MiastoNa zostałoterenie wybudowanegrodziska w latachSuszu w XII–XIII wieku istniała osada zamieszkała przez ludność pruską. Na fakt, że zamieszkiwała ją ludność pruska wskazuje nazwa samej miejscowości, która pochodzi od pruskiego imienia ''Suse''. Od momentu przekazania Krzyżakom jako lenna kasztelanii chełmińskiej przez Konrada Mazowieckiego w 1228 roku, do całkowitego podbicia Pomezanii w 1236 roku minęło 8 lat. W tym też czasie Krzyżacy musieli opanować pruską osadę. Krzyżacy dla utrwalenia swojego stanu posiadania zbudowali fortyfikację w formie nasypu ziemnego w formie czworoboku wzmocnionego drewniana palisadą i otoczonego dwiema głębokimi fosami. Na zdobytych obszarach już w 1243 roku Stolica Apostolska ustanowiła diecezję pomezańską. W jej skład weszły tereny całej Pomezanii i części Pogezanii. Gdy w [[1285]] roku biskup pomezański ustanowił [[Kapituła|kapitułę]] w Kwidzynie Susz wszedł w skład jego uposażenia. Po stłumieniu [[II powstanie pruskie|II powstania pruskiego]] w [[1283]] roku Krzyżacy rozpoczęli kolonizować okolice i lokować miasta. Dla Susza zachował się jedynie dokument odnawiający przywileje lokacyjne z datą 1315, jednak uważa się, że lokacja została przeprowadzona w okolicach 1305 roku. Wtedy też zaczęto budować miasto na nowym 1305–1310planie jako stolicastolicy posiadłości [[Kapituła|kapituły]] [[Pomezania|pomezańskiej]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://miasto-susz.info/pliki/historia.html | tytuł = miasto-susz.info/pliki/historia | opublikowany = Chester Studio | język = pl | data dostępu = 2011-04-02}}</ref>. W momencie odnowienia [[Prawo lokacyjne|przywileju lokacyjnego]] w 1315 roku, miasto posiadało [[Fosa|fosę]] oraz [[Mur obronny|mury obronne]] z osiemnastoma wieżami. NosiłoNa terenie drewnianego grodu wzniesiono murowane zabudowania zamkowe<ref name=":0">http://grodziska-warmia-mazury.pl/grodziska/susz//pdf/sprawozdanie.pdf</ref>. Miasto nosiło wówczas nazwę ''Rosenberg''. Od XIV do XVII w. na rynku stał [[ratusz]]. Mury miejskie ze względu na bardzo zły stan techniczny zostały rozebrane w XIX wieku.
W XIX w. Susz został miastem powiatowym. W latach 1845–1846 wybudowano drogę do [[Iława|Iławy]], a w 1876 – [[Linia kolejowa nr 9|linię kolejową]] do [[Malbork]]a. Ułatwiło to komunikację i umożliwiło szybszy rozwój miasta. W 1831 r. miała miejsce w mieście [[epidemia]] [[Cholera|cholery]], w wyniku której zmarło ok. 100 osób.
Linia 63:
* domy z XVIII i XIX wieku,
* [[Kościół św. Rozalii w Suszu|kościół parafialny pw. św. Rozalii]], wybudowany w latach 1904–1905 w [[Neogotyk|stylu neogotyckim]],
* zachowane w dobrym stanie średniowieczne krzyżackie [[Grodzisko (archeologia)|grodzisko]] na planie czworoboku<ref name=":0" />, położone nad [[Jezioro Suskie (Pojezierze Iławskie)|Jeziorem Suskim]],
* park (niedawno odrestaurowany; w ramach prac odnowiono m.in. fontannę),
* historyczny układ przestrzenny z kwadratowym rynkiem wewnątrz owalnego Starego Miasta<ref>http://www.ilawa.net.pl/content/view/29/76/lang,pl/ [dostęp 2010-12-15]</ref>.
