Qareh kelissa.jpg|Monaster św. [[Juda Tadeusz Apostoł|Judy Tadeusza]] w ostanie [[Azerbejdżan Wschodni]]
File:St-Stepanous-02.jpg|[[Monaster św. Stefana (Iran)|Monaster św. Stefana]] w ostanie [[Azerbejdżan Wschodni]]
File:St. Sarkis Church, Tehran.jpg|[[Apostolski Kościół Ormiański]] św. Sarkisa w [[Teheran]]ie
File:Church of holy mary کلیسای حضرت مریم 1.jpg|[[Apostolski Kościół Ormiański]] (?) św. [[Maria z Nazaretu|Marii]] w [[Teheran]]ie
File:Catholic church in Tehran.jpg|[[Kościół katolicki obrządku ormiańskiego]] w [[Teheran]]ie
File:TehranCathedral.JPG|[[Katedra]] [[Kościół łaciński|Kościoła rzymskokatolickiego]] [[Archidiecezja isfahańska|archidiecezji isfahańskiej]] w [[Teheran]]ie
File:Assyrian-church-tuma.png|[[Asyryjski Kościół Wschodu]] (?) w [[Teheran]]ie
File:Greek church of Virgin Mary Tehran.JPG|[[Greckie prawosławie|Grecki kościół prawosławny]] w [[Teheran]]ie
File:Protestant church in Tehran.jpg|Kościół protestancki w [[Teheran]]ie
File:GermanChurchTehran.jpg|Wnętrze [[Kościół Ewangelicki w Niemczech|Niemieckiego Kościoła Ewangelickiego]] w [[Teheran]]ie
</gallery>
 
{{Przypisy}}
 
== BibliografiaLinki zewnętrzne ==
* [http://www.magazyn.ekumenizm.pl/content/article/20040226132441981.htm Magazyn teologiczny Semper Reformanda: Kościół Asyryjski (Asyriacki)]
* [http://adonai.pl/historia/?id=21 Adonai.pl: Sytuacja chrześcijan w Iraku i Iranie]
* [http://pixartmedia.home.pl/szlomo/index.php?option=com_content&task=view&id=245&Itemid=332 Klub Miłośników Kultury Asyryjskiej]
* [http://www.farsinet.com/iranbibl/christians_in_iran_history.html Historia Chrześcijaństwa w Iranie] {{lang|en}}
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Chrześcijaństwo_w_Iranie”