Teofipol: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Zmiana nazwy kategorii: Kategoria:Osiedla typu miejskiego obwodu chmielnickiego → Kategoria:Osiedla typu miejskiego w obwodzie chmielnickim (przy użyciu QRC) |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 35:
'''Teofipol''' lub '''Teofilpol''' ([[język ukraiński|ukr.]] ''Теофі́поль'', dawniej ''Kamień'' [do XVI wieku], ''Kamień Czowhański'' [XVII wiek], ''Czowhań'' [1681-1740]), Biały Kamień – [[osiedle typu miejskiego]] w [[obwód chmielnicki|obwodzie chmielnickim]] [[Ukraina|Ukrainy]], siedziba władz [[rejon teofipolski|rejonu teofipolskiego]].
Leży nad rzeką [[Połtwa]], w [[2001]] ludność miasta liczyła 7161 mieszkańców. W sąsiedztwie miasta znajduje się duża cukrownia.
== Historia ==
Miejscowość założona w [[1420]] na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] jako posiadłość Sieniutów i zwana była wówczas Kamieniem, a potem Białym Kamieniem. Za czasów kolejnych posiadaczy, rodziny Czołhańskich, nazywano ją Kamieniem Czołhańskim lub Czołhanem. Pod koniec XVII stulecia, około 1681 r., dobra nabył hetman wielki koronny [[Stanisław Jan Jabłonowski]] (1634–1702). Teofilpol był jedną z siedzib jego syna – chorążego wielkiego koronnego [[Aleksander Jan Jabłonowski|Aleksandra Jana Jabłonowskiego]] (zm. 1723), a następnie stał się głównym miejscem rezydencji wdowy – Teofili z Sieniawskich. Zapewne za jej czasów nastąpiła zmiana nazwy miejscowości, upamiętniona wielokrotnie przytaczanymi anegdotami. Po śmierci Teofili w 1754 roku majątek przejął wojewoda nowogródzki książę [[Józef Aleksander Jabłonowski]] (1711–1777), a po zgonie ojca dobra odziedziczyła starsza córka – [[Teofila Strzeżysława z Jabłonowskich Sapieżyna|Teofila Strzeżysława Sapieżyna]]. Była ona od 1761 roku żoną krajczego litewskiego Józefa Sapiehy (1737–1792). Teofila po separacji osiedliła się najpierw w sapieżyńskich Wisznicach, a następnie (od ok. 1792 r.) zamieszkała w Teofilpolu, gdzie przeniosła słynną bibliotekę lachowiecką (część z niej przekazała w 1805 r. [[Liceum Krzemienieckie|Liceum Krzemienieckiemu]]). Po śmierci została pochowana w Teofilpolu jako jedyna z przedstawicieli obu rodów. Kolejnym spadkobiercą Teofilpola był [[Aleksander Antoni Sapieha]] (1773–1812) miecznik Księstwa Warszawskiego, adiutant [[Napoleon Bonaparte|cesarza Napoleona I]], żonaty z Anną Jadwigą Zamoyską. Ten podróżnik, przyrodnik, mecenas, członek [[Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk|Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie]] (od 1800 r.) jest uznawany za jednego z twórców polskiej geologii i mineralogii. Ostatnim właścicielem miejscowości był książę [[Leon Sapieha (syn Aleksandra Antoniego)|Leon Sapieha]] (1802–1878), późniejszy marszałek [[Sejm Krajowy (Galicja)|Sejmu Galicyjskiego]]. Z powodu udziału w powstaniu listopadowym władze rosyjskie skonfiskowały mu majątek.
Kościół barokowy z połowy XVIII wieku zaprojektował [[Franciszek Placidi]] i ufundował [[Józef Aleksander Jabłonowski]]. Kościół ten wraz z klasztorem trynitarzy z 1742 roku został zburzony w XX wieku. ▼
W [[1895]] w miejscowości urodził się [[Stanisław Zieliński (oficer)|Stanisław Zieliński]] - polski dowódca wojskowy, porucznik piechoty Wojska Polskiego II RP i komisarz Policji Państwowej II RP.
== Pałac ==
Przypuszczalnie to Teofila z Sieniawskich Jabłonowska wybudowała w latach 30 XVIII wieku rezydencję znaną z widoku [[Napoleon Orda|Napoleona Ordy]]. Projektantem był prawdopodobnie [[Francesco Capponi]]<ref>https://www.academia.edu/28864366/Pa%C5%82ac_w_Teofilpolu_w_%C5%9Bwietle_inwentarzy_XIX-wiecznych_Krak%C3%B3w_2016</ref>. Pałac został przebudowany w XIX wieku. Pałac był piętrowy, miał plan prostokątny i był nakryty dachem mansardowym. Na narożach znajdowały się pawilony alkierzowe.
Majątek został skonfiskowany po 1831 roku za udział [[Leon Sapieha (syn Aleksandra Antoniego)|Leona Sapiehy]] w [[powstanie listopadowe|Powstaniu listopadowym]].
== Kościół Trynitarzy ==
▲Kościół barokowy z połowy XVIII wieku zaprojektował [[Franciszek Placidi]] i ufundował [[Józef Aleksander Jabłonowski]]. Kościół ten wraz z klasztorem trynitarzy z 1742 roku został zburzony w XX wieku.
== Linki zewnętrzne ==
| |||